Алифбо Дарси

мао-йÿнзаруууун	лилмусрифиииин	миналмÿъминиииин	мÿхсиниииин
5.Мадди лин.

Бир калимада фатхали ҳарфдан кейин келган сукунли وْ ва ْى ҳарфларига ҳарфи лин

дейилади. Лин ҳарфлари:: ..................... ْى........................... , .................. ْو................................

Бир калимада ҳарфи лин келиб, ундан кейин келган сабаби мад сукун бўлса,( бу сукун лозим ёки орз сукун бўлиши мумкин) – мадди лин бўлади. Мадди линда 4 маротаба узатиш жоиз (вожиб деганлар ҳам бор).

йа-о жиба-о лÿ аввибии маъоҳÿÿ ват тоййййр	натлÿÿҳа-о оълаййййк	иславҳалйаввввм
ўқилиши	ёзилиши

хоо-миииим-ъоййййн-сиииин-қооооф

2.Танвин ва сукунли нун мавзуси

Ғунна: Бурун бўшлигидан келадиган товушга айтилади

Идғом: Яширмоқ, бирор нарсани бир ерга қўйиш дейилади. Тажвид илмида айни жинсдан бўлган икки харфни бир-бирига киргизилиб икки маротаба ўқишдир. Шиддатли ўқишдир.

1. Ихфо

Ихфо: Идғом ва изхор ораси, шаддадан узоқ ғуннали ўқиш дегани.

Танвин ва сукунли нундан кейин ихфо ҳарфлари келса, танвин ва сукунли нун ғуннали ўқилади.

Ихфо ҳарфлари:

Изанн шатотон

аннда-о дан минн жÿнндин минн ćамариҳи

куннтÿм

11

Сукунли мимдан(	) кейин ба (	) ҳарфи келса, лаб ихфоси бўлади. Сукунли мим тутилиб
ва ғуннали ўқилади.

Тармиҳимммбихыжаоротим минн сижжиииил

2. Изҳор

Изхар: Майдонга чиқармоқ, кўрсатмоқ, дейиши. Тажвид илмида икки харф орасини бир-биридан очароқихфосиз ва идғомсиз шакилдаўқимоқдир.

Изҳор ҳарфлари: Ҳалқумдан чиқадиган ҳарфлар

Танвин ва сукунли нундан кейин изҳор харфлари келса, танвин ва сукунли нун аниқ ўқилади.

Қовиййун оъзиизун ва лиман אоо фа оълимун холиимун аходан абадан

3. Иқлаб

Иқлаб: Маъноси айлантириш ёки айлантирмоқ дейиши.

Иқлаб ҳарфи:

Танвин ва сукунли нундан кейин иқлаб харфи келса, сукунли нун мим харфига айланиб, ғуннали ўқилади.

אойрумм бикум

самииуъмм басыыр

мимм баҳиимаҳ

лайуммбазанна

1. Қолқола

12

Қолқола деб, ҳарфнинг махражида титратиб, ўртача ўқишдан юқори ва қаттиқ товуш билан урилиб қайтишига айтилади.

Қолқола ҳарфлар:

Ушбу беш ҳарфдан бириси калима ўртасида ва охирида сукунли бўлиб келса қолқола бўлади.

иқ!-роъ

йа-т!-лÿ-б!

čома-д!

ма-ж!-рииҳа-о

оъб!-дÿҳ

4. Идғоми малиғунна

Идғом деб бир жинсли ҳарфларни бир-бирига қўшиб, икки марта, яъни шаддали ўқишга айтилади.

Идғоми малиғунна ҳарфлари:

Танвин ва сукунли нундан кейин идғоми малиғунна харфлари келса, идғоми малиғунна харфлари шаддаланади ва ғуннали ўқилади.

росÿÿлуммин

май йафжурук

бирок уша харфлар бир гапда келмас керак

5.Идғоми билағунна

Идғоми билағунна ҳарфлари:

Танвин ва сукунли нундан кейин идғоми билағунна ҳарфлари келса, сукунли нун ўқилмайди, идғоми билағунна ҳарфлари шаддаланади ва ғуннасиз ўқилади.

ва лам йакÿллаҳ

вай лулликÿлли

мирроббик

אайруллакÿм

3. Бошқа мавзулар

13

2. Идғоми мислайн

Махражлари (чиқиш жойи) ва сифатлари (товушлари) бир бўлган икки ҳарф бир-бирига йўлиққан

вақтда, аввалги ҳарф сукунли кейинги ҳарф ҳаракатли бўлса, сукунли ҳарф ҳаракатли ҳарф ичига киритилиб ўқилади.

миннутфаҳ

ассас

иззаҳаб

ва қоддаאолÿÿ

Сукунли нун, нунга йўлиққан вақт идғоми мислайн ва яна идғоми малиғунна бўлади.

Сукунли мимнинг 3 ҳоли бор:

1. Сукунли мим, мим га йўлиқса Идғоми мислайн ва Идғоми малиғунна бўлади.

оълайҳимммÿъсодаҳ

2. Сукунли мим, ба га йўлиқса, лаб ихфоси бўлади.

Тармиҳимммбихыжаоротим минн сижжиииил

3. Сукунли мим, мим ва ба ҳарфидан бошқа ҳарфларга йўлиқса, мим Изҳор бўлади..

Алам наאлуккум

3. Идғоми мутажонисайн

Махражлари бир, сифатлари (талаффузлари) бошқа бўлган икки ҳарф бир-бирига йўлиққан вақтда идғоми мутажонисайн бўлади. Сукунли ҳарф ўқилмай, кейинги ҳарф шаддали ва идғомли ўқилади.

Идғоми мутажонисайн махражлари 3 турли.

1.

фароттÿм ахоттÿ хосаттÿм

2.

йалҳаććалик иззоламуу

3.

Йа-о бÿнаййаркамммаоъна-о ва ла-о такÿммаоълка-офириииин

Эслатма: Ба харфи билан мим харфининг ўрни алмашмайди. Алмашса лаб ихфоси бўлади.

4. Идғоми мутақорибайн

Махражлари ва сифатлари (талаффузлари) бир-бирига жуда яқин бўлган икки ҳарф бир-бирига йўлиққан вақтда идғоми мутақорибайн бўлади. Сукунли ҳарф ўқилмай, кейинги ҳарф шаддали ва идғомсиз ўқилади.

Идғоми мутақорибайн махражлари 2 турли.

1.

Бар рафаоъҳуллоҳ

қурробби

эслатма: Лом ҳарфи билан Ро ҳарфининг ўрни ҳеч алмашмайди.

2.

алам наאлуккÿм

эслатма: Қоф ҳарфи билан Каф ҳарфининг ўрни ҳеч алмашмайди.

5. Ҳукм Ро (Ро ҳарфининг ҳукми)

Ро 5 жойда қалин талаффуз билан ўқилади.

1.Ро ҳарфи фатхали ва даммали бўлса:

2.Ро сукун аввалги ҳарф фатха, даммали бўлса:

3.Ро сукун, аввалги ҳарф сукун, ундан аввалги ҳарф фатха ва даммали бўлса:

4.Ро сукун бўлиб, аввалги ҳарф ҳаракати касра орзи бўлса:

5.Касрали харфдан кейин Ро сукунли бўлиб, кейин ИСТИЛО ҳарфлари келса:

15

Истило харфлари:

Ро 4 жойда ингичка талаффуз билан ўқилади.

1.Ро касрали бўлса:

2.Ро сукун, аввалги ҳарф касрали бўлса:

3.Ро сукун, аввалги ҳарф сукун, ундан аввалги ҳарф касрали бўлса:

4.Ро сукун, аввалгиси ҳарфилин бўлса:

6. Сакта

Сакта: Товушни тўхтатиб, нафас олмай ва нафас чиқармасдан бироз тўхташга, яъни товуш тўхтатгандан кейин оз муддат кутишга айтилади.

Қуръони каримнинг 4 жойида сакта бор.

1.Каҳф сураси ( 1-2 оят )

2.Ёсин сураси ( 52 оят )

3.Қиёмат сураси ( 27 оят )

4.Мутаффифун сураси ( 14 оят )

7. Шамсий - Қамарий ҳарфлар

Алиф лом: () бунга Ломи тариф дейилади.

Идғоми шамсия: Алиф ломдан кейин шамсий ҳарфлари келса, алиф лом ўқилмай, шамсий ҳарфлар шаддаланади. Ломи тарифнинг кейинги харфга идғом этилишига идғоми шамсия дейилади.

14 Шамсий ҳарфлар:

Изхори қамария: Алиф ломдан кейин қамария ҳарфлари келса, алиф ломнинг Лом ҳарфи сукунли бўлиб ўқилади. Ломи тарифнинг аниқ ўқилишига изхори қамария дейилади.

17

14 Қамария ҳарфлар:

18

4.Қуръони Карим ичидаги белгилар

1.Варақ четидаги белгилар:

Ҳар 20 бетга бир жуз деб ёзилади.

Ҳар 4 жуз, 4 хизбга бўлинади.

Қуръони каримнинг 14 жойида сажда ояти бор.

Эслатма: Ушбу сажда оятини ўқиган ёки эшитган кимса маъносини билмаса-да, бир маротаба тиловат сажда қилиши вожиб. Тиловат саждасини бажариш учун, таҳоратли бўлиб, қиблага қараб оёқда тик туриб, [ният этиб] қўлларини қулоғига олиб бормасдан «АЛЛОҲУ АКБАР» деб, саждага боради. Уч маротаба «СУБХОНА РОББИЯЛ – ОЪЛА» дейди. Кейин «АЛЛОҲУ АКБАР» деб, оёқда тик туради, Тиловат саждаси шу билан битади.

2. Калима тагида келадиган белгилар

Мад: Ёзилган ерларда узатилиб ўқилади, қисқа ўқимайди.

Қаср: Ёзилган ерларда қисқа ўқилади.

ҚОŤЫЪ: Муҳаққақ ўқилиши керак бўлган ҳамзалар тагида ёзилиб келади.

Васл НУН: Танвинли бўлган жойда кейинги калимага боғлайди.

Син: Қуръони каримда ( ) ҳарфи ёзилган жойда ( ) ҳарфи каби ўқилади.

ИМАЛА: Фақат ХУД сураси 41 оятида бўлади. «Мажроха» калимаси «Мажриха»га яқин этилади.

ТИСҲИЛ: Осонлаштириш дегани. Икки ҳамза келса, иккинчи алиф (ا) билан. ҳа (ﮫ) товушининг орасида юмшоқ ўқилади.

ИДҒОМ: Ёзилгандай эмас идғомли ўқилади. Фақат ХУД сураси 42 оятида бўлади. «Иркаб ма ана» ёзилган бўлса «Иркамма ана» бўлиб ўқилади.

19

3. Калима устида келадиган белгилар

Муҳаққақ тўхташ керак. Тўхташ вожиб, ўтиб кетиш харом. Тўхтамай.. ўтиб кетса, маъноси бузилади.

Тўхташ керак.

Тўхташ ва ўтиб кетиш жоиз. Фақат тўхтаган афзал.

Тўхташ ва ўтиб кетиш жоиз. Фақат ўтиб кетиш афзал.

Тўхташ хам ўтиб кетиш хам жоиз. Фақат ўтиб кетиш афзал.

Тўхталмайди.Тўхтаса, олдинги калима билан бирликда такрор ўқилади.

Ояти карима охирида бўлса такрорланмайди.

Тўхташ афзалроқ.

Тўхташнинг зиёни йўқ.

Ўтиб кетиш афзал.

Ўтиб кетиш ва тўхташ жоиз.

Баъзи ояти карималар охирида учрайди. Намозда ўқилса, айн ишоратида рукуга кетиш афзалдир.

Қазолик деганидир. Ўзидан олдин қандай белги келган бўлса, бу ҳам худди шундай бўлади.

Биринчи келган уч нуқтада тўхтайди. Агар устида уч нуқта турган биринчи калимада тўхтаса, иккинчи калимада тўхтамайди. Агар биринчисида тўхтамаса, иккинчисида тўхтайди. Ҳар иккаласида ҳам тўхтамасдан ўтиб кетиш жоиз эмас.

Эслатма: Бу белгиларни ёзиш билан тушунтириш қийин. Қироат биладиган бировдан сўраб ўрганиш лозим.

20