стихи

Պիտի լինի ազատված”:

“Ահա՛, եղբայր, քեզ մի դրոշ,

Որ իմ ձեռքով գործեցի,

Գիշերները ես քուն չեղա,

Արտասուքով լվացի”

“Նայի՛ր նորան, երեք գունով,

Նվիրական մեր նշան,

Թո'ղ փողփողի թշնամու դեմ,

Թո'ղ կործանվի Ավստրիան”:

“Ինչքան կին մարդ, մի թույլ էակ,

Պատերազմի գործերում

Կարե օգնել յուր եղբորը,

Զանց չարեցի քո սիրու”:

“Ահա՛ իմ գործ, ահա՛ դրոշ,

Շուտ ձի հեծի'ր քաջի պես,

Գնա' փրկել մեր հայրենիք,

Պատերազմի վառ հանդես”:

“Ամենայն տեղ մահը մի է,

Մարդ մի անգամ պիտ մեռնե.

Բայց երանի՜, որ յուր ազգի

Ազատության կը զոհվի”:

“Գնա՛, եղբայր, աստված քեզ հույս,

Ազգի սերը քաջալեր,

Գնա', թեև չեմ կարող գայ,

Բայց իմ հոգին քեզ ընկեր”:

“Գնա՛ մեռիր դու քաջի պես,

Թող չտեսնե թշնամին

Քո թիկունքը, թող նա չասե

Թե վատ է իտալացին”:

Ասաց. տվեց օրիորդը

Յուր եղբորը մի դրոշ,

Մետաքսից էր, ազնիվ գործած,

ՈՒր երեք գույն կան որոշ:

Եղբայրն առավ և ողջունեց

Յուր սիրական քնքուշ քույր,

Առավ զենքը, սուր, հրացան,

Հեծավ յուր ձին սևաթույր:

- Քույրի՜կ, - գանչեց քաջ պատանին, -

Մնա՛ս բարյավ, սիրական,

Այս դրոշակին պիտի նայի

Ամբողջ բանակն իտալյան:

Նա սո՛ւրբ է ինձ, երբ մկրտված

Արտասուքով ու կնքած,

Դու հանձնեցիր ինձ հիշատակ,

Հայրենիքի նվիրված:

Թե մեռանիմ, դու մի՛ սգար,

Իմացի'ր որ տարեցի

Դեպի մահու արքայություն

Իմ հետ քանի թշնամի:

Ասաց, վազեց դեպի հանդես

Ավստրիացոց հանդիման,

Յուր արյունով գնել հավերժ

Ազատություն իտալյան:

Ո՛հ, իմ սիրտը կտրատվում է

Տեսանելով այսպես սեր

Դեպի թշվառ մի հայրենիք,

Որ ոտնակոխ եղած էր:

Սորա կեսը, կեսի կեսը,

Գեթ երևեր մեր ազգում.

Բայց մեր կանայք... ո՜ւր Եղիշե,

Ո՜Ւր մեր տիկնայք փափկասուն:

Ո՛հ... արտասուք ինձ խեղդում են,

Այլ չեմ կարող բան խոսել.

Չէ՛... թշվառ չէ Իտալիան,

Եթե կանայք այսպես են:

 

Միքայել Նալբանդյան

ՁՈՆ

• 5

Եղեգնյա գրչով երգեցի փառքեր.

 - Քեզի ընծա՜, իմ հայրենիք -

 Սոսյաց անտառեն էի զայն կտրեր...

 - Քեզի ընծա՜, հին հայրենիք -

 Եղեգնյա գրչով երգեցի քուրմեր.

 Ընդ եղեգան փող լո'ւյս ելաներ:

 

 Եղեգնյա գրչով երգեցի կարոտ.

 - Ձեզի ընծա՜, հայ պանդուխտներ -

 Ան տարաշխարհիկ բույսի մ'էր ծղոտ...

 - Ձեզի ընծա՜, հեգ պանդուխտներ -

 Եղեգնյա գրչով երգեցի հարսեր.

 Ընդ եղեգան փող ո'ղբ ելաներ:

 

 Եղեգնյա գրչով երգեցի արյուն.

 - Ձեզի ընծա՜, սուրի զոհեր -

 Ան ծլած էր մոխրի մեջ իբրև կընյուն...

 - Ձեզի ընծա՜, կրակի զոհեր -

 Եղեգնյա գրչով երգեցի վերքեր.

 Ընդ եղեգան փող սի'րտս ելաներ:

 

 Եղեգնյա գրչով որբ տունս երգեցի.

 - Քեզի ընծա՜, հայր ալեհեր -

 Ցամքած աղբյուրեն մեր զայն հօտեցի...

 - Քեզի ընծա՜, մայր կարեվեր -

 Եղեգնյա գրչով օճախս երգեցի.

 Ընդ եղեգան փող ծո'ւխ ելաներ:

 

 ՈՒ պայքա՜ր, պայքա՜ր, պայքա՜ր երգեցի.

 - Ձեզի ընծա՜, հայ մարտիկներ -

 Գրիչս եղավ անթրոց սըրտերու հնոցի...

 - Ձեզի ընցա՜, քաջ մարտիկներ -

 Եղեգնյա գրչով վըրեժ երգեցի.

 Ընդ եղեգան փող բո'ց ելաներ:

 

Դանիել Վարուժան

ՆՈՐԻՑ ՉԵՆ ՍԻՐՈՒՄ,ՍԻՐՈՒՄ ԵՆ ԿՐԿԻՆ

Այդ ո՞վ է ասել ` նորից են սիրում:

Նորի՛ց չեն սիրում ,սիրում են կրկի՜ն...

 

 

Ու երբ մինչևիսկ ալյուրից (դեռ տա՜ք)

Դու նո՛ւյն մարմինն ես հիշում բնազդով,

Երբ հոտն էլ սուրճի նրա՛ն հիշեցնում

Եվ քո գունազարդ քնի փոխարեն

Անքնություն է փռում սպիտակ.

Երբ աստղերն իրենց կլորակ սանրով

Մազերդ են սանրում ,իսկ դու վերստին

Շոյանքի սովոր քո մազերի մեջ

Նո՛ւյն հանգստարար մատերն ես զգում .

Երբ օտար մեկի շարժումի ,դեմքի

Նմանությունը հեռու – մոտավոր

ոտներդ է ասես դնում գիպսի մեջ,

Իսկ միտքդ բեկում այնպե՛ս կտրական,

Ինչպես լույսերի վետվետումներից

Երկաթգծերն են կարծես ջարդոտվում.

 

 

Երբ անձրևներից հողն է ասես թթվում

Եվ ստիպում է ռունգո էլ զգալ,

որ մենակ ես դու իբրև մի ... Իգրեկ,

Իսկ ինչ-որ մի տեղ կամ հենց քո կողքին

Կա մի Իքս ուրիշ ,առանց որի դու

Խնդիր չե՜ս կազմի,ո՛չ էլ կլուծես ,-

Մի՛շտ ,ամե՜ն անգամ պաշարում է քեզ

Նույն զգացումը անճեղք ու անդուռ,

Եվ հասկանում ես ,որ մարդն ,ի վերջո,

Նորի՛ց չի սիրում ,սիրում է կրկի՜ն,

Քանզի կա մթին մի կախյալություն

Ջղի և արյան ,հոգու ու կրէի .

Քանզի նշանը հանման – գումարման

Այդ մե՛նք չենք դնում լուծվելիք խնդրում.

Քանզի թեպետև բախտ մենք ենք փնտրում,

Բայց բա՛խտը,

Բա՛խտը,

Բա՜խտն է մեզ ընտրում ...

 

 

Ուստի մինչևիսկ սիրառատ հոգին

Նորի՛ց չի սիրում ,սիրում է կրկի՜ն ...

 

Պարույր

ՆՈՐՕՐՅԱ ԱՂՈԹՔ

• 5

Արդեն 10 տարի, 110 տարի, 1010 տարի

Ես վախենում եմ,

Շատ եմ վախենում,

Բյուրավոր ու բու՛թ հավատացյալից,

Բյուրատեսք ու սու՛տ հավատացյալից:

Եթե Աստված եք՝

Փչեցեք, նրանց բոլոր մոմերը,

Մարեցե՛ք, նրանց ջահերն այլազան,

Որ եղիցե...լու՜յս:

Եվ ո՛չ մի գավթում մի՛ ընդունեցեք

Նրանց մատաղը,

Որ իրենցը չէ, այլ գողացված է,

Մերժեցե՛ք նրանց զո՛հն էլ խոստացյալ,

Որ...զոհ չգնա ինքը հավատը՝

Մաքու՜ր-վսե՜մը,

Անկեղ՜ծ-անսու՜տը:

ՈՒ թե Աստված եք՝

Ամուր փակեցեք ձեր ականջնե՛րն էլ

Նրանց սողոսկուն աղոթքի դիմաց՝

Անգի՜ր-ինքնահո՜ս-հաշվեկշռվա՜ծ աղոթքների,

Որով խաբում են ո՛չ իրենց,

Այլ ձեզ

Եվ բավակա՜ն է-հասկացե՜ք ընդմիշտ,

Որ Աստծուն նույնիսկ հայհոյողները

Շա՜տ ավելի են գերադասելի,

Վանսզի նրանց բարկացրել է ինքը հավատը՝

Խոցվա՜ծ-արյունո՜տ,

Այրվո՜ղ-ապտակվա՛ծ,

Ցավա՜ծ-ճչացո՛ղ,

Մանուկ հավատը,

Որ հայր դառնալու համար է ծնվել:

ՈՒ, եթե Հայր եք՝

Մի՛ թողեք,

Որ սուտ հավատացյալներն սպանեն նրան:

-Ինչքան էլ ծանր է մանուկ թաղելը,

Մանուկ պահելը ծանր է ավելի...

 Պարույր Սևակ

ՎԱՐՔ ՄԵԾԱՑ

• 5

Ու՜շ-ու՜շ են գալիս, բայց ո´չ ուշացած.

ծնվում են նրանք ճի´շտ ժամանակին:

Եվ ժամանակից առաջ են ընկնում,

Դրա համար էլ չեն ներում նրանց:

Անտոհմ չեն նրանք կամ անհայրենիք,

Հասարակ մորից ու հորից ծնված ՝

Սերում են նրանք և ա´յն վայրենուց,

Որ էլ չէր կարող ապրել քարայրում:

Սերում են նրանք և ա´յն ծերուկից,

Որ նախընտրում էր քնել տակառում:

Սերում են նրանք և ա´յն պատանուց,

Որ սիրահարվեց իր իսկ պատկերին:

Սերում են նրանք բոլո՜ր նրանցից,

Որ սատանայի հոգի են ծախում,

Միայն թե ամեն մտածածն իրենց.

Ի՜նչ փույթ թե սատկեն ժամանակից շուտ:

Անվտանգ՝ ինչպես հրդեհն արևի,

Անվնաս՝ ինչպես օգտակար լորտուն,

Վախ են ներշնչում պետություններին

Մինչև իսկ իրենց կամքին հակառակ:

Արքաների հետ խոսում են "դու" ով,

Եթե, իհարկե, լսում են նրանց,

Իսկ թե չեն լսում, մե՜կ է, չե՜ն լռի,

Կխոսեն նույնիսկ իրենց կոշկի´ հետ:

Ով սահմանում է նոր օրենք ու կարգ՝

Հայտարարվում է և օրենքից դուրս:

Բայց չեն վախենում նրանք չար մահից.

Ապրում են դժվար ու մեռնում են հեշտ...

 

Պարույր Սևակ

Իմ սուրբ հայրենիք, դու սրտիս մեջ ես,

Դու սրտիս մեջ ես, ոչ լեզվիս վրա,

Իմ սրտի միջից, թե սիրտս ճեղքես՝

Դրոշիդ բոցը պիտի հուրհրա։

Չեմ ուզում գոռալ իմ սիրո մասին,

Սակայն, իմացիր, հայրենիք իմ մեծ,

Քեզ հարյուր տեղով խոցեց թշնամին,

Բայց հազար տեղով իմ սիրտը խոցվեց։

Ես ամբողջովին քոնն եմ, հայրենիք,

Եվ մոմի նման, ճամփեքիդ վրա

Քո փառքի համար թե մի օր վառվեմ,

Մոխրաբիծ անգամ ինձնից չի մնա։

 

Հովհաննես Շիրազ

• 4

• 5

ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒՆ

Մի հայրենադարձ պատանու

Մեսրոպ Մաշտոցն ասաց՝ որդիս,

Էլ ինչո՞վ ես հույսը բերդիս.

Էլ հայրենիք ինչո՞ւ եկար,

Թե պիտ խոսես օտար լեզվով,

Խմես հայոց գինին նեկտար՝

Կենաց կանչես օտար լեզվով,

Քաղես հայոց վարդերն ու հեզ՝

Աղջիկ կանչես օտար լեզվով։

Իրավ, քանի լեզու գիտես,

Այնքան մարդ ես, իրավն ասին,

Բայց որ քո հայ լեզուն չունես,

Էլ ի՞նչ հույս ես քո Մասիսին,

Որ թողել ես քո մայրենին՝

Հարամ է քեզ հայոց գինին,

Հարամ է քեզ աղջիկն հայոց,

Հայոց սիրտը՝ Մասիսն հայոց։

Մայր հայրենին էլ ի՞նչ սրտով

Քո ոտքերն էլ գրկե վարդով...

...Ա՜խ, չէ, Մասիսը հալալ է քեզ,

Հայոց վշտում դու մեղք չունես,

Հալալ է քեզ հողն հայրենի,

Թող քեզ ջուրն էլ դառնա գինի։

Քանզի հայոց վայ սփյուռքում

Պանդխտությունն է դեռ պոկում

Հայ բերանից հայոց լեզուն,

Օտարն հայոց մահն է ուզում,

Բայց նա հայ է, ով հովազի

Արնախում երախումն էլ

Իր մայրենի լեզվով խոսի,

Մոր կաթի հետ ծծած լեզվով,

Որ հայ գետը ծով ծնի, ծով,

Ժխորում էլ Բաբելոնի —

Խոսի լեզվով իր մայրենի,

Հայոց լեզվով, որ միշտ ջահել,

Մեզ բյուր դարեր հայ է պահել։

 

Հովհաննես Շիրազ

ԱՇՆԱՆ ՄԵՂԵԴԻ

• 5

Աշուն է, անձրև... Ստվերներն անձև

Դողում են դանդաղ... Պաղ, միապաղաղ

Անձրև՜ ու անձրև ...

Սիրտըս տանջում Է ինչ-որ անուրախ

Անհանգստություն...

Սպասիր, լսիր, ես չեմ կամենում

Անցած լույսերից, անցած հույզերից

Տառապել կրկին.

Նայիր, ա՜խ, նայիր, ցավում է նորից

Իմ հիվանդ հոգին...

 

Անձրև է, աշուն... Ինչո՞ւ ես հիշում,

Հեռացած ընկեր, մոռացած ընկեր,

Ւնչո՞ւ ես հիշում.

 

Դու այնտեղ էիր, այն աղմկահեր

Կյանքի մշուշում...

Դու կյա՛նքն ես տեսել, դու կյա՛նքն ես հիշում —

Ոսկե տեսիլնե՜ր, անուրջների լո՜ւյս...

Ես ցուրտ մշուշում.

Իմ հոգու համար չկա արշալույս —

Անձրև՜ է, աշո՜ւն...

 

Վահան Տերյան