IV склонение.Czwarta deklinacja
К этому склонению относятся имена существительные женского рода с нулевым окончанием в им.п. ед.ч. и с основой на мягкий или отвердевший согласный или на -w (теряющий мягкость на конце слова), например: powieść(роман, повесть), miłość(любовь), wieś(деревня), jesień(осень), dłoń(ладонь), postać(образ), przyjaźń(дружба), noc(ночь), rzecz(вещь, дело), twarz(лицо), brew(бровь), krew(кровь).
|
Liczba pojedyńcza |
|||
|
M |
pieśń |
twarz |
krew |
|
D |
pieśni |
twarzy |
krwi |
|
C |
pieśni |
twarzy |
krwi |
|
B |
pieśń |
twarz |
krew |
|
N |
pieśnią |
twarzą |
krwią |
|
Msc (o) |
pieśni |
twarzy |
krwi |
|
W |
pieśni |
twarzy |
krwi |
|
Liczba mnoga |
|||
|
M = W |
pieśni |
twarze |
krwi |
|
D |
pieśni |
twarzy |
krwi |
|
C |
pieśniom |
twarzom |
krwiom |
|
B |
pieśni |
twarze |
krwi |
|
N |
pieśniami |
twarzami |
krwiami |
|
Msc (o) |
pieśniach |
twarzach |
krwiach |
Окончания этих существительных в ед.ч. очень похожи на III склонение на -i (отличия в им.п. и вин.п.), а также на русское III склонение (отличие в тв.п.)
Во мн.ч. выделяются окончания им.п. и род.п. В род.п. окончание всегда -i(y). В им.п. два окончания: -i(y) или -e. Их употребление определяется традицией. Определённость есть только в словах на -rz и -ż – всегда окончание –е (twarze), а в словах на -ść — всегда окончание –i (powieści).
Все существительные на -w имеют беглое -е- (krew - krwi). Но оно встречается и в других словах (wieś - wsi).
I склонение.Pierwsza deklinacja
Это склонение называют мужским. К нему относятся слова м.р. с нулевым окончанием после любой согласной, а также уменьшительные имена собственные и имена родства с окончанием -о (Józio, Kazio, wujcio, tatulo, dziadunio и т.п.).
Имена существительные м.р. на -а изменяются по этому склонению только во мн.ч. Об этом была речь в разделе о III склонении.
В I склонении, как во II и III, есть твердая и мягкая разновидность. В каждой из них выделяются окончаниями лично-мужские существительные (названия мужчин), т.е. проявляется категория мужского лица, характерная для польского языка, которая противопоставляет слова, обозначающие лиц мужского пола всем прочим именам существительным. Это выражается особыми окончаниями в формах мн.ч. существительных и согласованных с ними прилагательных, местоимений, числительных, глаголов.
Слова с основой на согласные -k-, -g-, -ch- (Polak, ptak, gmach, pociąg itp.) склоняются в единственном числе по мягкой разновидности, а во мн.ч. — по твёрдой.
Образец склонения твёрдой разновидности
|
Liczba pojedyńcza |
|
||||
|
M |
student |
pies |
dwòr |
|
|
|
D |
studenta |
psa |
dworu |
|
|
|
C |
studentowi |
psu |
dworowi |
|
|
|
B |
studenta |
psa |
dwòr |
|
|
|
N |
studentem |
psem |
dworem |
|
|
|
Msc (o) |
studencie |
psie |
dworze |
|
|
|
W |
studencie! |
psie! |
dworze! |
|
|
|
Liczba mnoga |
|||||
|
M = W |
studenci |
psy |
dwory |
Polacy |
koledzy |
|
D |
studentòw |
psòw |
dworòw |
Polakòw |
kolegòw |
|
C |
studentom |
psom |
dworom |
Polakom |
kolegom |
|
B |
studentòw |
psy |
dwory |
Polakòw |
kolegòw |
|
N |
studentami |
psami |
dworami |
Polakami |
kolegami |
|
Msc (o) |
studentach |
psach |
dworach |
Polakach |
kolegach |
В род.п. ед.ч. два окончания (это касается слов и мягкой, и твердой разновидности): -а обязательно для одушевленных существительных, -u бывает только у неодушевленных существительных. Но у них бывает и окончание -а:
|
język - języka |
chleb - chleba |
|
tależ - talerza |
mazurek - mazurka |
|
ser - sera |
płaszcz - płaszcza |
В названиях дней недели традиционно окончание -u (poniedziałku, wtorku), а в названиях месяцев — -а (maja, lipca).
Различие окончаний в дат.п ед.ч. касается также обеих разновидностей. Регулярное окончание -owi в ряде случаев заменяется окончанием -u, которое встречается в небольшой группе слов, обычно кратких и общеславянского происхождения (chłop, chłopiec, brat, ojciec, pan, pies, kot, lew, bóg, diabel, ksiądz и т.д.).
В вин.п. (как и в русском языке) различаются формы одушевленных и неодушевленных существительных.
Во мн.ч. проявляется категория мужского лица. Лично-мужские существительные отличаются от остальных формами им.п и вин.п.
В твердой разновидности они имеют окончание -i (при основе на k, g, r окончание -y) с обязательным чередованием предшествующего согласного по твёрдости/мягкости или по качеству (student - studenci, Polak - Polacy, kolega - koledzy). Возможные чередования: d/dź, t/ć, ch/ś, z/ź, r/rz, k/c, g/dz.
Нелично-мужские существительные имеют обычно окончание -y (psy, dwory), а при основе на -k, -g — окончание -i (ptak - ptaki, pociąg - pociągi).
Винительный падеж лично-мужских слов совпадает с род.п., а неличномужских, в том числе одушевлённых — с им.п. (см. образец).
Образец склонения мягкой разновидности
|
Liczba pojedyńcza |
||||||
|
M |
pisarz |
słoń |
ojciec |
Polak |
Kazio |
|
|
D |
pisarza |
słonia |
ojca |
Polaka |
Kazia |
|
|
C |
pisarzowi |
słoniowi |
ojcu |
Polakowi |
Kaziowi |
|
|
B |
pisarza |
słonia |
ojca |
Polaka |
Kazia |
|
|
N |
pisarzem |
słoniem |
ojcem |
Polakiem |
Kaziem |
|
|
Msc (o) |
pisarzu! |
słoniu |
ojcu |
Polaku |
Kaziu |
|
|
W |
pisarzu! |
słoniu! |
ojcze! |
Polaku! |
Kaziu! |
|
|
Liczba mnoga |
|
|||||
|
M = W |
pisarze |
słonie |
ojcowie |
Kaziowie |
|
|
|
D |
pisarzy |
słoni |
ojców |
Kaziów |
|
|
|
C |
pisarzom |
słoniom |
ojcom |
Kaziom |
|
|
|
B |
pisarzy |
słonie |
ojców |
Kaziów |
|
|
|
N |
pisarzami |
słoniami |
ojcami |
Kaziami |
|
|
|
Msc (o) |
pisarzach |
słoniach |
ojcach |
Kaziach |
|
|
В формах ед.ч. мягкая и твердая разновидности I склонения различаются только окончаниями предложного и звательного падежей: в твердой окончание -е с предшествующим чередованием согласного, в мягкой — окончание -u без всяких чередований.
Слово ojciec имеет нестандартную форму звательного падежа ojcze!
В формах мн.ч. мягкой разновидности категория мужского лица проявляется только в вин.п., который у лично-мужских существительных совпадает с род.п., а у нелично-мужских — с им.п. Окончания же им.п мн.ч. у них одинаковые: -е. В приведенной таблице встречается ещё одно окончание им.п. мн.ч. лично-мужских слов - owie. Оно бывает в словах и мягкой, и твердой разновидности, но применяется только в именах собственных, именах родства, а также в названиях должности, звания, национальности:
Moniuszko - Moniuszkowie, Fin - Finowie, starosta - starostowie, pan - panowie, ojеiec - ojcowie, wuj - wujowie, uczeń - uczniowie.
Существительные на - anin имеют в ед.ч. суффикс - anin, а во мн.ч сокращенную основу на - an. Окончания их не отличаются от твердой разновидности, за исключением двух форм:
Им. п. мн.ч. — Rosjanie
Род.п. мн.ч. — Rosjan□
Склонение имён прилагательных, местоименных прилагательных и порядковых числительных.
Odmiana przуmiotników, ziamków przymiotnych oraz liczebników porządkowych
В польском языке, как и в русском, части речи, отвечающие на вопросы “какой?”, “который?”, “чей?” имеют одинаковые падежные окончания. Об окончаниях именительного падежа, указывающих на род слова, сказано во вводной части.
Образец склонения единственного числа
|
Мужской род. Rodzaj męski |
|||||
|
M = W |
łatwy |
wysoki |
mój |
nasz |
piąty |
|
D |
łatwego |
wysokiego |
mojego |
naszego |
piątego |
|
C |
łatwemu |
wysokiemu |
mojemu |
naszemu |
piątemu |
|
B |
Как D. или M.(в зависимости от одушевленности) |
||||
|
N |
łatwym |
wysokim |
moim |
naszym |
pątym |
|
Msc (o) |
łatwym |
wysokim |
moim |
naszym |
pątym |
|
Женский род. Rodzaj żeński |
|||||
|
M = W |
łatwa |
wysoka |
moja |
jaka |
piąta |
|
D |
łatwej |
wysokiej |
mojej |
jakiej |
piątej |
|
C |
łatwej |
wysokiej |
mojej |
jakiej |
piątej |
|
B |
łatwą |
wysoką |
moją |
jaką |
piątą |
|
N |
łatwą |
wysoką |
moją |
jaką |
piątą |
|
Msc (o) |
łatwej |
wysokiej |
mojej |
jakiej |
piątej |
|
Средний род. Rodzaj nijaki |
|||||
|
M = W |
łatwe |
wysokie |
moje |
jakie |
piąte |
|
D |
łatwego |
wysokiego |
mojego |
jakiego |
piątego |
|
C |
łatwemu |
wysokiemu |
mojemu |
jakiemu |
piątemu |
|
B |
łatwe |
wysokie |
moje |
jakie |
piąte |
|
N |
łatwym |
wysokim |
moim |
jakim |
pątym |
|
Msc (o) |
łatwym |
wysokim |
moim |
jakim |
pątym |
Прилагательные (и т.п.) с основами на мягкий и на твердый согласный имеют одинаковые окончания (в отличие от русского языка). Окончания мужского и среднего родов различаются между собой только в формах им.п. и вин.п.
Слова женского рода в косвенных падежах имеют всего 2 окончания: -ej в род. дат.и пр. падежах и -ą в вин. и тв. падежах.
Образец склонения множественного числа
|
Лично-мужская форма. Forma męskoosobowa |
Нелично-мужская форма.Forma niemęskoosobowa |
|||||
|
M = W |
wysocy |
moi |
jacy |
wysokie |
moje |
jakie |
|
D |
wysokich |
moich |
jakich |
wysokich |
moich |
jakich |
|
C |
wysokim |
moim |
jakim |
wysokim |
moim |
jakim |
|
B |
wysokich |
moich |
jakich |
wysokie |
moje |
jakie |
|
N |
wysokimi |
moimi |
jakimi |
wysokimi |
moimi |
jakimi |
|
Msc (o) |
wysokich |
moich |
jakich |
wysokich |
moich |
jakich |
Во мн.ч. прилагательные, местоименные прилагательные и порядковые числительные имеют две формы: лично-мужскую, если прилагательное (и т.п.) согласуется с существительным (местоимением), обозначающим мужчину, и нелично-мужскую — во всех остальных случаях. Эти формы различаются между собой только в им.п. и вин.п. мн.ч. В им.п. прилагательные (и т.п.) имеют в лично-мужской форме окончание -i (-y после отвердевших) с предшествующим чередованием согласных: g/dz, k/c, r/rz, d/dź, ch/ś, sz/ś, s/ś, ż/ź, ł/l, t/ć, st/ść, sł/śl, zł/źl. Прилагательные в неличномужской форме имеют окончание -е в им.п. мн.ч. В вин.п. мн.ч. лично-мужская форма совпадает с род.п., а нелично-мужская — с им.п.
Им.п. ед.ч. — młody żołnierz, młoda kobieta, młode drzewo; wysoki pan, wysoki gmach; jaki student, jaki pies; nasz kolega, nasz dom.
Им.п. мн.ч. — młodzi żołnierze, młode kobiety, młode drzewa; wysocy panowie, wysokie gmachy; jacy studenci, jakie psy; nasi koledzy, nasze domy.
Вин.п. мн.ч. — młodych żołnierzy, młode kobiety, młode drzewa; wysokich panów, wysokie gmachy; jakich studentów, jakie psy; naszych kolegów, nasze domy.
Упражнения
1) Вставьте в предложения слово miasto в нужном падеже:
Rostow to jest duże (co?)
Wracam do domu z innego (czego?)
Chcę pomagać mojemu (czemu?)
Czy lubisz twoje (co?)
Moja siostra mieszka za (czym?)
Często myślę o moim (czym?) Czy lubicie spacerować po (czym?)
2) Поставьте в нужном падеже слова в скобках (сущ. ср. рода):
1.W (miasto)jest dużo (auto). 2.Z rana nie lubię pić (mleko). 3.Moi rodzice jadą nad (morze) pociągiem. A ja jadę (auto). 4.Kto zna (nazwisko) nowego kolegi? Nikt nie zna jego (nazwisko). 5.Mój mąż pracuje w (biuro). Co wieczór wychodzi z (biuro) i idzie do domu. 6.Często jeżdżę (czym? – metro). Dlaczego w waszym mieście nie ma (metro)? 7.Mój ojciec lubi czytać (pismo-мн.ч.) sportowe, a matka nie lubi tych (pismo-мн.ч.). 8.Książki leżą na (birko), każda na swoim (miejsce). 9.On patrzy na świat przez różowe (szkło-мн.ч.). 10.W (opowiadanie) jest bardzo dużo nowych (słowo-мн.ч.). 11.Mój dom stoi w (pole). 12.W (niebo) są gwiazdy. 13.Na (biurko) leżą zeszyty. 14.Tu jest chleb z (masło). 15. Na oknie siedzi kot z (kocię). 16.Kto wczoraj był w (kino)? 17.Andrzej siada w (auto). 18.Mój dziadunio bardzo lubi (zwierzę – мн.ч.). 19.Małe (cielię – мн.ч.) są takie miłe!
3) Поставьте словосочетания, данные в скобках, в нужной форме, определив склонение существительных ж. рода:
1.Tu jest dużo (młode dziewczyny). 2.Idziemy do kina z (moja siostra). 3.Bardzo lubię (ciekawe powieści). 4.W czytelni zawsze są (świeże gazety). 5.Dziś wyjeżdżamy do (mała wieś) . 6.Do audytorium wchodzi Anna ze (swoja koleżanka Zofia). 7.Ile (piękne ulice) jest w tym mieście! 8. Na śniadanie pijemy (czarna kawa). 9.Po śniadaniu idę z (mała siostra) do (nowa szkoła).
4) Поставьте словосочетания во мн.ч., обратите внимание на личномужские формы:
trudny lektorat, stary kot, stary wuj, latwy tekst, młody sad, młody student, dobry lekarz, dobry ptak, nasz ojciec, nasz ołówek, znany pianista, znany utwór jaki wysoki chłop, jaki długi pociąg.
5) Поставьте в нужном падеже слова в скобках (сущ. м. рода), переведите пословицы:
1. Nie dla (pies) kiełbasa. 2.Ryby i dzieci (głos) nie mają. 3.Co na (serce), to i na (język). 4.Lepszy wróbel w ręku, niż cietrzew na (sęk). 5.Słowo (wróbel) wyleci, a powraca (wół). 6.Raz na (wóz), raz pod (wóz). 7.Na jednym (wozek) jedziemy. 8.Na (złodziej) czapka gore. 9.Chcialy żaby (król) – dostaly (bocian).10.Poznać (pan) po cholewach. 11.Gdzież się te (czas) podiały, kiedy kiełbasy po (świat) latały. 12.O (wilk) mowa, a wilk tuż. 13.Wiedzą (sąsiad), jak kto siedzi. 14.Morze przepłynął, na (brzeg) utonął. 15.Darowanemu (koń) nie patrzą w zęby. 16.Szewc bez (but-мн.ч.) chodzi.
6) Замените единственное число на множественное:
A. 1.Nie lubię trudnego tlumaczenia. 2.Rozmawiam z tworcą tej książki. 3.Tam jest długi korytarz. 4.Dziś była długa burza. 5.Ta postać w powieści podoba mi (мне) się bardzo. 6.W tym domie mieszka duży pies.
B. 1. Bardzo lubię koleżankę i kolegę mojej córki. 2. Widzę za oknem wysokie drzewo. 3. Do pokoju wchodzi wysoki chłopiec. 4. To biuro znajduje się w nowym gmachu. 5. Rozmawiam z koleżanką o wielkim pisarzu. 6. Mój wuj jest jeszcze młody. 7. Czy pan profesor idzie do mojego kolegi?
7) Переведите на русский язык:
Сегодня у нас занятие по польскому языку. Входит преподаватель и здоровается. Мы тоже здороваемся, и занятие начинается. Наш товарищ читает довольно длинный рассказ. Надо переводить этот текст на русский язык. Это лёгкая работа, так как у нас есть словари. Каждое новое слово надо писать в тетради. Потом каждый студент читает одно предложение по-польски и по-русски. Преподаватель доволен нашей работой.
Słownik.
|
ale |
но |
|
|
ażeby, żeby |
чтобы |
|
|
|
babcia |
бабушка |
|
|
biurko |
письменный стол |
|
|
biuro |
учреждение, бюро |
|
bocian |
аист |
|
|
brzeg |
берег |
|
|
but |
ботинок, сапог |
|
|
cały |
целый, весь |
|
|
chętnie |
охотно |
|
|
chcieć |
хотеть |
|
|
|
chłop |
крестьянин |
|
chłopiec |
парень, мальчик |
|
|
cholewa |
голенище |
|
|
chrzest |
крещение |
|
|
chrzan |
хрен |
|
|
chustka |
платок |
|
|
chwilka |
минутка, момент |
|
|
chwoszczka |
хвощ |
|
|
chwytać |
хватать, ловить |
|
|
ciekawy |
интересный, любопытный |
|
|
cietrzew |
тетерев |
|
|
coś |
что-нибудь |
|
|
córka |
дочь |
|
|
czapka |
шапка |
|
|
czas |
время |
|
|
czarny |
чёрный |
|
|
często |
часто |
|
|
czyj |
чей |
|
|
czytelnia |
читальня |
|
|
dlaczego |
почему |
|
|
długi |
долгий, длинный |
|
|
długopis |
авторучка |
|
|
dom towarowy |
унимермаг |
|
|
dopiero |
(всего) лишь, едва |
|
|
dostać |
получить |
|
|
dowiedzieć się |
узнать |
|
|
drzewo |
дерево |
|
|
drzwi (мн.ч.) |
дверь |
|
|
dużo |
много |
|
|
duży |
большой |
|
|
dziadek, dziadunio |
дедушка, дедуля, дедуня |
|
|
dziadkowie |
дедушка и бабушка |
|
|
dziecko |
ребёнок, дитя |
|
|
dziewczę |
девушка-подросток |
|
|
dziś |
сегодня |
|
|
głos |
голос |
|
|
gmach |
здание |
|
|
gwiazda |
звезда |
|
|
ile |
сколько |
|
|
imię |
имя |
|
|
jaki |
какой |
|
|
jasny |
светлый |
|
|
jedzenie |
еда (действие) |
|
|
jeszcze |
ещё |
|
|
Józio |
Юзя, уменьшительное имя от Józef |
|
|
kawa |
кофе |
|
|
Kazio |
Казя, уменьшительное имя от Kazimierz |
|
|
kiedy |
когда |
|
|
kilka |
несколько |
|
|
kobieta |
женщина |
|
|
korytarz |
коридор |
|
|
korzystać (z czego?) |
пользоваться (чем?) |
|
|
król |
король |
|
|
krzesło |
стул |
|
|
krzyk |
крик |
|
|
ksiądz |
ксёндз, польский священник |
|
|
książka |
книга |
|
|
kupować |
покупать |
|
|
kurczak |
петушок, цыплёнок |
|
|
latać |
летать |
|
|
lato |
лето |
|
|
lektorat |
занятие по иностранному языку |
|
|
lepszy |
лучший |
|
|
łatwy |
легкий, нетрудный |
|
|
matka |
мать |
|
|
mazurek |
мазурка |
|
|
miejsce |
место |
|
|
mieszkać |
жить, проживать |
|
|
mowa |
речь |
|
|
może |
может, может быть |
|
|
musieć |
быть должным |
|
|
nadzieja |
надежда |
|
|
nazwisko |
фамилия |
|
|
niekoniecznie |
необязательно |
|
|
nigdy |
никогда |
|
|
no |
ну |
|
|
obiad |
обед |
|
|
obok (kogo?) |
около, рядом |
|
|
odbijać od brzegu |
отчаливать |
|
|
oddać |
отдать, дать сдачи |
|
|
oddawać |
отдавать |
|
|
odpowiadać |
отвечать |
|
|
ojciec |
отец |
|
|
ojczysty |
родной, отчий |
|
|
ojczyzna |
родина |
|
|
ołówek |
карандаш |
|
|
opowiadać |
рассказывать |
|
|
opowiadanie |
рассказ |
|
|
patrzeć |
смотреть, глядеть |
|
|
piąty |
пятый |
|
|
pierwszy |
первый |
|
|
pisarz |
писатель |
|
|
|
pismo, czasopismo |
журнал |
|
po niemecku |
по-немецки |
|
|
po polsku |
по-польски |
|
|
po rosyjsku |
по-русски |
|
|
pociąg |
поезд |
|
|
podobać się |
нравиться |
|
|
podręcznik |
учебник, уч.пособие |
|
|
podziać się |
деться, деваться |
|
|
pogadać |
поболтать |
|
|
pokój |
мир; комната |
|
|
powoli |
медленно |
|
|
powtarzać |
повторять |
|
|
poznać (kogo?) |
узнать (кого-либо), познакомиться |
|
|
praca |
работа |
|
|
przed |
перед, до |
|
|
przedtem |
раньше, до этого |
|
|
przedszkolak |
дошкольник |
|
|
przepłynąć |
переплыть |
|
|
przetłumaczyć |
перевести |
|
|
przez |
через, сквозь |
|
|
przyszły |
будущий |
|
|
ptak |
птица |
|
|
razem |
вместе |
|
|
ręka, w ręku |
рука, в руке |
|
|
rodzeństwo |
брат и сестра |
|
|
rodzice |
родители |
|
|
rodzina |
семья |
|
|
rozmawiać |
разговаривать |
|
|
różowy |
розовый |
|
|
rzecz |
вещь, дело |
|
|
sąsiad |
сосед |
|
|
ser |
сыр |
|
|
sęk |
сук |
|
|
siedzieć |
сидеть |
|
|
słoń |
слон |
|
|
spotkać (się) |
встретить(ся) |
|
|
spotykać (się) |
встречать(ся) |
|
|
spóźnić się |
опоздать |
|
|
stać się |
случиться, произойти |
|
|
stół |
стол |
|
|
suknia, sukienka |
платье |
|
|
swój |
свой |
|
|
szewc |
сапожник |
|
|
szkło |
стекло |
|
|
ścierka |
тряпка (для доски) |
|
|
śniadanie |
завтрак |
|
|
świat |
свет, мир |
|
|
talerz |
тарелка |
|
|
tata, tatulo |
папа, папочка, папуля |
|
|
też |
тоже |
|
|
tłumaczenie |
перевод (действие) |
|
|
tlumacz |
переводчик |
|
|
trochę |
немного |
|
|
trzask |
треск |
|
|
trzeba |
нужно |
|
|
trzmiel |
шмель |
|
|
trzy |
три |
|
|
tu, tuż |
тут, здесь; тут же |
|
|
tworca |
создатель, творец |
|
|
twój |
твой |
|
|
uczelnia |
учебное заведение |
|
|
uczeń |
ученик |
|
|
uczyć się (czego?) |
изучать (что?), учиться |
|
|
uderzyć |
ударить |
|
|
utonąć |
утонуть |
|
|
wcześnie |
рано |
|
|
wieczorem |
вечером |
|
|
więc |
итак, следовательно, потому |
|
|
więcej |
больше |
|
|
wielki |
большой, великий |
|
|
wilk |
волк |
|
|
wół |
вол |
|
|
wróbel |
воробей |
|
|
wrócić |
вернуться |
|
|
wuj, wujcio |
дядя, дядюшка |
|
|
wyjeżdżać |
выезжать |
|
|
wylecieć |
вылететь |
|
|
wyraz |
слово |
|
|
wystawa |
выставка |
|
|
zapominać |
забывать |
|
|
zapytać |
спросить |
|
|
zaraz |
сейчас, тотчас |
|
|
zawsze |
всегда |
|
|
zdało mi się |
мне показалось |
|
|
złodziej |
вор |
|
|
znajdować się |
находиться |
|
|
zobaczyć |
увидеть |
|
|
zwierzę |
животное, зверь |
|
|
żaba |
лягушка |
|
|
że |
что (союз) |
|
|
żołnierz |
солдат |
|
ТЕКСТЫ
Michał Lermontow (1814 - 1841)
Żagiel
Samotny żagiel w niebios toni
Bieleje na błękicie fal.
Skąd płynie? Dokąd? Za czym goni?
Ku jakim brzegom biegnie w dal?
Wrą fale, wicher oszalały
Ze skrzypem czoło masztu gnie...
I nie od szczęścia żagiel biały
Ucieka, nie ku szczęściu mknie!
Swietlisty pod nim szlak się pali,
Słoneczny z niebios pada pył;
On burzy wzywa z mglistej dali,
Jak gdyby w burzach spokój był.
(Перевод М. Т. Стемпневского)
Miesięcznik Dobre rady, №9, 2004
Porcje szczęścia
Oczywiście stres jest nieodłącznym składnikiem naszego życia. Pobudza do działania, mobilizuje do przezwyciężania życiowych przeciwności, jest naturalną reakcją na codzienne wyzwania - tak pozytywne, jak i negatywne.
Stresuje zarówno utrata pracy, jak i pierwszy dzień w nowej, ślub i rozwód. I nie sam stres jest dla nas niebezpieczny, ale nieumiejętność radzenia sobie z nim. Kumulowany i nieustanny osłabia odporność organizmu, prowadzi do zaburzeń cyklu menstruacyjnego i narządów wewnętrznych. Sprawia, że w organizmie wzrasta poziom adrenaliny, przyspieszona jest akcja serca, podnosi się ciśnienie krwi i poziom cukru. Przyczynia się do powstawania nadciśnienia, chorób serca, nerwic. Co gorsze, schorzenia te dotykają coraz liczniejszą rzeszę coraz młodszych osób. Okazuje się, że absencja w pracy na skutek schorzeń mających związek ze stresem rośnie niemal lawinowo. Brak zadowolenia z życia i ciągłe napięcie nerwowe stają się zatem coraz poważniejszym problemem.
Psychologowie uważają, że tak jak określonej ilości pokarmu, codziennie powinniśmy dostarczać naszemu organizmowi odpowiedniej porcji pozytywnych emocji. Od wieków wiadomo, że dzieci wychowywane w przyjaznej i radosnej atmosferze są szczęśliwsze i lepiej się rozwijają. Ale nie tylko nasze pociechy potrzebują radości i zadowolenia. Tak samo niezbędne są one w każdym wieku - ludziom młodym i tym w jesieni życia. Zdaniem psychologów ilość pozyskiwanego codziennie szczęścia powinna być jednakowa przez całe życie.
Miesięcznik Sprawy Wschodnie №4, 2007
Prof. Dariusz Rosati w wywiadzie „Trzeba patrzeć do przodu”
Z prof. Dariuszem Rosatim, b. ministrem spraw zagranicznych, obecnie eurodeputowanym SdPl, rozmawia Krzysztof Lubczyńskii
- Panie Profesorze, stosunki polsko-rosyjskie są niedobre, tak w płaszczyźnie politycznej jak i gospodarczej. Czy mogłyby być lepsze?
- Teoretycznie tak, ale w praktyce pewnie zabrakło i dobrej woli i świadomości, że trzeba przełamywać stereotypy i historyczne uprzedzenia. Stosunki polsko-rosyjskie są trudne, ponieważ ciąży na nich trudna przeszłość, i z obu stron potrzebna jest dobra wola i umiejętność przezwyciężania tej przeszłości, poprzez uznanie prawdy historycznej, a następnie pojednanie. To tak mniej więcej jak w relacjach z Niemcami, z którymi ten proces pojednania zasadniczo się dokonał. Z Rosją stoimy nadal na początku drogi. …
-Nie można przejść nad historią, mimo całego jej dramatyzmu, do porządku dziennego? Zostawić ją historykom i rozwijać współpracę ekonomiczną?
- Słychać czasem takie głosy, ale okazuje się, że się tak nie da. Nie da się tego przeskoczyć. Nawet w interesy gospodarcze wkracza historia i polityka. W Polsce …jest pamięć zaborów, wojny 1920 roku, paktu Ribbentrop-Mołotow, Katynia, wieloletniej dominacji radzieckiej w Polsce. Ze strony Rosji brakuje jednoznacznej deklaracji potępiającej stalinizm, pojawiają się oficjalne deklaracje gloryfikujące Związek Radziecki i jego politykę, a to w Polsce musi budzić obawy.
- Skoro jednak minęło już wiele dziesięcioleci, to czy nie należało by tych kwestii oddzielić od bieżącej polityki, a zwłaszcza kwestii gospodarczych?
- Bardzo trudno jest przejść nad tymi kwestiami do porządku dziennego. Przez 45 lat władze PRL próbowały to uczynić, ale ta polityka dawała skutki odwrotne od zamierzonych, a w końcu całkiem legła w gruzach. Z drugiej strony, my dziś nie powinniśmy domagać się daleko idących zadośćuczynień ze strony Rosji. Chodzi bardziej o symboliczne zadośćuczynienie, o nazwanie pewnych rzeczy po imieniu. Niemcy przeprosili za zbrodnie drugiej wojny światowej. Ze strony Rosji nie doczekaliśmy się analogicznych przeprosin za inwazję we wrześniu 1939 roku. Dziwię się Rosji, że tak ciężko przychodzi jej rozliczyć się z przeszłością. Być może dlatego, że w czasach Stalina ZSRR był jedną z dwóch wielkich potęg świata, co dla wielu Rosjan jest nadal powodem do dumy. Ale przecież nam nie chodzi o upokarzanie Rosjan. Polityka powinna być przede wszystkim patrzeniem do przodu, ale musi być oparta na prawdzie historycznej.
- Tylko czy tego doczekamy, zwłaszcza w dającej się przewidzieć przyszłości?
- Nie mam pewności i nie jestem zbyt wielkim optymistą. Może w perspektywie 10-20 lat nasze narody przełamią wzajemne obawy i uprzedzenia, ale obawiam się, że nie wcześniej…
-Co w takim razie można robić doraźnie, już teraz?
- Myślę, że trzeba poszerzać, wzbogacać kontakty na poziomie jednostek, społeczności lokalnych, stowarzyszeń, na poziomie kontaktów młodzieżowych, biznesowych, itd., tworzyć taką sieć związków, które zbliżają ludzi. Praca u podstaw. To jest bardzo ważne. Może spróbujmy odbudować nasze wzajemne fascynacje kulturalne. Były takie czasy, kiedy kultura polska, zwłaszcza film, była dla wielu Rosjan rodzajem okna na zachodnią Europę. Było ogromne zaciekawienie polską kulturą. Tego nie da się odtworzyć w pełni w tamtym kształcie, bo warunki się zmieniły, ale częściowo można to odbudować. Natomiast nie ma się co śpieszyć ze spotkaniem prezydentów Polski i Rosji, bo nie trzeba działać na siłę. Nie ma materii na takie spotkanie, zbyt wiele jest różnic. Trzeba spróbować wyodrębnić kilka sfer, 3-4 dziedziny i starać się w ich ramach działać. Trzeba też angażować naszych partnerów europejskich, wyjaśniać nasze racje, zachęcać do wspólnego działania. A jak będzie, zobaczymy.
- Pożiwiom, uwidim - jak mówią Rosjanie? - Można tak powiedzieć.
- Dziękuję za rozmowę.
Miesięcznik Sprawy Wschodnie №1, 2008
27 marca w „Domu Przyjaźni” odbyło się kolejne spotkanie klubowe organizowane przez Zarząd Krajowy Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód, Klub Polskiej Racji Stanu, Klub Przyjaciół „Kontakt” i Klub Absolwentów Uczelni Zagranicznych. Gościem tego spotkania był Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Federacji Rosyjskiej Jego Ekscelencja Władimir Grynin, który przedstawił informację nt. „Aktualne stosunki Rosyjsko – Polskie po wizycie Premiera Rzeczypospolitej Polskiej Donalda Tuska w Moskwie". Spotkanie cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem co potwierdziła dyskusja i wypowiedzi uczestników. Pytania i wypowiedzi dotyczyły m.in. możliwości poprawy stosunków pomiędzy RP i FR, współpracy gospodarczej, tarczy antyrakietowej, współpracy naukowo-technicznej i kulturalnej, uznawalności dyplomów wyższych uczelni, problemów wizowych, zniesienia embarga i bieżących problemów współpracy. Ponad 2,5 godzinne spotkanie zakończyły bezpośrednie rozmowy Pana Ambasadora z „klubowiczami”. Spotkanie prowadził Prezes ZK SWP-W Stefan Nawrot.
Sławomir Mrożek
<MONOLOG>
<Panno ><Stasiu, ><jeszcze ><dwie ><głębsze. ><Szkodzi? ><Mnie ><też ><szkodzi. ><Proszę ><cię.>
<Lato ><minęło. ><Ostatnie ><kukułki ><przestają ><kukać. Mam ><do ><ciebie ><prośbę... ><Czy ><mógłbyś ><być ><tak ><uprzejmy i z><akukać ><parę ><razy? ><Bądź ><dobrym ><kolegą. ><Nie ><kukasz? ><też ><nie ><kukam.>
<Tak, ><bracie. ><Mickiewicza ><znowu ><stawiają ><na ><nogi. I ><co? ><– ><zapytuję. ><A ><bo ><ja ><wiem, ><co... ><Właściwie ><to ><nie mam ><nic ><przeciwko ><niemu. ><Człowiek ><jak ><i ><inni. ><Zapa><lisz? ><Nie ><palisz? ><Ja ><też ><nie ><palę.>
<Właściwie ><zima ><ma ><swoje ><dobre ><strony. ><Hajda, ><trojka, ><snieg puszistyj!... ><Siedzisz ><i ><pędzisz ><przez ><pola. ><Mijasz ><sioła. ><Ale ><mimo ><to... ><Mówisz ><coś? ><Ja ><też ><nic ><nie>
<mówię.>
<A ><jednak ><przyroda ><jest ><najważniejsza. ><Postawisz ><sobie ><pelargonię, ><patrzysz... ><A ><potem ><kierownik ><biura ><obcina ><ci ><premię ><albo ><tramwaj ><obcina ><ci ><nogę. ><A ><pelargonia>< ><trwa. ><Nasze ><zdrowie. ><Nie ><jesteś ><zdrowy? ><Ja ><też nie.>
<Kiedy ><byłem ><mały, ><nie ><lubiłem ><orkiestry ><symfonicz><nej. ><Śmieszyło ><mnie ><to. ><Czy ><pamiętasz ><Si, ><si, ><si ><– ><to <włóczęgi ><serenada? ><Wtedy ><miała ><być ><wojna ><z ><Litwą ><czy ><coś ><takiego. ><Sanacja. ><Wszystko ><minęło ><szczęśliwie. ><Hej, ><kolego, ><więcej ><życia! ><Kochałem ><lekką ><piosenkę.>>
<Teraz ><są ><te ><spływy ><Wisłą. ><Spływy ><Wisłą ><to ><nie ><taka ><prosta ><rzecz. ><Wisła ><to ><królowa ><naszych ><rzek. ><Dwadzieś><cia ><metrów ><w ><najwęższym ><miejscu. ><I ><woda. ><Wszędzie ><woda. ><Dużo ><wody. ><W ><środku ><Wanda.>
<Panno ><Stasiu, ><prosimy ><o ><dwie ><takie ><same.>
<Historia ><nasza ><obfituje ><w ><szczegóły. ><Taki ><Grunwald. ><Człowiek ><wiedział, ><na ><co ><go ><stać. ><Ja ><osobiście ><wolę ><po><rzeczki. ><Mniej ><zachodu. ><Tylko ><za ><dużo ><jeść ><nie ><można, ><bo ><mdli. ><Najważniejsze, ><żebyśmy ><wszyscy ><zdrowi ><byli. ><A ><ja ><jestem ><roztargniony. ><Kiedyś ><wszedłem ><do ><toalety ><i ><rozpiąłem ><kołnierzyk. ><Trzeba ><umieć ><żyć.>
<Weźmy ><te ><głębiny ><morskie. ><Pływają ><tam ><meduzy, ><węgorze, ><płaszczki. ><I ><chciałyby ><się ><czegoś ><napić. ><Roz><glądają ><się, ><a ><tu ><nie ><ma ><dosłownie ><nic ><do ><picia. ><W sy><tuacji ><o ><ileż ><lepszej ><my ><się ><znajdujemy. ><Nie ><pijesz? ><Ja ><też ><nie ><piję.>
<Zakąś ><serkiem. ><To ><piękny ><serek, ><piękny ><jak ><Capri ><albo ><Luwr. ><Nie ><lubisz ><Luwru? ><Ja ><też ><nie. ><Czuję ><do ><niego ><odruchową ><niechęć>
<Toteż ><trzymam ><się ><z ><daleka. ><Kto ><wie, ><czy ><nie ><widzi><my ><się ><po ><raz ><ostatni. ><Przeniosę się ><do ><Wieliczki. ><W ><Wieliczce ><jest ><najciekawsza ><w ><Europie ><kopalnia ><soli. ><Trzeba ><się ><czegoś ><trzymać. ><Wieczorami ><będę ><patrzył ><na ><łunę ><świateł ><nad ><Krakowem. ><Tam ><czuwają ><– ><pomyś><lę ><sobie.>
<Konno ><nie ><umiem ><jeździć. ><Świetnie ><jeżdżę ><tramwa><jem. ><Ale ><raz ><też ><miałem ><wypadek. ><Głupstwo, ><nie ><warto ><wspominać. ><Ktoś ><mnie ><zapytał: ><"O ><co ><panu ><właściwie ><chodzi?". ><I ><nie ><umiałem ><odpowiedzieć.>
<Panno ><Stasiu, ><dwie.>
<Ja ><nie ><z ><soli ><ani ><z ><roli... ><Zęby ><mnie ><bolą.>
<Sztuka ><a ><życie. ><Można ><by ><dużo ><mówić. ><Na ><przykład ><taki ><jamnik. ><„Siedzi ><jamnik ><na ><drzewie ><i ><ludziom ><się ><dziwuje, ><czemu ><żaden ><z ><nich ><nie ><wie, ><gdzie ><się ><szczęście ><znajduje". ><To ><z ><Asnyka. ><I ><tak ><było.>
<Panno ><Stasiu, ><jeszcze ><raz. ><Znałem ><jednego ><reżysera. ><Zdolny ><był. ><Czy ><uwierzysz, ><że ><ja ><mam ><już ><reumatyzm? ><To ><od ><wody. ><Żywioły ><mogą ><nam ><zrobić ><wiele ><złego, ><jeśli ><chcą.>
<Bardzo ><lubię ><zalesiać. ><Każde ><święto ><lasu ><jest ><moim ><świętem. ><Las ><to ><zdrowie ><i ><mleko.>
<Panno ><Stasiu ><– ><jak ><wyżej.>
<Ja, ><bracie, ><nigdy ><nie ><cierpiałem. ><Owszem, ><czasem ><trafi ><się ><jakiś ><szakal. ><Takiemu ><nie ><podaję ><ręki. ><W ><grun><cie ><rzeczy ><możemy ><się ><cieszyć, ><o ><ile ><mamy ><z ><czego. ><Łysiejesz? ><Ja ><też ><łysieję.>
<Wsio ><praszło ><poriedieł ><moj ><wołos. ><Koń ><izdoch, ><opust><ieł ><nasz ><dwor... ><To ><z ><Jesienina. ><W ><tym ><coś ><jest, ><jak ><powiedział ><ktoś, ><wskazując ><na ><trumnę, ><w ><której ><leżał ><ego ><ojciec.>
<Panno ><Stasiu...>
Maria Zientarowa
Dzień w windzie
– Co robisz w Dzień Kobiet? – spytała Helka. W windzie było nawet cieplo i przyjemnie. Stałyśmy w niej od piętnastu minut. Było już po normalnym rabanie. Po waleniu pięściami w drzwi, po przywołaniu dozorczyni przez dwóch niechętnych uczniów klasy siódmej z czwartego piętra. Po przyrzeczeniu wspomnianej dozorczyni, że uczyni wszystko i żebyśmy się nie denerwowały.
Chciałabym połeżeć w łóżku – odpowiedziałam. W windzie, jako że mieszkamy w starym domu, było lustro, nawet wcale niezłe. Zdecydowałam zmienić fryzjera.
Ja też – ucieszyła się Helka. – Męczą mnie od szeregu tygodni w domu, żebym powiedziała, co mają mi zafundować na Dzień Kobiet. Jeden dzień w łóżku bez grypy. Znakomita myśl.
Helka zdjęła wielką futrzaną czapę i zaczęła rozczesywać posklejane, spocone włosy. Przyglądała się sobie krytycznie w lustrze.
– Te czapy – stwierdziła – to ruina dla uczesania. I gorąco. Po co człowiek to nosi w taką łagodną zimę.
Rozłożyłyśmy kilka pism literackich na podłodze i usiadłyśmy wygodnie.
– Byle już nie patrzeć do tego lustra – westchnęła Helka. – Gdyby tylko jeszcze dali kawy.
Omówiłyśmy mnóstwo spraw. Zdecydowałyśmy zmienić całkowicie fryzury. Stwierdziłyśmy, że jedna wspólna znajoma jest idiotką. Helka opowiedziała mi dokładnie, jakie jej mąż ma ostatnio przykrości w biurze. Potem chciała wiedzieć, jakie mam ostatnio przykrości w domu. Jako że nie mamy chwilowo żadnych, wymyśliłam szereg szalenie interesujących.
Miałam w siatce wcale niezłe jabłka. Zjadłyśmy je.
Na klatce schodowej był spokój. Oparłyśmy głowy o ścianę windy i stosowałyśmy relaks. Helka dała mi świetny przepis na surówkę z selera. Omówiłyśmy kilka ostatnich filmów i sztuk teatralnych. Minął kwadrans i drugi. Zaczął się jakiś ruch na schodach. Jacyś faceci włazili i złazili. Stukali. Nawoływali się.
Wpadłyśmy w panikę, że już. Zerwałyśmy się szybko na nogi. Zapięłyśmy spódnice w talii, uczesałyśmy się, nałożyłyśmy czapy. Pozbierałyśmy różne rzeczy do toreb i siatek. Zdążyłyśmy w samą porę. Winda ruszyła, trzęsąc się gwałtownie i po chwili byłyśmy już na dole.
Okazało się, że stałyśmy tak prawie dwie godziny. Byłyśmy odpoczęte i z trudem ukrywałyśmy dobre humory.
W domu wszyscy czekali z obiadem, mieli pretensje, że nie zadzwoniłam, że się spóźnię. Jeden syn narzekał na ból głowy, drugi żądał pięćdziesięciu złotych na przybory do robót ręcznych, córka w ogóle kaprysiła. Na stole leżał bardzo duży rachunek za gaz i elektryczność, bo oczywiście nikt nie gasi za sobą światłą.
Po godzinie zadzwoniła Helka.
– Wiesz co – powiedziała – co do tego Dnia Kobiet, to zmieniłam zdanie. Dzień w łóżku bez grypy zamieniam na dzień awarii w windzie.
11 Здесь и далее — окончания творительного падежа.
2 Отвердевшими называются согласные с, dz, cz, dż, sz, ż, rz, которые в современном польском языке звучат твердо, но возникли из мягких согласных и ве дут себя всегда как мягкие согласные.
3 Материал этой части расположен в последовательности, приближенной к “Учебнику польского языка” Я. А. Кротовской и Л. Г. Кашкуревича.