4.9. Жасалынатын және талап етілетін қысымға қатысты сумен жабдықтау жүйесінің жеке элементтерінің байланысы

Сумен жабдықтау жүйесінің жұмысын толығымен түсіну үшін жеке элементтер арасындағы байланысын тек шығынға ғана қатысты емес қысымға да қатысты екенін білу қажет.

Сорап стансалары тек қажетті мөлшерде және қажетті қысымда суды тұтынушыға беріп отыруы тиіс. Мысалы, ғимараттардың жоғарғы қабатына су беруде қалалық суөткізгі желісінде ішкі қысымы болуы қажет. Оның едәуір биік суды бөлшектеу нүктесіне және оның төгісі көтерілуі жеткілікті, оның қалалық желісімен нүктесіне дейінгі қарсы тұрғанды жеңіп өту.

Бұл пъезометриялық биіктік суөткізгінің дұрыс жұмыс жасауына аса қажет, ол әдетте еркін шаруашылық қысымы деп аталады, ол мына формула бойынша анықталады

Қ=P/Y

Мұнда: Қ-еркін шаруашылық қысымы м,

P- құбыр ішіндегі қысымы кг см/м

Y- судың үлес салмағы кгс/м

Бұдан Қ=Қ+һ+һ

Бұл жерде Қ-жердің үстіртінің бетіндегі биікте орналасқан суды бөлшектеу нүктесінің геометриялық биіктігі.

Һ-субөлшектеу аспабын қамтамасыз ететін қысым

Һ-фасон бөлімдерінде және қалалық желісінің жүйеге қосылу нүктесіндегі жолдан арматурадан ғимарат ішіндегі субөлшектеу нүктеге дейінгі құбыр ішндегі қысымның жоғалуы.

4.10. Су өткізгіш желілерді жобалаудың және есептеудің жалпы мәселелері

Су өткізгіш желі сумен жабдықтау жүйенің негізгі элементтерінің бірі болып табылады және жұмыста су жүргзгішпен сорап стансаларымен бағыт берер сыйымдылықтарымен (мұнара, резервуарлармен) тығыз байланысты.

Су өткізгіш желі келесі негізгі талаптарды қанағаттандыруы тиіс.

а . талап етілген қысыммен берілген мөлшердегі сумен тұтынатын жерлерді қамтамасыз ету;

б . жеткілікті дәрежеде сенімділік пен иелік ету және тұтынушыларды үздіксіз сумен қамтамасыз ету;

Техникалық және экономикалық жағынан құбыр диаметрін дұрыс анықтау, құбыр материалын және желі конфигурациясын дұрыс таңдау осы талаптарға мүмкіндік береді.

Суөткізгі желісінің орналасу желісі мынаған тәуелді:

1. объектінің жабдықтау жоспарының сипатына жеке тұтынушыларды сиыстыру, көгалдандырылған жерлердің цехтердің, тұрғын кварталдар өлшемін және қалыбын, жүрістердің орналастыруын анықтауға;

2. құбырларды құру барысында жасанды және табиғи қарсылықтардың барына өзен, көлі, темір жолы.

3. жергілікті бедерге

Сумен жабдықтау тәжірибесінде желінің екі негізгі түрін пайдаланады:

Тарауланған не тұйықталған және шоғырланған.

Желінің шоғырланған түрі белгілі мөлшерде кей кезде суөткізгіде пайда болатын гидравликалық соққының әрекетін тоқтатады.

Сол уақытта шоғырланған желінің жалпы аралығы тарауланған желіден әрқашан үлкен болады, шоғырланған желі құрылысының бағасы қымбат.

Мұндай жүйелерде жергілікті резервуарлардың сумен қамтамасыз ету жету сыйымдылығына сенім артады.

Бұдан басқа тарауланған желілерді үлкен аудандарда бір бірінен өте алшақ орналасқан объектілердің суөткізгілерінде пайдаланады.

Мұндай жүйелердің талап ететін сенімділігі үнемді болу шоғырланған желісін қондырумен жабдықтау емес ол жеке тұтынушыларда жеткілікті қор сыйымдылықтарын құру.

11. Сыртқы су құбыры жүйесі және оны жобалау

Су тасымалдау және су құбыры жүйесі. Елді-мекенге жүйелі түрде сумен қамтамасыз ету үшін су тасығыштар қолданылады. Сумен қамтамасыз ету жүйесінің тоқтаусыз жұмыс істеуін су тасығыштар, екіден кем емес 5м арақашықтықта параллельдік сызық жүргізеді.

Тұтынушыларды авария жағдайында және сағат 3 сағат бойы өрт сөндіру кезінде сумен қамтмасыз ету және орташа тәулікте су қорының 70% көлемін сақтауды қамтамасыз ету шарты бролғанда су тасығыштар бір сызыққа жіберіледі. Су тасығыштың мақсаты сыйымдылық қорының қондырғы шешімдерін әрбір жеке жағдайда экономикалық есебіне байланысты қолданылады.

Су құбыры жүйесі сызықтардың учаскелер арасындағы байланысты көрсетеді.

Су құбыры сызығы – учаскелердің жүйелік байланысы

Учаске – су құбыры сызығының бөлігі, оның ұзындығы, шартты есептік шығыны тұрақты түрде алынады. Учаске ұзындығы бойынша құбыр диаметрін бір қылады. Әр учаске жүйесі тораб нүктелерімен шектелген. Тораб нүктелері учаскелер су құбыры сызығының тарамдалынуы жерлерінде бекітіледі, олардың бағыттарының өзгеру орындарында немесе қоректену шарттарында. Су құбыры жүйесі екіге магистралды және су тартатын сызыққа бөлінеді.

Магистралды сызық негізінен транзитті су массаларын тасу үшін су таратқыш - магистральдардан суды гидранттармен тұтынушыларға тарату үшін пайдаланады.

11. Су құбыры жүйесінің схемасы

Кенттік су құбыры жүйесінің сызылуы деңгейі елді мекеннің жоспарлануына және жергілікті жердің бедеріне байланысты анықталады. Жоспарлы сызылуы бойынша су құбыры жүйесі тарамдалынған және айналмалы болуы мүмкін. Тарамдалынған және айналмалы сызбалардың әрн түріне қарай аралас схемасы болады.Тарамдалынған жүйе жеке тұйықталған сызықтардан құралады. Айналмалы жүйеге қарағанда, ұзындығымен құныныа байланысты тарамдалған жүйе әлде қайда төмен, құбыр диаметрі айналмалыға қарағанда, үлкенірек болады.

Тұйықталған жүйелердің құрылысы олардың айналмалы жүйесіне байланысты салынады.

Айналмалы және аралас жүйелер төзімділігі жағынан жоғары болып саналады, яғни онда учаскеге су екі жақтан келеді. Соның салдарынан тұтынушыларға су үздіксіз келіп тұрады. Сондықтан шаруашылықты - ауыз су және өртке қарсы қажеттіліктерді қамтамасыз ететін су құбыры жүйелері айналмалы болу керек.

11. Су құбыры жүйесін трассировкалау

Су құбыры сызығының трассасы таңдау кезінде қойылатын негізгі талаптар мыналар:

- су құбыры жүйесі барлық тұтынушыға судың үздіксіз түсуін қамтамасфыз ету керек;

- су құбыры жүйесінің ұзындығымен құрылыс құны төменг болу керек.

Ең бірінші басты мәселе ретінде айналмалы жүйе қондырғылары 2.шіден қысқа бағыт бой(ынша тұтынушыларға трассировка жүйесінің шешілу нәтижесі болып табылады.

Елді-мекеннің су құбыры жүйесін трассировкалау кезінде жоспарда әуелді магистральды сызықтар трассаланады. Олардың трассалары келесідей шешімдер нәтижесінде белгіленеді:

• олардың басты бағыттары су қозғалысының қосымша құрылыстары жүйесі қатынасына байланысты перпендикулярға жақын болу керек.

• Негізгі магистралдардан құрылған айналмалылар ұзындығын қысқарту мақсатында су қозғалысының негізгі бағыты жанынан дөңес түріне сай болу керек.

• Олар ең ірі тұтынушыларды қамтамасыз етуі керек және реттегіш сыйымдылықтарға суды беруі керек.

• Магистралды сызық жүйесі мүмкіндігінше елді- мекен жерінің территориясының биіктік нүктелерінен өту керек.

• Магистралды сызықтарды таңдау кезінде олардың басқа жүйелермен байланысын жер асты шаруашылықтарының құрылысын байқау керек.

5-кесте. Тәулігінде суды пайдалану мөлшері

Санитарлық-техникалық жабдықталған ғимараттардың сипаттамасы	Тәулігінде литр мөлшерінде суды пайдалану		Сағаттың біркелкі емес коэффициенті
	Ортақ тәулікте (Жылына) Qортақ	Судың тәулігінде ең жоғарғы қолданысы Qмакс
Ішкі су құбыры және канализация (ваннасыз)	125-150	140-170	1,5-1,4
Дәл солай газбен қамтамасыз ету	130-160	150-180	1,4-1,35
Қатты отынмен жұмыс істейтін ішкі су құбыры канализация және су жылтқыш ванналар	150-180	170-200	1,3-1,25
Дәл солай су жылтқыш газбен	180-230	200-250	1,3-1,25
Орталық ыстық суын жабдықтау жүйесін және ішкі су құбыры мен канализация	275-400	300-420	1,25-1,2
Ішкі су құбыры мен канализация жоқтығын суды бөлшектелген колонкасынан пайдалану	30-50	40-60	2-1,8

Бақылау сұрақтары:

1.Су шығыны қалай анықталады?

2.Орта тәуліктік су шығыны қалай анықталады?

3.Су шығыны неге байланысты?

4.Қандай су көздерін білесіз?

5.Сумен қамтамасыз ету жүйесі құрамына қандай жабдықтар енеді?

6.Су құбыры жүйесі деген не?

7.Сумен жабдықтау жүйелерін қалай топтастырады?