1.Негізгі әдебиет

1. Сакс Д. Макроэкономика: глобальный подход. М.: МГУ

баспасы , 1998.

2. Дорнбуш Р., Фишер С. Макроэкономика. — М.: МГУ

баспасы, 1997.

3.В. М. Гальперин, П. И. Гребников, А.'И. Леусский, Л. С. Макроэкономика.

4. Тарасевич. Макроэкономика. - Санкт-Петербургский государственный университет экономики и финансов. -1997.-720 бет.

5.Долан Э. Дж. Макроэкономика. С.-Петербург, 1994.

6.Микро-макроэкономика. Практикум, Задачи, тесты,

ситуации. С.-П., 1994.

7.Мэнкью Н.Г. Макроэкономика. М.: МГУ аашайй, 1994.

8.С. Фишер, Р. Дорнбуш, Р. Шмалензи. Экономика. — Дело. — Макроэкономика.

М.-1993.- 830 бет.

9.. Мамыров Н.К. Тлеужанова М.А. "Макроэкономика"

Экономика Алматы 2003.

2. Қосымша әдебиет

1. Ален Р. «Математическая экономия». - М.: «Иностранная литература», 1963 .

2.Баумоль У. «Математическая экономия». - М.: «Иностранная литература», 1963

3.Гальперин ВМ. «Микроэкономика».- «Экономическая школа»,1994.

4.Мамыров Н.К., Кулекеев Ж.А,, Султанбекова Г.К. Макроэкономика. - Алматы: Экономика Каз ГАУ, 1997.

5.Тарануха Ю.В., Земляков Д.Н. Микроэкономика. Макроэкономика. М. «Дело и сервис» 2002г.

6.Гурасьян Г.М. «Экономическая теория: ключевые вопросы» М. Инфра-М. 2003г.

7.Борисов Е.Ф. «Основы экономики» М. Юристъ. 2003г.

4 Тақырып. Ұлттық табыс (ұт): өндіру, бөлісу. Тұтыну

1. Ұлттық табыс. Жиынтық ұсынысқа классикалық көзқарас. Икемді жалақы.

2. Өндірістік және тұтыну функциялары.

3. Жеке және қоғамдық тұтыну.

1. Классикалық жағдайда жиынтық ұсыныс сызығы өнім деңгейі жұмыспен толық қамтамасыз етедкенде, тік сызылады.Фирмалар қандай да баға деңгейінде болсын, өнім деңгейін Y^*- ді ұсынады. Бұл жерде баға деңгейі айқын емес, дегенмен, ол ұсыныс пен сұраныстың өзара әрекетіне байланысты.төмендегі графикте классикалық сипаттағы ұсыныстың болжамдарын қарастырайық.

1. Тұтыну функциясы. Тұтынуға шекті бейімділік. Пайыз бағамы жөне инвестиция функциясы. Мемлекеттік шығындар.

2. Жабық экономикадағы макроэкономикалық тепе-тендік. Өндірістің тепе-теңдік деңгейі. Кейнстің мемлекеттік шығындар мультипликаторы.

3. Игіліктер нарығындағы тепе-тендік, IS қисығы. Бюджет-салық саясатының ықпалы.

1.Тұтыну функциясы. Тұтынуға шекті бейімділік. Пайыз бағамы жөне инвестиция функциясы. Мемлекеттік шығындар.

Халықтың тұтынуы мен инвестициялардың ұлттық өндірістің көлеміне әсер етуін қарастырамыз. Жалпы алғанда тұтыну мынадай бөліктерден тұрады:

1. Тұрғындардың тұтынуы

2. Инвестициялар (Кәсіпкердің тұтынуы)

3. Мемлекеттік шығындар

4. Таза экспорт

Тұтынудың өзгеруінің табытың өсуіне байланысты өз заңдылығы бар. Оны неміс ғалымы Энгель байқаған.Отбасының шығындары жалпы мыныдай ретпен белгіленеді:

1. Азық – түлік

2. Киім-кешек

3. Баспана

4. Көлік

5. Медициналық қызметтер

6. Білім алу

7. Жинақтау

Табыс өскен сайын тұтыну шеңбері көбее түседі және жинақтау п.б. Жинақтау көлемі табыс пен тұтынудың айырмашылығына тең.

S- жинақтау

Y-табыс

C-тұтыну S=Y-C

Тұтыну мен жинақтау Ж.Ұ.Ө:-нің жұмыс бастылықтың және бағаның деңгейлеріне тікелей әсер етеді. Сондықтан оларды терең зерттеу керек. Зерттеу үшін ДЖ.Кейнс “тұтыну функциясы және жинақтау функциясы “ түсініктерін енгізген. Табыс пен тұтыну арасындағы өзара тәуелділікті таблица бойынша бейнелейік.

Тұтыну мен жинақтаудың Кейінстік графигі

Өндіріс пен табыс деңгейі	Тұтыну C	Жинақтау S	APC Тұтынуға орташа бейімділік	APS Жинақтауға орташа бейімділік	MPC Жинақтауға Орташа бейімділік	MPS Жинақтауға Шекті бейімділік
600	660	-60	1,1	0,01	0,8	0,2
900	900	0	1,0	0	0,8	0,2
1200	1140	60	0,95	0,05	0,8	0,2
1500	1380	120	0,92	0,08	0,8	0,2
1800	1620	180	0,9	0,1	0,8	0,2
2100	1860	240	1,886	0,114	0,8	0,2
2400	2100	300	0,875	0,125	0,8	0,2

С жинақ- S

тау

С

S

Тұтыну

Табыс Табыс

Тұтыну графигі Жинақтау графигі

1. Графиктер бойынша тұтыну мен табыстың, және жинақтау мен табыстың арасындағы тікелей байланыс бар.

2. Табыс өскен сайын жинақтау да өсе түседі

3. Төмен табыс кезінде кері жинақтау болады немесе қарызға күн көру болады

900 тенге қарыз кезінде табыс пен тұтыну бір біріне тең.Мұны межелік табыс деп атаймыз.Табыс деңгейі әрі қарай өссе жинақтау басталады.Енді %-пен алынған табыстың тұтыну бөлігі тұтынуға орта бейімділік деп аталады. График бойынша табыс ішіндегі жинақтауға кететін бөлік жинақтауға орта бейімділік деп аталады

APC=C/Y ; APS=S/Y

APC=1620/1800=0,9=90%

APS=180/1620=0.1=10%

APC+ APS=1

Табыс өзгерегн кезде тұтыну мен жинақтаудың да үлес салмағы өзгереді. Табыс өзгерегн кезде тұтыну үлесінің өзгеруін тұтынуға шекті бейімділік деп аталады.

MPC=∆C/∆Y ; MPS=∆S/∆Y; MPC+MPS=1

Табыс өзгеруі 300 тенге осы формула арқылы есептегенде төмендегідей болады: таблица бойынша 60 жинақтауға жетіп отыр.

2.Жабық экономикадағы макроэкономикалық тепе-тендік. Өндірістің тепе-теңдік деңгейі. Кейнстің мемлекеттік шығындар мультипликаторы.

Макроэкономикалық тепе-теңдік деңгейін анықтау үшін 2 әдіс қолданылады:

1. Өндіріс көлемі мен жиынтық шығындарды салыстыру әдісі (С+J_n=ТҰӨ) С=тұтыну шығындары

2. Алу және құю әдісі (S=J_n)S= жинақтау қоры, J_n=инвестиция шығындары

Өндіріс деңгейінің тепе-теңдігі дегеніміз өндірілген өнім көлемін сатып алуға жеткілікті шығындарды қамтамасыз ететін өндіріс көлемі.Егер шығындар өндіріс көлемінен асып тұрса, ол өндіріс пен жұмысбастылықтың өсуіне мүмкіндік туғызады.Шығындардың жеткіліксіздігі ТҰӨ-ді өндіруді кемітеді. Егерәрбір өнім көлемін толық ақша жұмсалса бір бріне тең болады. Мұнда 2 жағдай болуы мүмкін: а) шығындардың қисығы тепе-теңдік нүктеден жоғары тұрса өндіріс көлемі қысқаруға тиісті, б) жалпы шығындар ТҰӨ-нен жоғары тұрса бұл жағдайда тепе-теңдік орнату үшін өндіріс көлемі өсуге тиісті.

Тепе-теңдік

С+ J_n С+ J_n

Жиынтық шығындар

С

Q ТҰӨ

Алу және құю әдісі. Бұл түскен табыстың 1 бөлігін үй тұрғындары жинақтайды.Жиынтық шығындардың 1 бөлігі алынады(алу) немесе азаяды. Мұндай жағдайда тұтыну өндіріс көлемінен кем болады.Сондықтан өндіріс көлемі қысқаруы мүмкін, бірақ кәсіпкерлер инвестициялық (құю) товарларға сұраныс тудырады. Ал инвесторлар жиынтық шығындарға қосу немесе құю болып табылады. Сондықтан инвесторлар айналасынан алынған жинақтаудың орнын толтыратын потенциалдық мүмкіндік. Егер S> J_n ;инвесторлардан асып кетсе онда С+ J_n < ТҰӨ жалпы шығындар өндіріс көлемінен кем болғанда өндіріс көлемі қысқарады. Егер J_n> S → С+ J_n > ТҰӨ ал артық болса өндіріс көлемі көбейеді.

S, J_n S

Тепе-теңдік

J_n

Q₁ ТҰӨ

Экономикалық іс жүзінде дамуы тұрақсыз сипатта болады. Сондықтан ТҰӨ деңгейінің көлбеу себептерін карастырайық. ТҰӨ деңгейі инвесторлар мен жинақтаудың графиктерінің өзгеруіне байланысты көлбеуге отырады. Ескеретін жағдай инвестиция көлбеуі тұрақсыздыққа жиі ұшырайды. Инвестиция тұрақсызыдғы % ставканың өзгеруіне күтілген пайданың нормасының өзгеруіне және мемлекеттік экономиканың саясатына және жиынтық шығындардың өзгеруіне да байланысты болады. Егер жиынтық шығындар өссе график жоғарыға жылжиды. Шығындардың көбейгендігінен тепе-теңдік нүктесі а нүктесінен в нүктесіне өсті.Шығындар азайса өндіріс көлемінің қысқаруына әкеп соғады. Осыны мультипликатор әдісі деп атаймыз. Барлық жағдайды инвестициялардың өсуі өндіріспен табыс көлемінің өсуіне, әлде көбірек өзгеруіне ұшырайды мұны мультипликатор тиімділігі деп атайды. Мультипликатор дегеніміз –ТҰӨ-ң тепе-теңдік деңгейнің көлбейі мен оған себепші болған шығындардың арақатынасы.

нақты ТҰӨ өзгеруі

М =

шығындардың алғашқы өзгеруі

Бұл жерде 3 моментті ескеру қажет:

1. Шығындардың өзгеруі ең алдымен инвестицияның өзгеруімен байланысты. Өйткені инвестиция тұрақсыз, бірақ тұтыну шығындарының ,мемлекет шығындарының, экспорттық шығындардың да мультипликаторлық тиімділігі болады.

2. Шығындар қисығының жоғары не төмен жылжуы ТҰӨ-нің көлемінің әлдеқайда көп өзгеруіне әкеліп соғады.

3. Мультипликатор 2 бағытта да өз әсерін көрсетеді.Шығындар өскен кезде көп өседі, азайғанда азаяды.