- •IV тарау. Жеке тұлғаның базалық мәдениетінің құралуы
- •1.2 Жеке тұлғаның даму факторлары
- •1.3. Жеке тұлғаның дамуындағы қозғалыс күші, қарама – қайшылықтар.
- •2.Тәрбиенің маңызы
- •2.1. Тәрбиедегі әрекеттестік.
- •2.2. Тәрбие және даму
- •2.1. Тәрбиедегі әрекеттестік.
- •2.3 Әрекетшілдік және тілдесудегі жетілу
- •3. Қазіргі тәрбие мақсаттары
- •3.1. Тәрбиелеу мақсаты туралы ұғым
- •3.2.Тәрбиелеу мақсаттарының қоғамдық-тарихи шарттастырылуы
- •3.3. Жеке тұлғаның гармонды және жан-жақты жетілуін қалыптастыру
- •4. Тәрбиенің заңдылығы мен қағидалары
- •4.2 Тәрбиенің метақағидалары
- •4.3. Тәрбиелеудің жеке принциптері
- •5. Тұлғаның өзін өзі тәрбиелеуі
- •5.2.Өзін-өзі тәрбиелеудің негізгі тәсілдері
- •5.3. Өзіне-өзі әсер ету тәсілдері
- •1.Тұлға, индивд, даралық ұғымдарына түсініктеме беріңдер
- •6.Адамгершіл тұлғаны сипаттау
- •6.2. Гуманисті құндылықтар
- •6.3. Адамгершілік қасиеттердің қалыптастыру белгілері
- •7.1. Гуманистік жеке тұлғаны қалыптастыру шарттары
- •7.2. Гуманистік қарым-қатынасты(тілдесуді) қамтамасыз ету
- •7.3. Білім алудың гуманизациясы мен гуманитаризациясы
- •8. Гуманистикалық тәрбие
- •8.3. Гуманды – жеке тұлғалы педагогика
- •9. Отбасылық тәрбие гуманизмі
- •9.1. Отбасылық тәрбие және оның мәселелері
- •9. Отбасылық тәрбие гуманизмі
- •9.1. Отбасылық тәрбие және оның мәселелері
- •9.Отбасындағы адамгершілік тәрбиесі
- •9.1. Отбасы тәрбиесі және оның мәселелері
- •9.2. Отбасындағы баланың орны
- •9.3. Отбасындағы адамдық тәрбиенің негізгі ережелесі
- •III бөлім.Азаматтық тәрбие
- •10.Азаматтық тәрбие және азаматшылық.
- •10.1. Азаматтық тәрбие туралы түсінік
- •10.2.Құқықтық тәрбие
- •10.3.Патриоттық және интернационалдық тәрбие
- •11.Өзара әркеттестік мәдениетін көпұлтты ортада қалыптастру
- •11.1.Ұлтаралық тілдесу мәдениетінің ерекшеліктері
- •11.2.Көпмәдениетті компетенттілік
- •11.3.Азаматтық бірлікті қалыптастыру
- •12. Жауапкершілік және міндет сезіміне тәрбиелеу.
- •12.1. Азаматтың жауапкершілігі және міндеті.
- •12.2. Экологиялық жауапкершілігі
- •13. Дүниетаным қалыптастыру
- •13.1 Дүниетаным туралы түсінік
- •13.2 Дүниетаным сенім туралы түсінік
- •13.3 Оқушының дүниетанымын қалыптастыру
- •IV бөлім. Тұлғалық мәдениетті қалыптастыру.
- •14.1.Адамгершілік мәдениеті туралы түсінік
- •14.2.Саналы тәртіпке тәрбиелеу
- •14.3.Мінез-құлық мәдениетін қалыптастыру
- •16.Еңбек тәрбиесі
- •16.1.Еңбек тәрбиесінің мазмұны
- •16.2.Оқушылардың еңбек әрекетін ұйымдастыру шарттары
- •16.3.Еңбек процессінде тұлғаның адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру
- •17.1 Ұғым туралы эстетикалық мәдениет
- •17.2 Өнер эстетикалық мәдениеттің құралымында
- •17.3. Қоршаған орта және эстетикалық мәдениет
- •18. Дене шынықтыру
- •18.1. Оқушының дене тәрбиесі
- •18.2.Физикалық тәрбиенің құрау құралдары
- •18.3. Дене тәрбиесі және салауатты өмір салты
- •V бөлім. Тұлғаның тәрбиесі мен әлеуметтендіру
- •19.Жеке тұлғаны әлеуметтендіру
- •19.1.Социализация туралы түсінік
- •19.2.Социализацияның негізгі мақсаттары
- •19.3. Әлеуметтену факторлары
- •20. Тұлғаның қоғам меншігіне айналуы
- •20.1. Тұлғаның әлеуметтену компоненттері
- •20.2. Тұлғаның әлеуметтену технологиялары
- •21. Тұлғаның өз–өзін билеуі
- •21.1 Өз-өзін билеу ұғымы
- •21.2. Өзін-өзі кәсіпті билеу
- •21.3 Тұлғаның өмірлік орны және оның социализациясы
- •22.Оқушының кәсіби бейімделуі
- •22.1Кәсіби бейімделу және тұлғаның өз өзін анықтауы.
- •22.2.Кәсіби бейімделудің негізгі ұстанымдары
- •22.3 Профильдық тәлім- тәрбие және кәсіптік бағдарлама.
- •Өзін-өзі тексеру сұрақтар
- •VI бөлім.Тәрбиеленушінің спецификалаық өзгешеліктері
- •23. Дербес және фас өзгешеліктер
- •23.2. Кіші сынып оқушының және бозбаланың өзгешеліктері
- •23.3. Жоғары сынып оқушысының өзгешеліктері.
- •24.Оқушылардың жыныс айырмашылықтары
- •24.1. Жыныстық айырмашылықтар және тәрбие
- •24.2 Жыныстық өзгешеліктің мінездемесі.
- •24.3. Жыныстық тәрбие берудің әдістері мен тәсілдері
- •25.1. Жас мөлшерлік дарындылықтың негіздері
- •25.1. Жас мөлшерлік дарындылықтың негіздері
- •25.2. Интеллект дарындылықтың компоненті ретінде
- •25.3. Дарынды оқушылармен тәрбие жұмысы
- •26. Оқушының педагогикалық тәртіпке бағынбауы
- •25.3. Дарынды оқушылармен тәрбие жұмысы
- •26. Оқушының педагогикалық тәртіпке бағынбауы
- •26.1. Педагогикалық тәрбиеге бағынбау ұғымы
- •26.2. Тәрбие беру қиындығының пайда болуының негізгі себептері
- •26.3. Қиын оқушылармен тәрбие жұмысы
- •Өз-өзін бақылау сұрақтары:
- •Рефераттар тақырыбы
- •Әдебиет
- •26.1. Педагогикалық тәрбиеге бағынбау ұғымы
- •26.2. Тәрбие беру қиындығының пайда болуының негізгі себептері
- •26.3. Қиын оқушылармен тәрбие жұмысы
- •VII. Тарау. Мектептегі тәрбие берудің әдістері мен тәсілдері
- •27.1. Мектептегі тәрбие беру әдістерінің классификациясы
- •27.2. Тұлғаның санасын қалыптастыру әдістері
- •Стимуляция және мотивация әдісі
- •28. Мектептегі тәрбие жұмысының формалары
- •28.1. Тәрбие ісі
- •28.2. Тәрбие беру ісінің тиімді шарттары
- •28.3.Тәрбие жұмысының бағыты
- •Ұжымда тәрбиелеу және ұжым арқылы тәрбиелеу
- •Тәрбиелеуші балалар ұжымы
- •Оқушылық ұжым дамуындағы негізгі шарт
- •30. Сыныптағы тәрбие жұмысы
- •30.1. Сынып жетекшісі және оның негізгі міндеттері
- •30.2. Сыныптағы тәрбие жұмысының формалары
- •30.3. Сынып жетекшісінің ата-аналармен жұмысы
25.1. Жас мөлшерлік дарындылықтың негіздері
25.1. Жас мөлшерлік дарындылықтың негіздері
25.2. Интеллект дарындылықтың компоненті ретінде
25.3. Дарынды оқушылармен тәрбие жұмысы
Негізгі түсініктер: дарындылық, жас мөлшерлік дарындылық, интеллект, дарындылықтың критерийлері, көпнұсқаулық, үйренушілік.
25.1. Жас мөлшерлік дарындылықтың негіздері
Зерттеушілерді бұрынғы заманнан бастап дарындылық, ол қалай пайда болғаны, қалай көрінетіні жайлы сұрақтар толғандырған. Бұл түсінік туралы үлкен көлемді трактаулар пайда болды. Көптеген түсініктемелер дарындылықты жоғары нәтижелерге қол жеткізу қызметімен байланыстырды. Дарындылық – бұл ой-өрісінің жоғары дамуы ғана емес, сонымен бірге оқуға бейімділігі мен тұлғаның даму бағыты. Дарындылық әс-әрекетінің белсенділігі мен адам өміріндегі қоғамдық маңызы бар белгілі жетістіктерге жетумен сипатталады. (Н.С. Лейтес).
Балалық жастағы ой-өрісінің жоғарылауы жас мөлшерлік дарындылық деп аталады. Балалық шақтағы дарындылық жалпы тұрақты емес, себебі, келешекте дамымай қалуы мүмкін. Сондықтан да, дарындылық белгілері бар балалар, басқа жас мөлшерінде бұл саланы сақтай алмауы сөзсіз. Бұл бекітілім тәртібі қиын тәрбиедегі мектеп оқушыларының қатарына түскендерге де қатысты.
Балалық дарындылықтың үлкен жастағы адам дарындылығынан мынадай ерекшеліктері бар:
Балалық дарындылық жиі жас мөлшерлік дамудың заңдылықтарын сипаттайды; жас мөлшерлік фактор дарындылық болуы мүмкін, себебі әр жас мөлшерінде дамудың алғышарттарына ие;
Балалық дарындылықтың қалыпты шарттарын анықтау мүмкіндігі қиын болып табылады, себебі бұл сипаттың төмендеуіне отбасылық тәрбие, жас мөлшерлік өзгерістер, білім деңгейі және т.б. әсер етуі мүмкін;
Балалық дарындылықтың қалыптасуы тұрақсыз психикалық даму түрімен сипатталады: егер кейбір белгілері бойынша дарынды десек, келесі белгілер бойынша психикалық артта қалушылар қатарына енеді.
Мектеп оқушысының тез қабылдауы кейде дарындылықпен ұқсас, бірақ кейде бұл баланың дарындылығын анықтауда қателікке алып келеді.
25.2. Интеллект дарындылықтың компоненті ретінде
Интеллект (лат. intellectus – түсіну, білу ) – психологиялық механизмдер жүйесі, индивидтің ішкі жан дүниесінде қоршаған орта туралы адекватттық бейнені жасауға мүмкіндік береді. Шындықтың объективті талаптарына сай индивидуалдық қажеттіліктерді ретке келтіру.
Дамыған интеллект процестердің интерпретациясы мен құбылыстарды түсінуде тиімді мүмкіндік береді.
Адамның дамыған зияткерлік критериясына мыналар жатады:
Ой-өріс көзқарасының кеңдігі;
Оқиғаларды бағалаудағы көпнұсқаулық пен икемділік;
Кез-келген ақпаратты қабылдауға дайындығы;
Кез-келген құбылыстар мен процестердің себептері мен нәтижелерін анықтауды үйрену;
Болып жатқан дүниелердің маңызды, негізгі аспектілерін анықтау
25.3. Дарынды оқушылармен тәрбие жұмысы
Дарынды оқушылардың жоғарыда келтірілген ерекшеліктерін және ой өрістерін көрсеткендерін педагогтар және басқа оқушылар жақсы қабылдауы мүмкін, болмаса жаман бағалануы мүмкін. Сонымен, мектептің күнделікті практикасында қаламаған нәтижелерге әкелетін реакцияның келесі екі түрі пайда болуы мүмкін.
Педагогтар оқу тәртіптерін меңгеру кезінде оқушының қабілеттерімен және жетістіктерімен тек таңданады. Оның тәртібіне, қылықтарына, ұжымдағы оқушылармен қатынасына қатысты талаптар азаяды. Дарынды оқушылырдың кез келген тәртіп бұзғаны кешірілуі мүмкін. Дарынды оқушы тек сүйікті оқушы болып қана емес, сонымен қатар өзін қалған барлық оқушыларға жоғарыдан қарайтындай болып сезе бастайды.
Әрқашан оған арналған мақтау сөздері ең ақылды, барлығына рұқсаты бар сезімдерін қалыптастырады. Осылай ол тәртіп талаптарын және мектептің ішкі тәртібін сақтамауды үйрене бастайды. Оқушының дамып келе жатқан менсінбеушілігі сыныптастарымен араласуды алыстатады, оқушылар ұжымында өз орнын жоғалта бастайды. Бірақ оған қарамастан мұғалімдер оны мақтауды тоқтатпайды. Сынып оқушылары оның менсінбеушілігінен, достарына сыйластығы жоқ болғандықтан одан алыстай бастайды. Ал бұл жағдай дарынды оқушының ашу сезімін тудырады.
Осылай дарынды оқушының педагогикалық тәрбие беру жүйесінен айырылуы жаман мінез қасиеттерін қалыптастырады.
Дарынды оқушының және ой өрісі орта деңгейдегі оқушының тұлғалы қасиеттері бір-бірінен айырылады және осы сабептен кейде мұғалім және басқа оқушылар оған жаманкөзбен қарайды. Дарынды оқушының ой өрісі қабілеттері кең болғандықтан басқаларға қарағанда оқу материалын тез меңгеріп, мұғалімнің тапсырмаларын басқалардан тезірек орындайды. Сондықтан сабақта оның көп бос уақыты артылып қалады. Сол себептен дарынды оқушы басқа оқушыларға қарсы тәртіп бұзуына жақын болады. Мұғалімдер оның осындай тәртібіне көңілі толмайды. Осындай көңіл толмағандық уақытпен нағыз жағымсыз қатынасқа дейін әкеліп соғуы, конфликтті жағдай жасауы мүмкін. Мұғалімнің және дарынды оқушының тұлғалы қасиеттеріне қарай бұл қарама-қайшылықтың нәтижесі өкінішті болуы мүмкін.
Сондықтан, дарынды баланың дамуына және психикалық тұрақтылығына мұғалімнің қатынасыда ықпал етеді.
Сонымен, дарынды оқушыға басқа оқушыларға сияқты педагогпен тәрбие беру қатынасы қажет. Педагог дарынды оқушының ой-өрісінің үлкен мүмүкіндіктерінің бар болуы дұрыс қолдана білуі тиіс. Оқу талаптары дарынды оқушыда, басқа оқушыларда бір уақытта бітіретіндей деңгейде болу керек. Педагог дарынды балаға тәрбие беру қатынасы басқалардан кем болмауы керектігін білуі тиіс. Паңдық, менмендік, дарынды оқушының басқа адамдарға менсінбеушілік қатынасын қалыптасуына жол бермеу керек – осы педагогтың дарынды оқушыларға тәрбие беру жұмысының ең маңызды бағыттары.