Не ўваходзяць нi ў адзiн з тыпаў скланення

1. рознаскланяльныя назоўнiкi, да якiх адносяцца: назвы маладых iстот: цяля, дзiця, пацучаня; тры назоўнiкi на –мя: iмя, стрэмя, племя; назоўнiкi агульнага роду, якія абазначаюць асобу мужчынскага полу і маюць націск на аснове: плакса, калека; назоўнiкi мужчынскага роду з канчаткамi –а, -я і націскам на аснове: бацька, дзядуля;

2. множналiкавыя назоўнiкi: дзверы, вароты, крупы;

3. нескланяльныя назоўнiкi, да якiх адносяцца: iншамоўныя назоўнiкi, якiя заканчваюцца на галосны: метро, палiто, алiбi; жаночыя прозвiшчы на зычны: Алена Ракутовiч, Света Корань; мужчынскiя i жаночыя прозвiшчы на -ых, -iх, нацiскны –о: Чарных, Мялкiх, Сянько, Глушко; жаночыя прозвішчы на –а, -я, калі яны ўтварыліся ад назоўнікаў ніякага роду: Калена, Шыла; назоўнiк мацi;

4. назоўнiкi, утвораныя шляхам пераходу прыметнiкаў у назоўнікі: рабочы, хворы.

Аснова назоўнiка можа заканчвацца на зычны

1. цвёрды: сад, спеў, акно, вясна;

2. мяккi: зямля, край, мiлiцыя;

3. зацвярдзелы: мяжа, шар, плячо;

4. г, к, х (заднеязычны): рака, бераг, рэха.

Канчаткi назоўнiкаў 1-га скланення:

Н. – краiна, зямля;

Р. – краiны, зямлi;

Д . – краiне, зямлi, сястры, дарозе, страсе, руцэ, ручцы;

В. – краiну, зямлю;

Т. – краiнай(аю), зямлёй(ёю);

М. – супадае з Давальным.

Канчаткi назоўнiкаў у давальным i месным склонах залежаць ад тыпу асновы: -е – пры аснове на цвёрды i г, х, якiя чаргуюцца з з, с: брыгадзе, дузе, страсе; -i -- пры аснове на мяккi: песнi; -ы – пры аснове на зацвярдзелы: працы; калi аснова заканчваецца на к, якое чаргуецца з ц, то пад нацiскам пiшацца –э, а не пад нацiскам -- -ы: шчацэ, шчочцы.

Канчаткi назоўнiкаў 2-га скланення

Н. -- дом , неба, акно, поле;

Р. – дома, поля, агню, грыпу;

Д. – дому, полю;

В.=Н. (неадуш.), =Р.(адуш.): дом, чалавека;

Т. – домам, акном, полем, агнём;

М. – аб доме, снезе, кажусе, агнi, ветры, пяску, рэху, дыялогу, Васiлю, Рыгору, Максiму(е).

Назоўнiкi мужчынскага роду ў родным склоне маюць канчаткi –а, -я, калi абазначаюць: 1) асоб i жывых iстот: брата, арла; 2) часткi цела i органы: носа, зуба, але: твару; 3) канкрэтныя прадметы, якiя можна лiчыць: дома, клёна, нажа; 4) назвы ўстаноў, арганiзацый, прадпрыемстваў, вайсковых падраздзяленняў: завода, унiверсiтэта, батальёна; 5) геаграфiчныя i астранамiчныя паняццi, назвы населеных пунктаў i мясцовасцей: горада Мiнска, Марса, узгорка; 6) адзiнкi вымярэння: грама, лiтра, тыдня, аўторка, долара, але: абеду, веку, ранку; 7) назвы танцаў i гульняў, канкрэтныя навуковыя i тэхнiчныя тэрмiны: вальса, футбола, круга, дзейнiка; але: роду, ліку, склону, зместу, летапісу, тэксту.

Канчаткi –у, -ю пiшуцца ў назоўнiках, якiя абазначаюць: 1) зборныя прадметы: лесу, дубняку; 2) назвы рэчываў: азоту, чаю; 3) прасторавыя паняццi: лугу, стэпу; 4) з’явы прыроды: снегу, грому; 5) назвы пачуццяў, дзеянняў i стану: болю, крыку, сну; 6) назвы хвароб: грыпу, iнфаркту; 7) грамадскiя фармацыi, палiтычныя i навуковыя аб’яднаннi, плынi, вучэннi: феадалiзму, дарвiнiзму.

Але: хлеба, каржа, торта, каравая, гудка, глытка, аўса, жаўтка.

У месным склоне назоўнiкi маюць канчатак –е пры аснове на цвёрды зычны i г, х, якiя чаргуюцца з з, с: аб доме, снезе, кажусе; -i – пры аснове на мяккi: аб агнi; -ы – пры аснове на зацвярдзелы: аб ветры; -у – пры аснове на к i г, х, якiя не чаргуюцца з з, с: аб пяску, рэху, мозгу, але: аб малацэ. Назвы асоб маюць канчаткi –у, -ю пры аснове на зацвярдзелы, мяккi, г, к, х: аб Рыгору, герою, Алегу, настаўнiку, Цiмоху. Калi аснова на цвёрды, то пiшуцца варыянтныя канчаткi –у або –е: аб Максiму(е).

Запомнiце: на двары (каля будынка) i на дварэ (не ў хаце, на вулiцы), на рагу (вуліцы, месяца) – розе (у жывёлы); на пасту (ваенным) – у посце (абмежаванне); аб моху, тварагу, арэху, шляху, мяху, пасагу.