ГОСТ Емтиханга дайындалуга / seidahmet_mehanikalyk_umk_kz_copy

Зерханалық сабақ-10. Есептеудің басқа түрлері. Тапсырма

1. Есептеудің басқа түрлері Əдістемелік ұсыныстар: Теориядан нені білу керек:

·Мəжбұр тербелісінің есептеуі

·Жылулық есептеу жəне термосерпімділік есебі Есепті шығару тəртібі.

1) Мəжбұр тербелісінің есептеуі

Конструкция моделін ашыңыз.

2.Менюде «Расчет» ® «Расчет...» жолын таңдаңыз. «Расчет» терезеде «Вынужденные колебания» таңдаймыз.

3.«Вынужденные колебания» тербелудің 0,2 тең лорарифмдік декрементін енгіземіз; өзіндік пішіндерінің санын8 алыңыз. Мəжбұр тербелулердің

айналма	жиілігі w = 396рад/с болғандықтан, мəжбұр				тербелулердің жиілігі
f = 63Гц,	сонда	T =1/ f = 0,0158 с		тербелісінің дəуірі. 2 дəуірде		0,0317 с
тербелулерді		аламыз	жəне	уақыттардың	аралық	алаңына .	қоямы
Есептелінетін уақыттардың кезең саны 40 аламыз.

4. Есептеуден кейін тербелісінің анимациялық суретін қараңыз. Орын ауыстыруларды қарау үшін «Результаты» менюде «График Перемещения» пунктін таңдап жəне түйінде тышқанның сол шерітпесімен шерту керек. Сыпықтағы кернеуді қарау үшін«Результаты» менюде «График Напряжений» оќтамада пунктін таңдап жəне сырықты элементті көрсету керек.

2) Жылулық есептеу жəне термосерпімділік есебінің шешімі

1.Металлоконструкция моделінде сол арканың төбесінің салыстырмалы температураны жəне оның орталық түйінінде40°С береміз, ал оң арканың төбесінің түйіндерде жəне оның орталық түйінінде 40°С.

2.«Расчет» ® «Расчет...» менюде, «Расчет» терезеде «Тепловой расчет» таңдаңыз.

71

3. Жылулық есептеу аяқталғаннан кейін менюде«Результаты» ® «Карта результатов...» жолын, жəне «Параметры вывода результатов» терезеде Температура көрсету керек.

Негізгі əдебиет 1[274-284]

Бақылау сұрақтары:

1.Тербелісінің дəуірін қалай есептеу болады?

2.Тербелісінің лорарифмдік декременті дегені не?

Зерханалық сабақ-11.		АРМ	Joint модулінде үзетін		күшпен əсер	еткен
тіреуіштің есептелуі
Тапсырма
Суретте	көрсетілген	тіреуіштің		топталған	бүрандалы	біріктіруін
бұрандаларын	жобалау, мұнда а		= 50 мм.	Біріктіру а	= 300 бұрышымен

бағытталған F = 10000 Н қадалған күшпен жүктелген.

Бұрандалар саңлаулы есікке орнатылған жəне келесі сипаттамалары бар болаттан дайындалған: беріктік шегі sb = 600 МПа; аққыштық шегі sr = 400 МПа. Бұрандадағы жəне жақтағы үйкеліс еселігіf = 0,15. Бұрандалардың жалпы саны z = 9.

Əдістемелік ұсыныстар: Теориядан нені білу керек:

· APM Joint редакторында жұмыс істеу Есепті шығару тəртібі.

1. АРМ Joint модулінде біріктіруді есептеу үшін түйіскен жердің пішінін,

бүрандалардың		орналастыру		координаталарын, тұрақты			параметрлер
(аққыштық	шегі,	беріктік	шегі,	ығысудың қауіпсіздік			еселігін, негізгі
жүктеменің	еселігін, жəне		т.б.)	жəне	біріктіруге	əсер	ететін	сыртқы
күштерді беру қажетті.
Бұрандалы	біріктіруге		жалпы		жағдайда ,	ұзетінсонымен		қатар

ығыстыратын жүктемелер əсер етуі мүмкін. Егер ығыстыратын күштер үзетін күштерден өте кіші болса, АРМ Joint бағдарламасы түйіскен жері

72

ашылмайтын критериймен есептейді. Егер ығыстыратын күштер үзетін күштерден үлкен болса, бұрандалардың диаметрі ығысуы жоқ шартынан

алынады.
2. Үзетін	күштермен	есептеуді	жасау , үшінFh горизонтальдық

құрастырушы күш мүмкін ықпалын болғызбау керек, сыртқы күштердің

арасында	тек қанаFv көрсету	керек	жəнеFh күшпен	жасалынатын
моментін.	АРМ Joint модулінде	моментті	жұп күштер	ретінде беріледі,
M Ft = Fh ×	4а = 36640 × а.

Жүктеу жүйесі суретте көрсетілген, мұнда FM •b = 36640 • а.

3. Есептеу нəтижелерді көріп шығу: түйіскен жер бетінің ауданы; түйіскен жерінің масса орталығы; (X пен Y) оське қатысты мометтер инерциясы; бас орталық осьтердің бұрылу бұрышы; ішке тартудың күші; бұранда

денесіне	əсер	ететін	максимальды	;жүктеметүйіскен	жеріндегі
максимальды қысымы; бұранда диаметрі — бұранданың сыртқы диаметрі
.
4. Түйіскен жерінің қысым мəнін қысымдар картасы					түрінде қарап
шығыңыз.
Негізгі əдебиет 2[ стр .71-82]

Бақылау сұрақтары:

1.APM Joint бұрандалар орналастыру координаталарын қалай беруге болады?

2.APM Joint тұрақты параметрлерді қалай енгізуге болады?

Зерханалық сабақ-12.		APM	Trans модулін	қолданып айналу		берілісті
жобалау.
Тапсырма
Сыртқы іліністі цилиндрлік қиғаш тісті берілісті жобалық есептеу.
Шығу моменті Т2 = 900 Н-м бір сатылы редуктордың цилиндрлік қиғаш
тісті берілісті есептеу.
Берілістің кіріс жəне шығатын білігінің айналу жиіліктері n1 = 210 айн/мин
жəне n2 = 70 айн/мин, беріліс саны u = 3.				тірек	арқылы	симметриялы
Беріліс	реверстіксіз,	тісті	доңғалағы
орналастырылған. Ауыр режимінде тоқтаусыз жұмыс					істейтін уақытыt = 10
000 сағат.
Тісті доңғалақтар HRC 45¸ 50 беттік қаттылыққа					суарған40Х болаттан

дайындалған, ТВЧ тогымен контурмен керекті қаттылыққа дейін«жақсару» термоөңдеу.

73

Аспаптың бастапқы контурының параметрлері ретінде қабылдаңыз:

h*	= 1 — тіс басының биіктігі еселігі; h*		= 1 — тіс аяғының биіктігі еселігі;
a		f
c* = 0,25 — радиальды		саңылаудың еселігі; a = 20° — рейка профилінің

бұрышы.

Əдістемелік ұсыныстар: Теориядан нені білу керек:

· APM Trans модулінің қолдануы Есепті шығару тəртібі

1.Берілістің түрін таңдау - сыртқы іліністі қиғаштісті.

2.Есептеу түрін көрсету - жобалық.

3.Стандарт орнату - МЕСТ («База данных»/«Установить стандарт» менюсы).

4.Бастапқы контурдың параметрлерінің орнатуын тексеру.

5.«Основные данные» терезеде негізгі бастапқы мəліметтерді беру. «Ещё» шерітпені басып, «Дополнительные данные» ашылған терезенің енгізу лайықты алаңдарына қажетті мəндерді енгізіңіз. «Стандартное межосевое расстояние» жалаушаны қосу керек, онда осьтер арасындағы аралық стандартты қатардан алынады, жəне тістердің бет қаттылығының дəл мəнін беру керек.

6.Берілістің есептеуін жасау(бас менюдің «Расчет» пункті). «Результаты» сұқбат терезені ашып жəне есептеудің керекті нəтижелерін жалаушалармен белгілеп қойыныздар.

Негізгі əдебиет 2[133-144]

Бақылау сұрақтары:

1.Сыртқы іліністі берілістердің қандай түрлерін сіздер білесіздер?

2.Сыртқы іліністі берілістің беріліс қатынасының формуласын жазып қойыңыз?

Зерханалық сабақ-13. APM Shaft модулі қолданып қажу беріктігіне білікті есептеу

Тапсырма Білікті қажу кедергісіне есептеу, қабылдаймыз:

Т1=Т2= 2000 Н-м;	Ft1 = 13,3 кН;		Ft 2 = 40 кН;
Frl = 4,9 кН;	Fr2 = 14,7 кН;		Ма1 = Ма2 = 280 Н-м;
Fa1 = 1,87 кН; Fa2 = 5,6 кН;		F = 3,73 кН.

F - оң тірекке жүктелген осьтік күштердің тең əсер күші.

74

Білік келесі сипаттамалары бар 55 болаттан дайындалған: беріктік шегі - sь = 700 МПа; аққыштық шегі - st = 420 МПа; иілуге төзімділік шегі -s-1 =

336МПа; бұралуға төзімділік шегі - t-1 = 175 МПа. Беттің механикалық өңдеу түрі – жіңішке тегістеу.

Əдістемелік ұсыныстар: Теориядан нені білу керек:

· APM Shaft редакторында жұмыс істеу Есепті шығару тəртібі

1. АРМ Shaft модулінде білікті есептеу үшін, оны бейнелеу, бекіту шарттарын көрсету, білікке əсер ететін сыртқы жүктемелердің нүктелерін жəне мəндерін беру, бар болған кернеу шоғырлануын жəне материалдың барлық параметрлерін көрсету(немесе мəліметтер базадан стандартты материалдардан біреуін алу) қажетті.

Көлденең күштердың жəне июші моменттердің эпюраларын салу

Тапсырма

Beam модулін қолданып суретте көрсетілген арқалыққа көлденең күштердің жəне июші моменттердің эпюраларын салу.

Əдістемелік ұсыныстар: Теориядан нені білу керек:

·APM Beam редакторында жұмыс істеу Есепті шығару тəртібі

1.АРМ Beam модулінде арқалықты есептеу үшін, оны бейнелеп, бекіту шарттарын көрсетіп, əсер ететін сыртқы жүктемелердің нүктелерін жəне мəндерін беріп, материалдың барлық параметрлерін енгізіпжəне есептеуге жіберу қажетті.

Негізгі əдебиет 2[ стр .189-198, стр .27-29]

Бақылау сұрақтары:

1.APM Beam модулінде қадалған күшті қалай енгізеді?

2.APM Beam модулінде таралған күшті қалай енгізеді?

3.APM Shaft модулінде материал параметрлерін қалай енгізеді?

4.APM Shaft модулінде кернеу шоғырлануын қалай енгізеді?

Зерханалық сабақ-14. APM Bear модулін қолданып червякты редуктордың шығатын білігінің тіректеріне теңселі ішпекті жобалау

75

Тапсырма

Біліктің айналу жиілігі: .........................................................			n =25 айн/мин;
Ішпектердің отырғызу орынындағы диаметрі: ...........................				db =45 мм;
Червякты доңғалақтың диаметрі: ...............................................				d2=240 мм;
Ішпектердің температурасы:.........................................................				t <100° С;
Тоқтаусыз жұмыс ықтималдығы 90% жұмыстың керекті ресурсы: Lh					'=
20000 сағат;
Жүктеу режимі:................................................................................				тұрақты.
Іліністегі күштер:
Шеңберлі ..................................................................................				Fwt = 8000 Н;
Радиальды ................................................................................				Fwr = 2936 Н;
Осьтік	.........................................................................................			Fwa =1852H.
Муфтаның білігіндегі радиальды күш ......................................				FK = 1600 Н.
Теориядан нені білу керек:
· Тербелу ішпектерінің есептеуі
Есепті шығару тəртібі
Ішпек	таңдалады (мəліметтер	базадан	немесе	кез	келген	еркін
геометриялық параметрлермен), оның даярлау дəлдігі жəне жұмыс шарттары
көрсетіледі.	Содан соң алынған	есептеу	нəтижесінде	бұзылмайтын		мəні

бойынша мына ішпек берілген шарттарда жұмысқа жарамдылығы туралы қорытынды шығарылады.

Осы мақсат корректі шешілу үшін келесі операциялардың реттілігін орындау қажетті:

·«Данные/Тип подшипника» менюде «Радиально-упорный подшипник» позицияны таңдау керек.

·«Данные/Геометрия» менюде ішіндегі базадан 46109 ішпекті таңдаңыз.

·«Данные/Точность» менюде мəліметтер базадан нолінші класстағы даярлау дəлдіктері мөлшерлерді таңдап, ішкі жəне сыртқы сақиналардың дұрсілдеу мөлшерлерін беріңіз.

·«Данные/Условия работы» менюде ішпектерді орнату схеманы, тіректерге əсер ететін күштерді мөлшерлерін жəне жүктеменің түрін(қарастырылған мысалда жүктеме тұрақты) көрсету керек.

76

Есептеу орындалғаннан кейін таңдалған ішпекке стандартты əдістермен есептелген (идеальді контакт теориясымен) жұмысқа жарамдылығының мəнін «Дополнительные параметры» сұқбат терезеде қарауға болады(«Результаты» менюсы, «Ещё ...» шерітпесі). 46109 ішпекке есептелінген нəтижелерімен сұқбат терезесі суретте көрсетілген. Берілген жүктеу шарттарында46109 ішпектің қолдануға жарамдысыздыгы суреттен көрініп тұр.

Тұра осылай 46209 ішпек есептелінеді.

Суреттегі нəтижелерінен мынау ішпек жарамды , екеоныңінін есептелінген ресурсы керектісінен асқанын көруге болады.

Негізгі əдебиет 2[133-144]

Бақылау сұрақтары:

1.Тербелу ішпектердің қандай түрлерін сіздер білесіздер?

2.Радиальды-тіреуіш ішпектерге статикалық беріктік шартын жазып қойыңыздар?

Зерханалық		сабақ-15. APM		Drive модулін қолдананып		бір	сатылы
редукторды жобалау.
Тапсырма
1. Бір сатылы редукторды жобалау
Əдістемелік ұсыныстар:
Теориядан нені білу керек:
· APM Drive редакторында жұмыс істеу
Есепті шығару тəртібі
1.	Кинематикалық		схеманың жасауы. Біліктер,		Ішпектер,	Берілістер
аспаптар панельдерін			қолданып, немесе менюдің лайықты			командаларын,
сіздер	керекті	схеманы	жасай	аласыздар. Минимальды	іскер схемада		келесі

элементтер болуы тиісті:• Екі білік ( - горизонтальды, немесе - тік); бір

беріліс; əрбір біліктерге екі ішпектен; кіріс жəне шығатын біліктердің орнатылған белгілері.

77

	Кинематикалық схема.
2.	Біліктерді суреттеу. Содан соң оларға схеманың басқа элементтерін
орналастыру.
3.	Ішпектерді схеманың басқа элементтерімен қиылыспай біліктерде

суреттеу керек.

4.Есептеуді жасау үшін кіріс жəне шығатын біліктерді көрсету керек.

5.Начальные данные команданы қолданып параметрлердің есептеуге арналған бастапқы мəліметтерді беру керек. Терезеде келесі параметрлер

енгізіледі: Шығу моменті [Н×м]; Шығудағы айналу жиілігі[айн/мин]; Беріліс саны [u]; бұзылмайтындық [сағ].

6.Ручная разбивка команданы қолданып сатыдағы жалпы бастапқы мəліметерді бақылайдыу немесе редакциялайды.

7.Расчет команданы қолданып схеманы есептеңіз ( шерітпесі).

8.Параметры шерітпесін қолданып (немесе Результаты расчетов

шерітпені) нəтижелерді қарап шығыңыз. Келесіні қарауға болады: лайықты берілісті есептеуге арналған бастапқы мəліметтер, білік есептеу моделі, мəліметтер базадан алынған ішпектің түрі жəне геометриялық параметрлері.

Негізгі əдебиет 2[133-144]

Бақылау сұрақтары:

1.Сыртқы іліністі берілістердің қандай түрлерін сіздер білесіздер?

2.Сыртқы іліністі берілістің беріліс санының формуласын жазып қойыңыз?

78

2.4 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (СОӨЖ)

2.4.1 Оқытушының жетекшілігімен аудиторияда орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың жоспары (СОӨЖ (ауд.) ) - 15 сағат.

№

Тапсырма

Өткізү

Əдістемелік

Ұсын

формас

ұсыныстар

ылаты

ы

н

əдебие

ттер

1

1 тақырып

бойынша

тестік

бақылау.

тренинг

Шекті-элементтік

нег. 1 [1-

Сырықты

контрукцияның

моделін

моделі

туралы71], 2 [7-

жасау. Материал

параметрлерін,

түсінік.

11]

көлденең қималарын, тіректерін жəне

Параметрлерді беру.

модель

элементтеріне

əсер

ететін

сыртқы жүктемелерді беру.

2

2 тақырып бойынша

тестік бақылау.

тренинг

Сырықты-пластиналы

нег. 1 [1-

Сырықты-пластиналы

конструкцияның

71], 2 [7-

конструкцияның

моделін

жасауын

моделін

жасауының

11]

мысалы.

Материал

параметрлерін,

есептерін талдау.

көлденең қималарын, тіректерін жəне

модель

элементтеріне

əсер

ететін

сыртқы жүктемелерді беру.

3

3 тақырып бойынша

тестік бақылау.

тренинг

Сырықты-пластиналы

нег. 1 [1-

Сырықты-пластиналы

конструкцияның

71], 2 [7-

конструкцияның

моделін

статикалық

моделінің

есептеуін

11]

есептеуі жəне нəтижелерін қарау.

жəне

нəтижелерін

қарау.

4

4 тақырып

бойынша

тестік

бақылау.

тренинг

Пластиналарды бөлунег. 1 [1-

Пластиналарды

бөлу

режимдері.

режимдерін

үйрену, 71], 2 [7-

Сырықты-пластиналы

есептелінген

11]

конструкцияның

моделін

есептеу

мысалдардың

нəтижелерін визуациялау.

нəтижелерін қарау.

5

5 тақырып бойынша

тестік бақылау.

тренинг

АРМ

STRUC-

нег. 1

Əртүрлі

контрукциялардың

TURE3D

модулімен

[134-172]

модельдерін

өзгерту

жəне

сырықты-пластиналы

редакциялау.

Топсаларды

жасау,

конструкцияның

түйіндегі

сырықты

элементтің

моделін

жасау

байланыстарын

босату,

серпінді

бойынша

қосымша

тіректерді

жасау,

конструкция

мүмкіділіктерін

моделіне қадалған массаларды жəне

үйрену.

инерция

моменттерді

енгізу

туралы

мысалдар.

Центрден

тыс

қосылған

сырықты

элементтерді

. жасау

Серпінді байланыстарды, конструкция

моделінің

элементтердің

бірге

орын

ауыстыруларын беру.

6

6 тақырып бойынша

тестік бақылау.

тренинг

Пластиналы

нег. 1

Пластиналы

шекті

элементтері

бар

конструкцияның

[173-198]

конструкцияның моделін жасау жəне

моделін жасау туралы

есептеу.

АРМ

STUDIO

модулі

есептерді үйрену.

79

көмегімен үш өлшемді модельдерді жасау, жүктеу жəне шекті-элементтер торды генерациялау.

7

Аралық

бақылау– модуль

№1-дің

тренинг

Пластиналы

нег.3

тестік

тапсырмасы.

Көлемдік

шекті

конструкцияның

[стр.5-

элементтері

бар

конструкцияның

моделін

есептеу

11],

моделін жасау жəне есептеу. АРМ

мысалдарды талдау.

4[стр.1-

STUDIO

модулі

көмегімен

үш

6]

өлшемді

модельдерді

жасау,

жүктеу

жəне

шекті-элементтер

торды

генерациялау.

8

8 тақырып

бойынша

тестік

бақылау.

тренинг

Көлемдік

элементтерінег.

1

Түйіндерге,

сырықты

элеметтерге

бар

конструкцияның [199-215]

жүктемелер əсер ететін мысалдарды

моделін жасау жəне

жасау.

Модельдің

пластиналы,

есептеу

мысалдарын

көлемдік

элементтеріне,

барлық

талдау.

модельге толығымен жүктемелер əсер

ететін

мысалдарды

.

жасау

Динамикалық

жүктемелерді

модельдеу мысалдарды жасау.

9

9 тақырып

бойынша

тестік

бақылау.

тренинг

Арнайы

түрдегінег.

1

Конструкцияның

сырықты

жүктемелерді

беру[258-273]

элементтерінің

көтеру

қабілеттілігін

туралы

есептерді

тексеруі

жəне

олардың

көлденең

шешу.

қималарын

табу

мысалдары.

Конструкция

моделін

орнықтылыққа

есептеу.

10

10 тақырып бойынша тестік бақылау.

тренинг

Есептеудің

басқа

нег. 1

Деформациялық

жəне

сызықсыз

түрлерін

жасау[274-284]

есептеу,

конструкцияның

өзінің

туралы

мысалдарды

жиіліктерін жəне өзінің пішіндерін

талдау.

есептеу, мəжбүр тербелулерді есептеу,

жылулықты

есептеу

жəне

термосерпінділік

мақсаттарының

шешімдеріне мысалдары.

11

11 тақырып бойынша тестік бақылау.

тренинг

APM Joint модулі

нег.

Əртүрлі

контрукциялардың

пайдалануына

2[стр.71-

бұрандалы

жəне

пісірілген нұсқаулар.

82]

біріктірулерді

APM

Joint

модулі

көмегімен жобалау.

12

12 тақырып бойынша тестік бақылау.

тренинг

APM

Trans

нег.

2

Проектирование передачи

вращения,

пайдалануына

[133-144]

используя модуль APM Trans.

нұсқаулар.

13

13 тақырып бойынша тестік бақылау.

тренинг

APM

Beam

нег.

APM

Beam

модулін қолданып

пайдалануына

2[стр.27-

арқалық конструкцияны жобалау.

нұсқаулар.

29]

14

Аралық бақылау– модуль № 2-нің

тренинг

APM

Shaft

нег.

тестік тапсырмасы. APM Shaft

пайдалануына

2[стр.189

модулін қолданып білікті жобалау.

нұсқаулар.

-198]

15

15 тақырып бойынша тестік бақылау.

тренинг

APM

Drive

нег.

2

APM Drive модулін

қолданып

еркін

пайдалануына

[133-144]

құрылымды

приводты

жəне

нұсқаулар.

80