ГОСТ Емтиханга дайындалуга / seidahmet_mehanikalyk_umk_kz_copy

Осындай шекті элементтердің əрбір түйінің бес еркіндік дəрежесі, үш берілетін орынауыстырулар жəне Х-пенY осьтерінің айналасында екі иілу

бұрылысы бар.
Көлемдік	шектелген	элементтердің	анағұрлым	таралған	пішіндері,
төртүйінді	тетраэдр, алтытүйінді үшбұрышты призма			жəне сегізтүйінді

гексаэдр (3-4 суретту) көрсетілген.

	3-Сурет	4-Сурет
Көлемдік	элементтердің көмегімен əртүрлі координаталары бойынша
шамалас өлшемдері бар құрылымдар модельденеді
Көлемдік	элементтін əр түйіні үш	еркіндік дəрежесі бар, айналу еркіндік
дəрежесі болмайды.

1.2 Сырықтық құрылымның есептік моделін жасау.

АРМ-да үшөлшемді еркін құрылымның моделін редакциялау үшін

	5-Сурет
Structure3D-да арнайы автоматты	түрде жіберілетің арнайы редактор. бар
Берілген редактордың сыртқы түрі 5-суретте көрсетілген. Əрбір терезесінің сол
жақ төменгі бұрышында координат	глобальды жүйесінің осьтері көрсетілген.

Модельді жасау жəне редакциялау үшін, сол жақта бойлық орналасқан“Сурет салу” панелінің аспаптары қолданылады.Түйіндерді жасау үшін“Жаңа түйін”

шерітпесі қолданылады . Сырықты салу үшін“Ұзындық жəне бұрыш бойына сырық” шерітпесі қолданылады .

11

“Терезе келтіру” шерітпесі тұтас объектіні терезеде орналастыруға мүмкіндік береді.

“Жаңа сырық” режимі екі түйінді біріктіру жолымен жаңа сырық

жасауға мүмкіндік береді. Жаңа түйінді алу үшін “Сырықтағы жаңа түйін” пайдалану керек.

Модельдің элементтерін таңдау үшін“Таңдау” шерітпесін қолданылады

. Барлық келесі элементтерді таңдау үшінSHIFT шерітпесін басып тұру

қажет. Элементтер тобын таңдау “Топты таңдау” шерітпесін танып тұрған кезде оларды жақтаумен таңдау арқылы жүзеге асырылады.

Таңдаудың элементтерін көбейту үшін оларды таңдау қажет жəне сосын

шығарып тастау қажет (итеріп тастау режимі		).
Шеңберді жасау үшін“Шеңбер” режимін пайдаланады				ол “Сурет
салу” аспаптар панеліндегі біртекті шерітпесін басумен іске қосылады.
Доғаларды модельдеу үшін“Сурет		салу”	аспаптар	панелінде аттас
шерітпесін басып іске қосылатын “Доға”		режиміне арналған.
Модельдін беріктікке деген есебін жүргізу үшін мыналарды қосымша
тапсыру қажет: əрбір сырық үшін қөлденең қималар; модельді қеңістікте
бекітетін	тіреулер, модельге əсер ететін		сыртқы əсерлер: материалдың
параметрлері.
Барлық	элементтерге, өзінің сипаттамалары бойынша			Ст3кп болатқа
сəйкес келетін материалдың параметрлері беріледі. Элементтер немесе бөлек
сырықтар жасаған материалды өзгеру үшін “Материалдар”				шерітпесін басу
қажет.

Сырықтық элементке арналған қажетті қөлденең қима алдын-ала АРМ Structure3D қорына кіргізілуі тиіс. АРМ Structure3D жинағында МЕСТ жəне ТШ бойынша стандартты қималардың толтырылған қорлары əкелінеді. Жаңа

қөлденең қиманы жасау үшін«Файл» менюсында “Жаңа”/Қима”		пунктін
таңдаймыз. Дайындалған сурет қөлденең қима болу үшін, онда сыртқы жəне
ішкі контурларды таңдап алу қажет. Бұл	үшін “Контур” панелінде	арнайы
бастырмалар бар –“қарапайым контур”	жəне “Салынатын контур”		.

“Қарапайым контур” шерітпесін басқаннан кейін сыртқы контур кез келген

элементінде белгілеу керек, ал содан кейін	əрбір	ішкі	контурлардың
элементінде белгі беру керек.
Жасалған қөлденең қиманы қималардың	қорына	қосу	“керекҚор”
менюсында “қорға қосу” опциясы бар.

Модельдің барлық элементтеріне қиманы беру үшін “Қасиеттері” аспаптық панелінің “Қима барлығына” шерітпесін пайдаланамыз. Сырық қимасының

12

бағытын қарау “қима бағытын” режимінде құрылымның сым моделінде жүргізген ыңғайлы. Сырық жайлы барлық ақпаратты“Сырық жайла ақпарат”

режимінде алуға болады. “Белгіленген қима” шерітпесі бөлінген сырықтарға қима беруге мүмкіндік береді.

Түйіндерді “Тіреу”	шерітпесімен басу арқылы бөлу аспаптардың сол
жақ панелінде “Сурет салу” тіреулерді тапсыру режиміне көшеміз.
Жоғарлаған нүктелерді тапсыру үшін. Модельдің		түйіндерінде бұл
түйіндерді бөліп көрсету мақсатқа сай, жəне сосын “Күш”		шерітпесін басу

керек. Сырыққа əсер ететін таратушы күшті модельдеу үшін“Сырыққа түсетін

жүктеме”	шерітпесін басамыз. Тапсырылатын жүктеменің			түрі мына
бастырманы басумен таңдаулы:		осьтік күш;	қөлденең күш;	иілу
моменті;	қөлденең таратушы	күш;	айналу моменті;	осьтік

таратушы күш; айналу таратушы моменті.

Негізгі əдебиет 1[10-70 бет] Бақылау сұрақтары:

1.Шеті элементтердің негізгі типтерін атаңыз?

2.Арқалық элементтердің сипаттамлары қандай?

3.Фермалық элементтердің сипаттамалары қандай?

4.Пластиналы шекті элементтерінің еркіндік дəрежелері қанша?

5.Көлемді шекті элемент түйінің еркіндік дəрежелері қанша?

6.Модельдің фрагменттерін белгілеу үшін қандай команда қолданылады?

2 Дəріс тақырыбы.	Құрылымның	сырықты моделінің	статиқалық
есептеуі жəне алынған	нəтижелердің	талдауы. Құрылымның	сырықты-

пластиналы моделінің жасалуы жəне есептеуі.

2.1. Құрылымның сырықты моделінің статиқалық есептеуі жəне алынған нəтижелердің талдауы.

Қажетті параметрлерді көрсетіп, тікелей есептеуге

ауысуға	болады (“Есеп” менюсы “Есеп...” опциясы).
Есептеу типтерінің таңдау терезесі шығады (6-сурет).
Əдетте		нəтижелерді		қарау“Нəтижелері”
менюсындағы “Нəтижелер			карталары....”тармағын
таңдау	басталады, осыдан		кейін	сұхбат	терезесі

“Нəтижелерді шығарудың параметрлері” ашылады. Кернеулердің картасы көрсетіледі, бірақ тізімнен

	орын	ауыструлар		мен	жүктемелердің	карталары,
	сондай-ақ қауіпсіздік			жəне бас кернеулер еселігінің
6-Сурет	карталарында		таңдап	алуға	болады. Кернеулердің
	картасын		қарау	, үшінкөрсетілген		тізімнен

13

“Нəтижелерді таңдау” “кернеу” режимін таңдап алыңыз жəне сырықтарда (“SVM” немесе “SX”) кернеулердің қандай құрауыштарын қарау үшін шығару қажет екенін көрсетіңіз. “Ок” шерітпесін басқаннан кейін кернеулердің картасы көрсетіледі. (7-суретте) кез келген есептелген параметрлердің нəтижелер картасында екі нүкте көрсе-

7-Сурет

тіледі, бұларда бұл параметр максималды жəне минималды (MX жəне MN) мəн болады.

Пайдаланушы өзін қызықтырған нүктелерде картада сызық астына жазылғандарды жазуға мүмкіндік бар. Кернеулердің картасын ашканнан кейін

“Нəтижелер картасы” аспаптық панелінде “Сызық астына жазып шығару” шерітпесін басу қажет. Содан кейін тышқаның сол жағындағы бастырманы басып ДЕФОРМАЦИЯЛАНБАҒАН модельдің керекті нүктесін белгілейді жəне тышқаннын батырмасын жібермей“Сызық астына” шығарылатын жазуды ыңғайлы жерге “тартып аламыз”.

Кернеулер немесе басқа параметрлердің деңгейі тапсырылғананасатын құрылымдардың элементтерін бөлу үшін, нəтижелердің сəйкес картасында қарастырылатын параметрлердің өлшенетін диапозонын өлшеу мүмкіндігі қарастырылған. Бұл үшін, нəтижелердің картасын жаппай“Нəтижелер” менюсында “Нəтижелердің диапозоны” опциясын таңдау керек, осыдан кейін “Нəтижелер диапозоны” деген сұхбат терезесі ашылады.

Осы терезенің жиегінде, сол параметрдің минималды жəне максималды

есептеудің нəтижесінде алынған	мəндері көрсетіледі, олардың	нəтижелер
картасы осы сəтте ашық.
Қимадағы кернеулерді қарау	үшін біріншіден, “Нəтижелер”	менюсында

“Қимадағы кернеулер” тармағын таңдау керек, бұдан кейін тышқанның көрсеткіші мен деформацияланбаған модельдің керекті сырығында белгілеу.

Таңдалған сырықты	көк түсті	бағыттауыш	пайда	, боладытышқан
көрсеткішінің терезе	бойынша, орын	ауыстыру	шамасы	бойынша сырық

бойымен орын ауыстырылады.

14

Тіреулердегі

əрекеттесулерді

есептеудің

нəтижелерін

қарау

үші

“Нəтижелер” менюсында “Тіреулердегі реакциялар” тармағын таңдаңыз.

Сырықтық элементтерге күштік факторларды қарау үшін“Нəтижелер”

менюсында “Элементтегі күштік факторлар” тармағын таңдап алу қажет.

Есептеудің сандық нəтижелерін қарау үшін“Нəтижелер” менюсында

жүктемелер опциясын таңдау керек, содан кейін “Нəтижелер” сұхбат терезесі

ашылады.

Құрылым моделінің əрбір сырықтық элементі үшін күштік факторлар мен

орын ауыстырулардың кескіндемелерін алуға болады. Кескіндемелерді көрсету

шерітпесін басуымен жүзеге асырамыз.

Пішіндердің номенклатурасы жəне шығындары

жөнінде ақпаратты

алу

үшін “Нəтижелер” / “Кесте” / “Шығындар” менюсын таңдаймыз.

2.2. Құрылымның сырықты-пластиналы моделін жасау жəне есептеу.

Сырықты-пластиналы модель деп, сырықты каркастан жəне жапсырылған

пластиналардан тұрады.

Бұл

элементтерді

жасау

жəне

редакциялау,

“Төртбұрыштыүшін

Тікбұрышты

пластина”

,

«Төртбұрышты

еркін

пластина»

,

«Ұшбұрышты

пластина»

, «Бөлінген еркін

пластина»

, «Пластинаны

бөлу»

.

Егер

пластина

жасалатын

ауданның

пішіні

тікбұрышты

б

“төртбұрышты тікбұрышты пластина” режимі қолданылады. Осындай тəсілмен

жасалған пластина бір шекті элемент болып саналады жəне жағдайлардың

көбінде “пластинаны бөлу” режимінің көмегімен кішкентай шекті элементтерге

бөлінуі

тиіс. “Төртбұрышты еркін

пластина” жəне “Ұшбұрышты

пластина”

режимдері, қандай да бір жазық ауданды шекті элементтерге бөлу қолмен талап етілгенде ғана пайдаланады.

“Бөлінген еркін пластина” режимінің көмегімен сынған сызық түрінде шекарасы бар кейбір жазық ауданды пластинамен толтыруға болады. Аудан көпбайланысты, яғни оның ішкі саңылаулары болу мүмкін.

“Пластинаны бөлу” режимі алдын ала жасалған пластиналарды шекті элементтерге бөлуге арналған: төртбұрышты тікбұрышты, төртбұрышты еркін жəне еркін.

Хжəне Ү осьтерінің бөлу элементтерінің санын былай таңдаймыз:

нəтижесінде пішіні бойынша нағыз-квадратқа немесе тең жақты үшбұрышқа жақын болуы тиіс.

Егер	пластинаның		сырықа оның			тұтас	ұзындығы бойынша жаппай
дəнекерлеуді		модельдеу		талап	, етілсесырықтар			мен	пластиналар
деформацияларының тек қана бұрыштарда ғана ,емессонда-ақ сырықтың
орындалуын қамтамасыз, ету қажет.
Бұл	үшін пластиналар“дəнекерленетін”					сырықтарды,		сəйкес	бағытты
пластина қаншаға бөлінсе сондай санға бөлу қажет(“бөлулері									бар еркін
пластина”	шерітпесі		)	режимді	қосқаннан		кейін	жаңадан	жасалатын

15

пластинаның

сыртқы

контурын

жаңадан

айланып

шығу.

Егеркерек

қарастырылатын аудан көпбайланысты болса, сыртқы контурды айналып

шыққаннан кейін тұра солай етіп барлық ішкілерді айналып шығу керек.

Осы операциялардың барлығы аяқталғаннан кейін бастырма“ENTER“

басқышын басу керек, ол

“Бөлу

параметрлері”

сұхбат терезесінің

пайда

болуына əкеледі.

Барлық пластиналарға қалаңдықты беру үшін терезенің төменгі бөлігінің

ортасында

орналасқан “қасиеттері” аспаптар

панеліндегі “Бəріне

қалыңдық

беру”

немесе “Белгілегендерге

қалыңдық

беру”

шерітпесін

басу

керек.

Берілген

модельдің

пластиналары

жөнінде

ақпаратты

алу

ү

“қасиеттері” аспаптық панеліндегі “пластина

жайлы ақпарат” шерітпесін

басу

қажет жəне тышқаның

сол

жақ

шерітпесімен

белгілеп

көрсетіп

керекті

пластинаны көрсету қажет.

Пластиналық элементтерге жүктемелердің келесі түрлері жатуы мүмкін:

шоғырланған күштер мен моменттер (түйінге əсер ететін); таратылған қалыпты

жүктемелер: температуралық жүктемелер жəне арнайы жүктемелердің басқа

түрлері.

Алдын-ала, қағида

бойынша,

үйлестірілген

жүктеме

əсер

ететін

пластиналық

шекті

элементтерді

белгілеу

. қажетƏрі

қарай

қалыпты

жүктемелердің (“Пластинаға түсетін қалыпты жүктеме шерітпесін) режиміне

ауысуы керек. Содан кейін тышқаның сол жақ басқышымен белгіленетін

пластиналардың біреусіне басамыз.

Зерттелген кез келген параметрлердің есептеу нəтижелерінің картасын

шығару үшін “Нəтижелер” менюсынан “...есептеулердің картасы” опциясын

таңдаймыз,

содан

кейін

автоматты

түрде“Нəтижелерді

шығарудың

параметлері” деген сұхбат терезесі ашылады.

Пластинаның оң жəне теріс беттерінің түсініктерін енгіземіз. Орталық

беттен

жоғары

орналасқан

бет

оң

деп

аталады

жəне

кернеул

құрауыштарында “+”

таңбасымен

белгіленеді.

Сəйкесінше

теріс бет“-“

таңбамен белгіленді. Қалыпты кернеулер екі əріппен белгіленеді, оның біреуісі

бас əріппен жазылғанS, ал басқасы бойында бұл құрауыш əрекет ететін

координатты осьтік атауы. Мысалы, “SY+” Ү осінің бағытында пластинаның

оң бетінде əрекет ететін кернеуді білдіреді.

Ығысудың кернеулерін белгілеу үшін үш əріп қолданылады, оның біреуісі

бұрынғыша S, ал басқа екі əріпі осы кернеу əрекет ететін жазықтықты білдіреді.

Мысалы, «SXY—» XOY жазықтығында пластинанның теріс бетіндегі кернеу.

Құрылым моделін есептеудің сандық нəтижелерін көру үшін“нəтижелер”

менюсынан

“жүктемелер”

опциясын

таңдаймыз –сырықтық модель

үшін

қаратсырылған ұқсас “нəтижелер” терезесі.

Негізгі əдебиет 1[71-133 бет.] Бақылау сұрақтары:

1. Статиқалық есептеу кезінде теңдеулер жүйесін шешудің əдістері қандай?

16

2.Статиқалық есептеудің нəтижелерін қалай көреміз?

3.Кернеудің қай моделінде сызық астына жазып шығаруға болады?

4.Есептік параметрдің өзгертеміз?

5.Сырықтық қөлденең қимасында кернеулердің үйлестірілуін қалай көреміз?

6.Тіреулердің əрекетесу есептерінің нəтижелерін қалай көреміз?

3 Дəріс тақырыбы. ҚҰРЫЛЫМДАРДЫҢ СЫРЫҚТЫҚ МОДЕЛЬДЕРІН ЖАСАУ БОЙЫНША АРМSTRUCTURE3D МОДУЛІНІҢ ҚОСЫМША ҚЫЗМЕТТІК МҮМКІНДІКТЕРІ.

3.1. Сырықты шекті элементтердің типтері.

АРМ Structure3D келесі типті сырықты элементтер қолданылады: арқалық, фермалық, арқанды.

Арқалық деп, созуға/сығылуға жəне иілуге жұмыс істейтін жəне барлық күштік факторларды беретін сырықты элементтер аталады; элементтердің бұл типі үндемей орнатылады.

Фермалық элементтер тек қана тартылу/сығылуға жұмыс істейді, олар əр түрлі моменттерді бере алмайды.

Арқан— тек қана созылуға жұмыс істейтін иілімді жіптің қасиеттері бойынша сəйкес келетін сызықтық емес элемент. Арқан сығу жүктемесін қабылдамайды. Қағида бойынша, арқан типті элемент үшін алдын ала кернеуленген шама беріледі.

Сырықтық элементтерге қандай да бір қасиеттер беру режиміне ауысу “қасиеттер” менюсында “элементтер типі” пунктін таңдаумен жүзеге асады.

Əрі қарай “элементтер типі” ашылған сұхбат терезесінен шыққан тізімнен элементтердің типін таңдап алу қажет, ал содан кейін“Бəрін жазып беру” немесе “белгілегендерге жазып беру” бастырмаларының біреуін басып алдын ала белгіленген сырықты таңдалған типті беру.

3.2. Үшөлшемді модельдерді жасаған кезде түрлік жазықтықтарды пайдалану.

Осы жағдайда модельдің бұрылуы координаталардың глобальді жүйесімен бірге іске асырылады.

Көріністің тікелей бұрылуы иілімді айналу шерітпесіның көмегімен

“Көріністің бұрылуы”		немесе бойлық («+Phi»			«-Phi»	шерітпелер)
жəне қөлденең («+Theta»		, «—Theta»		шерітпелер) осьтерінің бас «3D
Түр» аспаптық	панелінде		айналасында		модельдің	сатылы	бұры

бастырмаларының көмегімен іске асырылады.

Көріністің параметрлері бастырманың тапсырылуымен мүмкін. Бұл үшін “ Көрініс бұрылысы” шерітпесін басу қажет, осыдан кейін “ Көрініс бұрылысын” сұхбат терезесі шығады.

3.3.1. Активті терезеде көрініс жазықтығының орнын тапсыру жəне көрсету.

17

Стандарты терезе көрінісінің екі координаталары ғана жұмыс істейді, олар терезенің биіктігін жəне ұзындығын анықтайды, ал үшінші координата бұл уақыта көрініс терезенің тереңдігі, тышқаның орынауыстыруы талапқа сай болмайды. Тышқан көрсеткіші орынауыстыру кезінде«Алдынан көрініс» терезеде Ү жəнеZ координаталары өзгереді, ал Х координатасы нольге тең болып қалады. Жазықтық көріністі көру үшін, мысалы, “Жоғарғы көрініс” терезесінде, біріншіден бұл терезені көрінісін активті ету керек, ал сосын

аспапты

«Жазықтық

көрініс»

панелінде,

«көріністің тереңдігін көрсету»

шерітпесін

басу

керек.

Екі

басқа

стандарты

көріністе

қызыл

штрихты,

«Жоғарғы көрініс» активті терезенің көрініс жазықтығының ізі көрсетіліп тұр.

Көрініс

жазықтықтың

нақты орналасуы, жəне

мынандай

параметрлер,

«Көрініс тереңдігі»

жəне «Центр

орны»,

жазықтық көрінісінде

орналасуын

сұхбат

панелінде

беріледі, «Жазықтық

орны»

шерітпенің

көмегімен

«Көрініс жазықтығы» аспапты панелінде шақырып аламыз.

Опция

«Центр

орны»

опциясы

сəйкес

координаталарының

енгізілу

көмегімен

көрініс

жазықтығының

центір нүктесін

тауып

алуға

мүмкіндік

береді,

берілген

көріністін

центірінде

орналасады. Осындай

операцияны

тышқан көрсеткішінің

көмегімен жасауға

болады,

ол үшін “ Көрініс центрін

орналастыру” режиміне көшу керек, сəйкес шерітпені басып«Көрініс жазықтығы» панелінде сол жақтағы тышқанның шерітпесін сол нүктедегі терезеге басамыз, сол сəйкес терезенің центрі болады. Бұл нүкте, айналу центірі нүктесінің ұқсастығымен жұлдызша ретінде бейнеленеді, бірақ тек қана көк түспен.

Көрініс жазықтығының орналасуы қандай да бір модельдің үш түйінмен анықталады. Бұл үшін “Үш түйін бойынша көрініс беру” режиміне өтіп, “Үш

түйінге	көрініс	береміз”	“Көрініс		жазықтығы”	аспап	панелінің
шерітпесіне басамыз.
3.3. Құрылым моделінің өзгеруіне жəне редакциялауды жасауға арналған
аспаптармен жұмыс істеу				операциясы«Файл» аспаптар
Айырбастау		буферіне	көшіру				панелінде
“Көшіру”		шерітпесіның		көмегімен	жасалады. Көшіруге		арналған
элементтер белгілену керек. “Енгізу”				шерітпесін басқанан кейін, терезесіне
буферден	бастапқыға қарағанды			орын ауыстырылған		модельдің көшірілген
кейбір элементтері енгізіледі.

Глобальды координат жүйесіндегі объектін бұрылуы кез келген көріністің көрініс жазықтығында жүзеге асырылады. “Бұрылу Центрі” нүктесінен өтетін көрініс жазықтығына перпендикуляр айналу оське қатысты бұрылу болады. Айналу центрі əр терезеде қызыл түсті жұлдызша ретінде көрсетіледі. Бұрылу

режиміне өтуі “Бұралу” шерітпесіның көмегімен жүзеге асырылады.

18

Көрініс жазықтығына перпендикуляр жатқан симметриялық жазықтыққа қатысты объектісінің айнамалы көшірмесінің құрылуы жасалынады. Айна көшірмесі құрылатын объектілерді белгілейміз де аспаптар панеліндегі

«Аспаптар» «Симметрия» шерітпесін басамыз.

3.4. Топсаларды құру

Топсаларды құру кезінде, кейбір (немесе барлық) түйіндердегі элементтердің бұрылуына рұқсат етіледі.

АРМ Structure3D-де топсалардың екі түрін құруға болады: түйінде; сырық ұшында.

Түйінде топсаның болуы түйінге кіретін барлық элементтерінде топсалы бірігулер бар. Бұндай топсада бұрылу глобальді координат жүйесіндегі əртүрлі координат осьтерінің айналасында рұқсат етіледі. Түйндегі топса екі жолмен құрылуы мүмкін: «Жаңа түйін» режимінде, топсаны құру ерекше режимін қолданып.

«Жаңа түйін» режимінде, тышқаның көрсеткіші тұрған жерінде сол жақ тышқаның шерітпесін шертіп сол жерде жаңа түйінді құра аламыз. Егер де оң жақ тышқаның көмегімен құрылған түйінге басқандажəне «Түйін» сұхбат

терезесіндегі	топсалар	тобындағы	қандай	да	бір	глобальді	координ
жүйесіндегі бұрылыс жасауға рұқсат етілсе, онда берілген түйін топса болады.
Екінші	жағдайда «Сурет салу» аспаптар панеліндегі «Барлық түйіндегі
топса»	шерітпесін басып жəне сұхбат терезесінен«Топса түйінде»
глобальді	координат	осьтеріндегі	бұрылуға		рұқсат	ететін	жалаулард
орнатамыз.

3.5. Түйіндегі сырық элементтерінің байланыстарын босату

Модельді кұрастырған кезде өте жиі түйініндегі сырықтық элементтің еркіндік орынауыстыру кандай да бір координат жүйесінде болу керек. «Сурет

салу» аспаптар панеліндегі «Байланысты босату» шерітпесін басып , содан кейін сол жақ тышқанның шерітпесімен осы операцияны орындау үшін арналған сырыққа шертеміз.

«Байланысты босату» сұхбат терезесінде кез келген алты еркіндік дəрежесін сырықтың ұшынан босату керек.

3.6. Серпімді тірек беру

Бірнеше түйінде серпімділік тіректі беру , үшінберілген түйіндерді

белгілеп аламыз, ал сосын «Серпімді бекіту» режиміне өтеміз. «Серпімді тірек» сұхбат терезесінде орынауыстыру жəне бұрылу бағыттардағы серпімді тіректің қатаңдық мəндері енгізіледі. Серпімді бекіту əдістерінің берілгеніне назар аударамыз.

3.7. Шоғырланған массаларын жəне инерция моменттерін модель құрылысына енгізу

19

Модельдің кейбір бөліктерінде жиі шоғырланған массаларжəне осы массаларға сəйкес пайда болатын инерция моменттері кездеседі. Бұл жағдайда олар өзіндік тербелісі жиілігінің көлеміне əсер етеді. Шоғырланған массалар немесе инерция моменттер түйінге беру режиміне кіру үшін, «Сурет салу» менюдан «Түйін»/«Масса» пунктін таңдаймыз. Содан кейін тышқан шерітпесімен таңдап алынған түйінді шертіп«Шоғырланған масса» сұхбат терезесін шақырамыз, инерция моменті мен масса мəндерін енгіземіз.

3.8. Құрылыс

моделінің

сырықтық

элементтердің

центрден

тыс

байланысы

Көрші элементке центірден тыс байланысатын сырық болсын. Оның

симметриялық

емес

қөлденең

қимасы, мысалы, текшесі

бірдей

емес

бұрышынын көрінісі ретінде көрсетілген болсын(8-сурет). Келесі белгілеулер

қолданылады: Ц — қима

центрі, тікбұрыштың

ішіне

алынған

берілген

қима

(бұл

тікбұрыш

қима

шекараларын

) құрайды

диагоналдерінің қиылысу нүктесі; Цм

—

қима

массасынын центрі (ауырлық центрі); Цмл, Цмп —

масса

центрінің

қиманың

сол

жəне

оң

ж

шекараларына

проекциялары;

Цмв, Цмн

—

масса

центрінің

жоғарғы

жəне

төменгі

шекараларына

проекциялары; Цл, Цп, Цв, Цн — қима

центрінің

оның шекараларына проекциялары(сол, оң, жоғары

жəне

төмен); Лв, Пв,

Лн, Пн — шекараларын

анықтайтын қима нүктелері, сəйкесінше

жоғарғы сол

жақ, жоғарғы оң жақ, төменгі сол жақ жəне төменгі

8-Сурет

оң жақ.

Осы он төрт қима нүктелері стандарты нүктелер

болып

саналады,

оларға

қиманың

байланысың

жасалуы мүмкін. Қиманың керекті байланыс нүктесін орнату үшін, бұл үшін

операция жүргізілетін сырықты белгілеу керек де жəне«Көрініс фильтрлері»

аспап

панеліндегі «Көлемдік

қима» немесе «Сымдық

қима»

режимінің

қосылуға сəйкес шерітпелерді

басып

қөлденең

қимасын елестетеміз. Сосын

«Қасиеттер» менюсынан «Қиманың байланыс нүктесі» пунктін таңдап содан

кейін

«Сырықтың

қима

байланысы»

терезесі

пайда

болады. «Байланыс

нүктесі» сұхбат

тізімнен,

сырық

қима

байланысын

стандартық

нүкте

байланысынан

таңдап алуға болады.

3.9. Серпімді байланыстарды беру

«Жаңа

серпімділік

байланыс»

режиміне

өтеміз де шерітпесін басамыз. Сосын

9-Сурет

түйінге кіретін бірінші серпімділік байланысқа басамыз, ал сосын екіншісіне. Бұдан кейін «Серпімді байланыс» сұхбат терезесі ашылады

20