Sytuacja ziem polskich przed I wojną światową

W okresie bezpośrednio poprzedzającym I wojnę światową, wraz z zaistnieniem bloków polityczno-militarnych, sytuacja Polaków i kwestia ziem Polski w poszczególnych państwach zaborczych różniła się od siebie.

W zaborze rosyjskim ludność Polska poddawana była rusyfikacji, a wywalczone w powstaniu roku 1905 marginalne swobody zostały zniesione przez carat od roku 1909 (ograniczenie liczby polskich mandatów w Dumie, rozwiązywanie polskich organizacji oświatowych i kulturalnych), zaś w 1912 oderwano od terytorium byłego Królestwa Kongresowego gubernię chełmską, gdzie przeprowadzono wyjątkowo bezwzględną kampanię wynarodowiania. Ideologia panslawizmu, która zyskała popularność wśród rosyjskich elit, była wroga Polakom, ze względu na Polską narodową odrębność od Rosjan, katolicyzm i historyczne przeciwstawianie się ekspansji Imperium Rosyjskiego. Jednocześnie jednak ze wszystkich zaborów to właśnie w rosyjskim znajdowała się najliczniejsza populacja polska i jego ziemie stanowiły centralny punkt terytorialno-etnicznej podstawy narodu polskiego.

W zaborze pruskim sytuacja ludności polskiej była dramatyczna, władze niemieckie prowadziły bowiem przeciw niej nieustępliwą walkę, dążąc do całkowitego wynarodowienia, ideologia Pan-Germanizmu postulowała germanizację ziem Polskich, Polaków zamierzano zniemczyć lub wypędzić, a na ich miejsce sprowadzić kolonistów niemieckich, natomiast różnicą w porównaniu do zaboru rosyjskiego było to, iż politykę antypolską prowadzono w ramach państwa prawa i Polacy mogli wykorzystywać system prawny, gospodarczy i polityczny Niemiec by przeciwdziałać wrogim działaniom. Ludność polska zaboru pruskiego zmuszona do walki o swoje istnienie jako narodu, wzmocniła poprzez tę walkę swoją pozycję ekonomiczną, oraz stworzyła liczne organizacje i towarzystwa krzewiące Polskość oraz rozwój ekonomiczny Polaków.

Odmienna sytuacja panowała natomiast w zaborze austriackim. Ze wszystkich państw zaborczych Austro-Węgry oferowały Polakom najwięcej wolności, choć początkowo ludność polska była poddawana represjom i germanizacji, po roku 1861 Galicja uzyskała autonomię, która została poszerzona w roku 1867. Galicja posiadała własny sejm i rząd krajowy we Lwowie, a język polski był oficjalnym językiem urzędowym. Sprawy dotyczące gospodarki krajowej, komunikacji, szkolnictwa i zdrowia leżały w kompetencjach Sejmu. Z tego względu, Galicja, zwana również Polskim Piemontem, była miejscem gdzie powstało najwięcej polskich organizacji politycznych i kulturalnych, jak również paramilitarnych. Minusem zaboru austriackiego było to iż pozostawał zacofany ekonomicznie w porównaniu do pozostałych, narastała też rywalizacja polityczna z Ukraińskim ruchem narodowym.

Prawie wszystkie polskie organizacje polityczne przełomu XIX i XX w., w tym także robotnicze, w swych programach walki o prawa socjalne, demokratyzację władzy, rozwój kulturalny społeczeństwa itp., głosiły również postulaty przywrócenia niepodległości narodowej. By to hasło niepodległej Polski zrealizować, niezbędne było wszakże zaistnienie wojny między państwami zaborczymi. Po zwycięstwie tylko jednego z nich istniała szansa utworzenia niepodległej, oczywiście przy wcześniejszym, znacznym zbrojnym wsparciu zwycięskiego mocarstwa. Przez dziesiątki lat nic takiego konfliktu jednak nie zapowiadało.

Dopiero utworzenie pod koniec XIX w. Trójprzymierza Niemiec, Austro-Węgier i Włoch z jednej strony, a później Trójporozumienia (Ententa) W. Brytanii, Francji i Rosji z drugiej, pozwalały na prognozowanie nowego wielkiego konfliktu w Europie. Dla Polaków, pragnących "wybić się na niepodległość", powstał trudny dylemat opowiedzenia się po jednej ze stron. Józef Piłsudski postawił na Austro-Węgry i Niemcy, Roman Dmowski zaś na Rosję. I wojna światowa sprawiła jednakże, jak najszczęśliwiej dla narodu polskiego, że żadne z państw zaborczych nie wyszło z wojny zwycięsko.

28 czerwca 1956 r. Ponad sto tysięcy poznaniaków wyszło na ulice swojego miasta, aby upomnieć się o chleb, wolność i Boga. Kilkudziesięciu z nich zapłaciło za to najwyższą cenę. Ale po Poznańskim Czerwcu był Październik, Marzec, Grudzień, znów Czerwiec, Sierpień i kolejny Czerwiec, który wreszcie przyniósł nam trudną wolność

Generałowie podczas II wojny św.

Pierwszy dowódca 1 DP Legionów – marszałek E. Rydz – Śmigły

Dowódca 1 DP Leg. we wrześniu 1939 roku – gen. W. Kowalski

Pułkownik Kazimierz Mastalerz

Generał Stanisław Grzmot-Skotnicki

Rotmistrz Eugeniusz Świeściak