Песні Беласточчыны (Беларуская народная творчасць) - 1997

48 2. Веюць ветры, веюць буйны, аж дзярэўя гнуцца, Ой, як баліць сэрца маё, а слёзы не льюцца. Трачу лета ў лютым горы і канца не бачу, Толькі тады лягчэй стане, як цішком паплачу.

Не памогуць слёзы шчасцю — сэрцу лягчэй будзе, Як шчаслівы быў дзянёчак — павек не забудзем. Ёсць жа людзі, што і маёй зайздросцяць долі:

Ці шчасліва та былінка, што расце на полі? Што на полі, што на пясках без расы на сонцы,

Цяжка жыці без мілага шчэ й у чужой старонцы. Дзе ж ты, мілы-чарнабрывы, дзе ж ты? Адазвіся! Як я, бедна, тут гарую, прыйдзі, падзівіся.

Паляцела б я да цябе, ды крылец не маю, Паляцела б, каб пабачыў, як я прападаю, Каб пабачыў, як без цябе з гора высыхаю!

483. Ой, снег белюсенькі, ой, снег белюсенькі,* Хадзіў да дзеўчыны хлапец маладзенькі, Хадзіў, да й хадзіў, да й хацеў яе ўзяці,

Ародная маці не хоча аддаці.

—Дазволь, мая маці, крыніцу капаці:

Ці	прыйдзе	мая дзеўка	ваду	набіраці?
А	ўсе дзеўкі	прыйшлі	ваду	набіраці,

Амае дзяўчыны не пусціла маці.

—Дазволь, мая маці, карчму збудаваці,

Ці прыйдзе			мая	дзеўка	піці	й гуляці?
А	ўсе	дзеўкі	прыйшлі		піці	й гуляці,
А	мае	дзяўчыны		не пусціла		маці.

— Дазволь, мая маці, на жарт паміраці, Ці прыйдзе мая дзеўка мяне праваджаці?

А	ўсе дзеўкі прыйшлі мяне праваджаці,
I	маю дзяўчыну пусціла маці.
I	хлопец схапіўся, за шыю ўчапіўся:

— Падай, маці, шубу — паедзем да шлюбу! Няхай гэта слава паўсюды паўстане, Што мёртвая пара на ручнічку стане.

У кож най страфе першы і трэці з чацвёртым радкі паўтараю цца.

240

Lento						484
За-	ш у-ме-ла	ле-шчы-нонь-	ка,	за-	шу-	ме-ла леш-чы-
нонь-	ка,	Т	Т	'Л J '	нонь-	ка.
		за- пла-ка-	ла	дзеу-чы-

484. Зашумела лешчынонька,* Заплакала дзеўчынонька. Заплакала, затужыла:

—Няма таго, што любіла, Няма таго, што любіла.

Ой, як няма, то й не будзе, Ой, як няма, то й не будзе — Разлучылі нас злыя людзі. Разлучылі, разлучылі, Каб мы ў пары не хадзілі.

Мы ж хадзілі і хадзіць будзем. Крыкнуў старшы на мяншога:

—Сядлай коня варанога!

Мы паедзем у чыста поле — Там дзяўчына грэчку поле. Грэчку поле, снапы вяжа — Яна нам усю праўду скажа.

— Скажы, скажы, дзеўка, праўду, Як не скажаш, другу знайду. Пайду ў мора то й утаплюся, Вазьму камень ды й заб’юся.

Adagio

485

ф ! і			ш
?	і
Ой,	заржы, заржы,	мон сівы коню,	да-

У кожным двухрадкоўі першы радок паўтараецца.

241

485. Ой,		заржы, заржы, мой сівы коню, дарожкаю бягучы:
Ой,		ці	не ўчус мая дзеўчына, з руты вяночкі ўючы?
Ой, як учула, зараз пазнала, што мой Ясенька едзе.
Ясенька			едзе, мне дары вязе — вяночка руцвянога.
— Ах, мой Ясеньку, маё сэрцайка, сталася мне прыгода:
Ой, віла, віла, пару вяночкаў — забрала быстра вода.
Ой,		чом	не прыйшоў, чом не прыехаў, як я табе казала:
Ці	ўдома		не быў, ці каня не меў, ці маці не пускала?
—	Ой, я		ўдома быў, я й коніка меў, мяне маці пускала.

Е ў мяне сястра — да лет не дайшла, яна мне адрадзіла:

— Не едзь, браточку, не едзь, родненькі, да ўдавы на залёты, Бо ва ўдавы ўп’ешся, з коніка схібнешся — удованька насмяецца.

Ой, едзь, браточку,	ой,	едзь, родненькі, да дзеўкі на залёты,
У дзеванькі ўп’ешся,	на	кані ўзаўешся — дзеванька таму рада.

486.	Не	хадзі ты,		Грыцу, та		й на вечарніцы,
	Бо	на вечарніцах			дзеўкі	— чараўніцы.*
	0 ,	тая дзяўчына,			што чорны бровы мае, —
	То	е	чараўніца несправядлівая.
	У	панядзелак		рана зеллечка збірала,
	А	ў	аўторак	рана	зелле	паласкала,
	А	ў	сераду рана		зеллечка варыла,
	А ў чацвер рана Грыца атруціла.
	Як прышла пятніца — пахавалі Грыца,
	А ў суботу маці дочку біла:
	—	Ой, нашто		ж ты, шэльма, Грыца атруціла!
	0 , то табе, Грыцу, такая заплата —
	Штыры дошкі, сажань зямлі шчэ й цёмная хата.
Кожны	другі		радок паўтараецца.

242

487.Нашто, нашто я цябе пакахала, Нашто, нашто я паверыла табе?

Каб	я была	з	табою	не	хадзіла,*
Ні	ўдзень,	ні	ўночы	не	мела б я журбы.

Тваім словам паверыць захацела — У тваіх словах была песня чараўна. Ты сам паехаў, а мяне пакінуў — Цяпер навекі асталася я сама.

Ой, каб ты знаў, што я перажывала.

Не раз, не два я ўгору рукі падымала — Цябе і долю сваю кляла.

Кляла, кляла я тыя кары вочы, Чаго яны так рана расцвілі. Кляла я дні, вясёлы цёмны ночы.

Ты глянь: да чаго яны нас давялі? Без цябе, мілы, цяжка мне жыці,

Без цябе, мілы, пражыць я не магу. Скажы, скажы, якую чараньку ўзяць, Скажы, скажы, чым цябе прычараваць, Скажы, скажы, чым цябе прычараваць?

У кож най страфе трэці і чацвёрты радкі паўтараюцца.

243

488. Зеляненькі барвянцу па садочку паслаўся — Дзесь мой мілы з Украіны цераз людзі кланяўся.* Што па тому барвянцу — ані ягад, ані цвету, Што па тваім кланячку, калі самога нету. Вымецёна гулічэнька, мне па ёй не хадзіці, Ёсць харошы кавалеры, мне іх усіх не любіці. Аднаго палюбіла — паміж людзей пусціла,

Ой, Божа мой мілюсенькі, ой, з кім я буду жыла?

489. Ой, Божа,	Божа, з такою гадзінаю —
Пракляла	маці	малою дзіцінаю,*
Няма таго	дня,	ні ночанькі,

Каб не плакалі мае кары вочанькі.

Не так пракляла, як такая нарадзілася — Няма таго дня, каб я не журылася.

Ой, Божа, Божа, што тая любоў можа!

Нанясі,	Божа, каго я люблю жа.
I нават	ні ёга, як таварыша ёга —

Яраспытаю пра здароўечка ёга:

—Ой, ці жывы-здаровы, ці ўміраці думае,

Ці цераз варогі мяне пакідае?

д I Andante _________ 490

r ' V	^	t ' l	W	k	n	' !	W
Ой,	не свя-	ці, ме-	сячы-	ку,	на той жа	пе-	ралаз,

Wt-pH'i- I'і* МН'І W

ой, не свяці, меся- чыку, на той жа пера- лаз,

І 'І	І ' Ш	Ч	^ - І 1 "
там, дзе мы з	та-бой	ста- я-	лі, мо-жа, а-пош - ні раз.

Кожны другі радок паўтараецца.

490.	Ой,		не	свяці,		*
						месячыку, на той жа пералаз,
	Там,		дзе мы з			табой стаялі, можа, апошні раз.
	— Будзь здарова, дзяўчыначка, ідзі дадому, спі,
	Заўтра			рана	чуць світанак да гаю прыхадзі.
	Не пайшла дзяўчына спаці — гуляла ўсё ў саду,
	Чуў		я,	чуў	я, як прысягала хлопцу іншаму.
	Ой, гаралі хлопцы ніву, выгаралі ярмо.
	—Заплаці мне, дзяўчыначка, што хадзіў дармо.
	— Ой, плаціла, мой ты любы, плаціла, плаціла,
	Цалаваў маё лічэнька — я й не бароніла.
	Бадай тыя кветкі ўсохлі, што рана расцвілі,
	Бадай тыя шчасця не мелі, што нас разлучылі.
491.	Я	ў	сераду		радзілася на вяліка гора,
	За старога не пайду — барадою коле.
	Адно		пайду		за такога, што сеюцца вусы,
	Ён	да		мяне	кіўне-міргне, а я засмяюся.
	Ён	да		мяне	кіўне-міргне чорнымі вачыма,
	Я да яго засмяюся, малада дзяўчына.
	Ён	да		мяне	кіўне-міргне чорнымі брывамі,
	Я да яго адзавуся мілымі славамі.
	Мяла хату, мяла сені ды й засмяялася,
	Ішла		маці воду браці ды й здагадалася:
	— Чаго, доню, чаго, доню, чаго ты смяешся?
	Палюбіла казачэнька ды й не прызнаешся!
	—	Табе, маці,				не казаці, табе не ведаці,
	Як	набрала			вядро вады, то й нясі дахаты.
	Не	разлівай,			маці, вады, бо цяжка насіці,
	Нс разбівай, маці, пары — я з ім буду жыці!
492.		—		Ой ты,		рутка мая, ты, зялёная,
		Ой,		калі	ж ты зышла, калі вырасла?
		— Я вясною зышла, летам вырасла,
		На раку, на Дунай пахілілася,
		На раку, на Дунай пахілілася,
		На		хлопца-малайца задзівілася.

У кожным дпухрадкоўі першы радок паўтараецца.

Кожны другі радок паўтараецца.

245

Ой, выйду ж я, выйду я на гораньку, Ой, вазьму ж я яго да й за ручаньку. Ой, вазьму ж я яго да й за ручаньку — Павяду ж я яго да ў святлічаньку. Павяду я яго у святлічаньку, Пасаджу я яго да й на крэслечку. Пасаджу я яго да й на крэслечку, Налію ж я яму віна чарачку.

Налію ж я яму віна чарачку:

— Выпівай, выпівай, мой каханачку.

— Не прыйшоў да цябе я й напіціся,

Апрыйшоў да цябе дазваліціся.

Апрыйшоў да цябе дазваліціся, Ці дазволіш ты мне ажаніціся?

— Ажаніся, кавалер, памажы Божа,

Не бяры ўдавы,		сцеражы Божа,
А бяры дзевачку, сваю роўнячку,
Сваю	роўнячку	—	палюбоўнічку.
493. Не	з тучы,	з	хмары дробны дождж ідзе,

Хлопец да дзяўчыны штовечара ідзе.*

—Добры вечар! — кажа, шчэ й ручку дае.

—Марыся, на сэрцы парадуй мяне:

Ці	мне ажаніцца,	ці чакаць	на	цябе?
—	Жаніся, жаніся,	мілы, я	шчэ	й малада,

Як у садзе зялёна каліна цвіла. Засталася Марыся сама — не сама, Засталася ў Марысі дзяціна мала.

Lento

494

Ой,	хут-чэй бы ве-	чар,	w
			то й паве- чарэ- ла б,

ф	~9--------------	^-Г	• Ш--— ------ •—W-
	можа б, ма- ё	сар-	дэнька то	й паве- сяле-	ла б,
	У кож най страфе	паўтараю цца другі		і трэці радкі.

246

Ic f t j j			J j I L J			rJ' 1 -i- J’ J - J
MO-	жа o		ма- e cap-		дэнь-ка		то н na- вс- сялс-	ла б.
494.	Ой,		хутчэй бы вечар, то й павечарэла б,
	Можа б, маё сардэнька то й павесялела б.*
	Ой, хутчэй бы вечар, то й сонечка зайшло б,
	Можа б, маё каханнечка то й да мяне прыйшло б.
	Ой,		не так да мяне, як				да мае хаты:
	— Упусці, дзяўчына, каб не чула маці.
	Дзяўчына ўпускала — цяжка ўздыхала,
	А як упусціла, праўданькі пытала:
	—	Скажы,		хлопча,		праўду, ці ты мяне любіш?
	Ці	ты мяне		любіш,		ці з	мяне смяешся,
	Да другое ходзіш — мне й не прызнаешся?
Andante								495
$ *				т

Ту-ман, туман	па	да -л і-
шыpo- кі ліст	на	ка-лі-

нс,	ту-ман, ту-	ман	па да-лі-	нс —
не,	шыpo-	кі ліст	на ка-лі-	не.

495. Туман, туман па даліне —** Шырокі ліст на каліне.

А шчэ й шэршы на дубочку, Кліча голуб галубочку.

Хоць не сваю, а чужую:

—Выйдзі, сэрца, пацалую.

—Годзі, годзі цалаваці — Сэрцу тугі задаваці.

Не задавай сэрцу тугі, Не возьмеш ты — возьме другі.

Кожмы другі радок гіаўтараецца.

Кожны радок паўтараецца.

247

496.

Я

ж табе казала і тваёму роду:

—

Не

хадзі да

мяне, не

рабі заводу,

Ў мяне пасагу не будзе,*

Возьмуць

мяне

добрыя людзі.

— Мне твайго пасагу не вельмі трэба:

Нагародзіць Гасподзь Бог з высокага неба —

Ты ж у мяне пасаг самая,

Як на небе зора ясная.

—

Ой, цяпер ты кажаш,

што зора

ясная,

А потым ты скажаш: "Доля няшчасная!"

Ой, не ты скажаш — то маці:

—

Было

без пасагу не браці.

л

Andantino

.

^

к

497

4

^

7

t

/

W

? - J f ' ; /

Там

на

по-

лі

шы-ро-кень- кім,

там зяле-

ны

дуб

ста-яў,

^1' ai пад тым

зя-

ле1/-нымifду-Qбамft1хло-пец дзеў-ку

на-маў-ляў,i! 1

$

i

1

Iß H

i

а

пад тым

зя-

лс-ным дубам

хло-пец дзеў-ку

на-маў-ляў.

497. Там на

полі шырокенькім,

там зялёны дуб

стаяў,

А

пад

тым зялёным дубам хлопец дзеўку намаўляў:**

— Дзяўчынонька мая люба, ці ты пойдзеш за мяне?

Як

я

з

войска вернуся, вазьму замуж за сябе.

—

Ой,

была

б то

тая праўда, што я

буду

за табой!

Ты

багаты, а

я бедна, ты харошы сам сабой.

У

цябе

коні, у цябе волы, у цябе русы валасы —

Ты

не

будзеш мяне^браці, бо я бедна сірата.

У

цябе

бацька, у

цябе маці,

у цябе

родная

сястра —

У кож най страфе трэці з чацвёртым радкі паўтараю цца.

Кожны другі радок паўтараецца.

248

He пазволяць мяне			ўзяці, бо я	бедна	сірата.
—	Дазволь,	татулька, жаніцца,		узяць,	каго люблю.
—	Жанісь,	жанісь,	мой сыночку, бяры		багатага дачку.

—Багатая-рагатая будзе мяне праклінаць,

Абедная гора знае, будзе мяне шанаваць.

Andante

498

ф

і

Як

мы

каха-

лі-

ся.

як малы- я

дзе-

ці, да

ген!

$

Ця-

пер

ра-

зыш-

лі-

ся,

як

ту-

ман

па

све-

це.

ця-

пер

ра-

зыш-

лі-

ся,

як

ту-

ман

па

све-

це.

498.

Як

мы кахаліся,

як малыя дзеці, да гей!

Цяпер разышліся, як туман, па свеце.*

Туман

разыдзецца

— дробны дожджык пойдзе, да, гей!

3 нашага

кахання

нічога

не выйдзе.

3 нашага кахання і з нашае мукі, да, гей!

Ночы

недаспаны,

сэрцаві

неспакой.

499.

Ой, там, за гарамі, дзе

сонейка

ззяе,

Там мая Манюля на мяне чакае.*

Шырока

даліна, вузкія пракосы,

— Пашто ты, Манюля, распусціла косы?

Косы

распусціла,

каснікі

ўплятала,

Мяне, маладога, та й ачаравала?

Манюля, Манюля, жаль мне за табою,

Не адну я ночку прастаяў з табою!

Не

адну

я

ночку,

не адну гадзіну,

На цябе, Манюля, маю ўсю надзею.

Кожны

другі

радок

паўтараецца.

249