12. Філасафізм паэтычнага эпасу а. Куляшова ( Цунамі, Варшаўскі шлях)

”Цунамі”(1968) – лірыка-філасофскі твор, яго яшчэ называюць паэмай- прытчай.Героі – Ён і Яна.Закаханыя, яны ўцякаюць у акіянскія прасторы, жадаюць ізалявацца ад цывілізацыі на бязлюдным востраве. Але аказацца па-за часам, грамадствам ім не ўдаецца. С таўшы сведкамі атамнага выбуху, героі адчуваюць усю суровасць і трагедыйнасць чалавечага лесу.Катастрофа прыносіць глыбока асабістую трагедыю: у іх нарадзілася мёртвае дзіця. Тэрмаядэрны век сілай бязлітаснай радыяцыі засведчыў, наколькі кволым і безабаронным з’яўляецца жыцце,паставіў глабальную праблему выжывання. Ён і Яна вяртаюцца з жудаснай вандроўкі да людзей, на мацярык, каб разам з імі засланіць свет ад руйнавання і смерці. Голас паэта гучыць на высокай драматычнай і гуманістычнай ноце. Аўтар паэмы сцвярджае адказнасць чалавека перад часам і чалавецтвам.

“Варшаўскі шлях”(1972)- лірыка-спавядальны маналог, напоўнены роздумам пра жыццё і час, паэзію, сэнс вечнага на зямлі. Паэма прысвечана Аляксандру твардоўскаму- рускаму паэту, з якім Куляшова звязвала сапраўднае чалавечае сяброўства. ВШ, як вядома, - шаша з Варшавы на Маскву, што праходзіць непадалёку ад радзімы Твардоўскага(Смаленшчыны) і Куляшова(Магілёўшчыны). Вобраз шляху становіцца ўвасабленнем складаных перыпетый часу, вырастае да сімвала нязгаснай памяці і дарогі вечнасці. Паэт “гутарыць аб часе, аб Твардоўскім”, з захапленнем гаворыць пра яго самаадданае жыццё, веліч духу. Твардоўскі для Куляшова- ідэал паэта, сумленне паэзіі.

14. Лірыка п.Броўкі: трагедыйныя матывы ў творах ваеннага чксу, глыбіня аўтаскага пачуцця, адбітак часу

Вершы П. Броўкі, напісаныя ў першыя дні і месяцы вайны, як і творы іншых паэтаў, поўняцца заклікамі да барацьбы і помсты. Захопнікі імянуюцца самымі знішчальнымі метафарычнымі азначэннямі: «звяры», «драпежнікі шалёныя», «вырадкі-псы», «падлюгі». У такім прыёме таксама захаваны падтэкставы заклік да бескампраміснага бою: калі ворагі - гэта нелюдзі, то і знішчаць іх трэба без усялякага шкадавання («Маці, «Пісьмо землякам», «Дрыжыце, падлюгі-фашысты», «Помста» (усе - 1941). Упэўненасцю ў хуткае вяртанне ў родныя мясціны поўніцца верш паэта «Байцам-беларусам» (1943), у якім арганічна знітаваны лёс воіна, салдата і лёс усяго народа. Асноўная ідэя вынікае з радкоў, дзе гаворыцца, што герой нават са страчаным зрокам абыдзе паўсвета, але знойдзе шлях у родны свой край. Паэт у вайну яшчэ больш рашуча і натуральна пачаў пазбаўляцца ў сваёй творчасці рысаў напышлівага рытарызму і апісальнасці, у яго творах паглыбілася трагедыйнае адчуванне жыцця, вылучаецца на першы план душэўнае перажыванне вялікай народнай бяды. Спецыфіка яго творчасці 1941-1945 гг. - у захапленні жанрам балады, у якім сінтэзуюцца адзнакі эпасу, лірыкі і драмы, гераічны і трагедыйны пафас. У такіх сваіх баладах, як «Партызан Бумажкоў», «Пастух» (абедзве - 1941), «Дахаты» (1942), «Надзя-Надзейка», «Кастусь Каліноўскі», «Магіла байца» (усе - 1943) П. Броўка таленавіта выкарыстаў набыткі і дасягненні фальклору, здолеў арганічна ўжыцца ў сістэму фальклорных слоўна-выяўленчых сродкаў і трапна перадаць своеасаблівасць мыслення беларускага народа, якое грунтуецца на заўсёднай веры ў канчатковую перамогу сіл дабра над сіламі зла.

Многія лірычныя вершы П. Броўкі ваеннага часу поўняцца верай у хуткае вяртанне воінаў да сваёй былой мірнай працы. Тэма гэта асабліва выразна загучада ў вершах, напісаных у 1945 г. Адзін з іх з характэрнай назвай «Возьмем сеўні!..» поўны радасці вяртання да зямлі і працы, выяўляе патрыятычны, светлы настрой героя, яго ўзрушанасць. Як часта бывае ў творах Броўкі, і тут прырода ажывае, прымае актыўны ўдзел у дзеянні, стварае агульную ўрачыстую атмасферу:

Грайце ж вы, вятры-гарністы,

Шмат герояў стрэнуць хаты,

Зернем чыстым,

Зернем чыстым

Загудзіць наш край багата.

З выхадам наступных твораў П. Б. паэмы "Кацярына" (1938), кнiг "Вясна радзiмы" (1937), "Шляхамi баравымi" (1940) - тэматычны дыяпазон яго паэзii ўсё больш пашыряўся. Ён пiсаў пра вялiкую сiлу дружбы савецкiх людзей, прыгадваў цяжкае мiнулае, уваскрашаў вобразы народных герояў. Вялiкi ўклад у перамогу над лютым ворагам рабiлi сваiм палымянным словам пiсьменнiкi. У Пятруся Броўкі ёсць верш "Сосны" (1943) - у Беларусi лютаваў вораг, паэту праз дым i агонь бачыўся блiзкi дзень вызвалення. Адгрукаюць гарматы, расееца чорны дым, i з усiх канцоў на родную землю прыйдуць яе сыны. Творы якiя напiсаў Пятрусь Броўка ў першыя ваенныя гады, сабраны ў кнiзе "Насустрач сонцу". У ей 25 вершаў i паэма "Пра Смалячкова". У ваенныя гады расце майстэрства паэта. Ён дасягае яшчэ большай злiтнасцi прамоўнiцкага пафасу сваiх вершаў з задушэўным лiрiзмам. А вытрымала выпрабаванне найперш яго лірыка, матывам якой было святое пачуццё да Радзімы і ў час ваеннага ліхалецця, і ў мірны час. Лірычны герой верша «Рана» — салдат-патрыёт. Восем ран пакінула на яго целе вайна, але самая незагойная — рана на целе паланёнай Радзімы. I загаіць яе можа толькі зварот на вольную зямлю:

...Каб чабору таго,

Каб тае медуніцы,

Каб паветра з бароў,

Што пад Мінскам у нас.

Назва эпічнага верша «Кастусь Каліноўскі» вонкава супярэчыць зместу яго, бо верш пра подзвігі партызан у гады Вялікай Айчыннай вайны. Галоўны герой верша — партызан Каліна. Фантастычным прыёмам славіцца яго сіла, якой ён бароніць людзей ад фашыстаў:

Калі ён пачуе, як ворагі скачуць,

Калі ён пачуе сірочыя плачы...

Будзь ён пад Бугам ці далей дзе, можа,

Ён шабляй дастане да самай Бярозы,

Да сэрцаў варожых,

I кацяцца голавы катаў у лозы.

Пра партызана складаюць легенды, а па беларускай зямлі «пайшла пагалоска»: зноў з'явіўся Кастусь Каліноўскі. «Сілай магутны, душою агністы», ён наводзіць жах на ворагаў, яго кулі даганяюць варожую варту за сотні кіламетраў і вызваляюць дзяўчат з палону.

Назвай твора, параўнаннем звычайнага сялянскага хлопца з правадыром паўстання 1863 г., фальклорнымі рэмінісцэнцыямі паэт сцвярджае думку, што ў самы крытычны для Радзімы час патрэбна незвычайная сіла і любоў да народа, роўная сіле і любві Каліноўскага.