- •Статистика туралы түсінік және ғылыми міндеттері мен мақсаттары.
- •3.Статистикалық бақылау, міндеттері мен мақсаттары
- •4.Статистикалық бақылаудың түрлері мен тәсілдері.
- •5.Статистикалық топтау және топтау белгісін таңдау принциптері, түрлері
- •9. Дәрежелік орташа шамалар
- •10. Құрылымдық орташа шамалар. Мода мен медиана
- •12. Орташа шаршылық ауытқу, шашыранды және оның қасиеттері
- •13. Шашыранды түсінігі, оның түрлері. Шашырандылар қосу ережесі
- •14.Шашыранды немесе дисперсия
- •15. Статистикалық графиктер түсінігі. Графиктің элементтері.
- •16.Өсіңкілік қатарлар түсінігі мен түрлері
- •17. Өсіңкілік қатарлардың аналитикалық көрсеткіштері.
- •18.Халық статистикасы
- •19.Трендті белгілеу және тегістеу тәсілдері
- •20.Статистикадағы индекстер түсінігі мен түрлері.
- •22.Үйлесімдік және арифметикалық орташа индекстер.
- •23.Байланысты анықтаудағы параметрдік көрсеткіштер
- •25.Құбылыстардың өзара байланыс түрлері
- •26. Өсінкілік қатарлардың итерполяция мен экстпрополяциясы
- •27. Аналитикалық әдіс арқылы өсінкілік қатарларды тегістеу
- •28. Маусымдық индексы: түсініг мен есептеу тәсілі
- •29. Корреляция коэфициенттері. Оның шарттары
- •30.Халық статистикасы: объектісі ,мақсаттары, көрсеткіштері.
12. Орташа шаршылық ауытқу, шашыранды және оның қасиеттері
Шашыранды немесе дисперсия деп әрбір қатардағы белгінің жеке мәнінен арифметикалық орташа шаманы алғандағы айырмалады екі есе дәрежелеп және бір біріне қосып , одан шыққан ауытқу қосындыны белгі санына немес дәрежеленген ауытқу көрсеткіштері жиіліктеріне көбейтіп , оның қосындысын сол жиіліктің жалпы жиынтығына бөлгеннен шыққан бөліндіні айтады.
Қысқарған түрде: орташа сызықтық ауытқудың алымындағы жақша ішіндегі көрсеткіштерді дәрежелеу.
Статистикада дисперсия әрпімен белгіленеді.
= жай турі
= салмақталған турі.
Олар өздерінің тигізетін әсерлеріне қарай кездейсоқ және тұрақты болып екіге бөлінеді. Статистикада біртектес өзгерме көрсеткіштерінің бір немесе бірнеше топтарға бөлінуіне байланысты шашыранды да уш турге бөлінеді : жалпы , топаралық және топтық немесе топішілік.
Орташа шаршылық ауытқу деп шашыранды көрсеткіштерін тубірлеуді айтады. Оны сигма әрпімен белгілейді және төменде берілген формула бойынша есептейді:
= =
Шашыранды мен орташа шаршы ауытқу өзгермелі қатарлар белгілерінде және арифметикалық орташа шамада берілген атаулы өлшем бірлігімен өлшенеді . сондықтан әр түрлі дәрежеде берілген өзгермелі қатардың көрсеткіштері мен орташа шаршылық ауытқуды салыстыруға болмайды . оны салыстыру ушін қатысты көрсеткішті , яғни процентті қолданамыз және оған жататыны өзгерменің коэфициенті болып саналады.
Өзгерме коэфиценті дегеніміз орташа шаршы ауытқу көрсеткішін арифметикалық орташа шамаға кіші мәнді бөлу. Статистикада ол латынның V әрпімен белгіленеді және мына формула бойынша есептелінеді:
V= *100.
13. Шашыранды түсінігі, оның түрлері. Шашырандылар қосу ережесі
деп әрбір қатардағы белгінің жеке мәнінен арифметикалық орташа шаманы алғандағы айырмалады екі есе дәрежелеп және бір біріне қосып , одан шыққан ауытқу қосындыны белгі санына немес дәрежеленген ауытқу көрсеткіштері жиіліктеріне көбейтіп , оның қосындысын сол жиіліктің жалпы жиынтығына бөлгеннен шыққан бөліндіні айтады.
Қысқарған түрде: орташа сызықтық ауытқудың алымындағы жақша ішіндегі көрсеткіштерді дәрежелеу.
Статистикада дисперсия әрпімен белгіленеді.
= жай турі
= салмақталған турі.
Олар өздерінің тигізетін әсерлеріне қарай кездейсоқ және тұрақты болып екіге бөлінеді. Статистикада біртектес өзгерме көрсеткіштерінің бір немесе бірнеше топтарға бөлінуіне байланысты шашыранды да уш турге бөлінеді : жалпы , топаралық және топтық немесе топішілік.
Жалпы дисперсия деп жалпы өзгермелі жиынтық белгілеріне әсерін тигізетін барлық жағдайлар мен себептерді сипаттайды және мына формула арқылы есептелінеді:
= жай турі.
= салмақталған турі.
Топаралық дисперсия деп жеке топтық орташа шаманың жалпы жиынтықты орташа шамадан ауытқуын айтады және ол мына формула бойынша есептеледі:
= жай турі.
= салмақталған турі.
Топтық дисперсия деп әрбір топ бойынша кездейсоқ себептердің тигізген әсерінен оның өзгергендігін және мәні мен маңызын анықтауды айтады.
= жай турі.
= салмақталған турі.