- •§ 1. Правапіс галосных о, э – а (ы)
- •§ 2. Правапіс галосных е, ё, я
- •§ 3. Некаторыя асаблівасці правапісу галосных у складаных словах
- •§ 4. Правапіс і, ы, й пасля прыставак
- •§ 5. Правапіс у, ў
- •§ 6. Правапіс падоўжаных зычных
- •§ 7. Правапіс спалучэнняў зычных
- •§ 8. Правапіс мяккага знака і апострафа
- •Булён, нюанс
- •§ 9. Правапіс некаторых прыставак
- •§ 10. Правапіс галосных у некаторых суфіксах
- •§ 11. Правапіс галосных у некаторых канчатках
- •§ 12. Правапіс прыслоўяў і спалучэнняў слоў, блізкіх да прыслоўяў
- •§ 13. Правапіс складаных слоў
- •§14. Ужыванне I правапіс часціц не, ні
- •§ 15. Правапіс некаторых прыназоўнікаў, злучнікаў I часціц
- •§ 16. Асобныя выпадкі ўжывання вялікай літары
- •§ 17. Правілы пераносу
- •27.2 Знакі прыпынку ў складаназлучаных сказах
- •28.1 Знакі прыпынку ў складаназалежным сказе
- •28.2 Знакі прыпынку ў складаным бяззлучнікавым сказе
- •§ 29. Простая мова
- •29.1 Знакі прыпынку ў сказах з простай мовай
§ 7. Правапіс спалучэнняў зычных
У беларускай мове няма невымоўных зычных (“непроизносимых согласных”). Спалучэнні зычных пішуцца так, як вымаўляюцца:
1. У спалучэнні [стн] зычны [т] не вымаўляецца і на пісьме не перадаецца: посны (пост), свіснуць (свіст), капусны (капуста), вобласць – абласны (руск. областной). Але: баластны, фарпостны, кантрастны, кампостны.
2. У спалучэнні [дт] на канцы іншамоўных слоў зычны [д] не вымаўляецца і на пісьме не перадаецца: Кранштат, Брант, Рэмбрант, Шміт, фарштат.
3. Зычныя [д], [т], [л] у спалучэннях [здн], [рдн], [стл], [лнц], [лнц] і зычныя [к], [г] у спалучэннях [скн], [згн] не вымаўляюцца і на пісьме не адлюстроўваюцца: язда – выязны (руск. выездной), праезд – праязны (руск. проездной), шчаслівы, сонца, наўмысны; бліскаць – бліснуць, бразгаць – бразнуць.
4. Спалучэнні [сч], [сшч] вымаўляюцца адпаведна як [шч] і [шшч], а на пісьме абазначаюцца літарамі сч і сшч: расчоска, расчапіць (кручкі), расшчапіць (на дзве часткі). Выключэнне: шчасце, рошчына, ушчуваць, нішчымны, пяшчота, ушчэнт і вытворныя ад іх.
§ 8. Правапіс мяккага знака і апострафа
Мяккі знак бывае змякчальны і раздзяляльны. Змякчальны мяккі знак ужываецца для абазначэння на пісьме мяккасці папярэдняга зычнага, а раздзяляльны мяккі знак, як і апостраф, паказвае на раздзельнае вымаўленне зычнага з наступным галосным.
З м я к ч а л ь н ы м я к к і з н а к пішацца пасля мяккіх зычных з, л, н, с, дз, ц:
а) на канцы слова: мазь, соль, зелень, лось, мядзведзь, радасць;
б) у сярэдзіне слова перад цвёрдым зячным: пісьмо, дзядзька, бацька;
в) у сярэдзіне слова паміж двума мяккімі зычнымі, калі пры змяненні слова другі зычны становіцца цвёрдым, а першы застаецца мяккім: васьмі – восьмы, пісьменнік – пісьмо, канькі – канькоў, дзьме – дзьмуць, цьмяны – цьма;
г) пасля мяккага [л] перад любым зычным (цвёрдым або мяккім), акрамя [л']: гульня, пальцы, столькі, вельмі. Але: вяселле, ралля, галлё, гуллівы.
Мяккі знак пішацца ў некаторых граматычных формах:
Граматычныя формы |
Калі пішацца |
Прыклады |
У назоўніках: а) творнага склону множнага ліку б) перад суфіксам -чык- |
перад канчаткам -мі калі слова без гэтага суфікса заканчваецца на -нь |
дзецьмі, слязьмі, людзьмі камень – каменьчык, струмень – струменьчык |
У прыметніках: а) перад суфіксам -ск-
б) у суфіксах -аньк-, -еньк-, -эньк- |
калі гэтыя прыметнікі ўтвораны ад назваў месяцаў на -нь і слова восень заўсёды |
ліпень – ліпеньскі, чэрвень – чэрвеньскі, восень –восеньскі прыгожанькі, светленькі, старэнькі |
У дзеясловах загаднага ладу: а) 1-й асобы множнага ліку б) 2-й асобы множнага ліку |
перад канчаткам -ма перад канчаткам -це, а таксама перад -ся |
кіньма, станьма, сядзьма кіньце, станьце, сядзьце агледзься, намылься |
Мяккі знак пішацца:
а) у складаных лічэбніках пяцьдзесят, шэсцьдзесят, пяцьсот, шэсцьсот, дзевяцьсот;
б) у прыслоўі ледзьве (як і ў слове ледзь);
в) у часціцы -сьці ў займенніках і прыслоўях: хтосьці, штосьці, якісьці, дзесьці, кудысьці.
Мяккі знак не пішацца:
а) паміж падоўжанымі зычнымі: жыццё, насенне, палоззе, калоссе;
б) перад мяккім [в']: цвёрда, дзверы, чацвёрты, мядзведзь (але: ледзьве);
в) у словах меншы (менш), іншы (але: большы (больш);
г) на канцы слова пасля літар б, п, м, ф: голуб, стэп, сем, верф.
Дзінькнуць і дзынкнуць, крыльца і крылца
Р а з д з я л я л ь н ы м я к к і з н а к пішацца пасля зычных з, л, н, с, дз, ц перад галоснымі е, ё, ю, я, і:
а) у словах іншамоўнага паходжання: Лавуазье, дасье, мільён, мільярд, трыльён, Сеньі, канферансье, мадзьяр, парцьеры;