- •Уводзіны
- •1. Прадмет, задачы і функцыі гістарычнай навукі. Крыніцы вывучэння гісторыі Беларусі.
- •2. Асноўныя канцэпцыі гістарычнага працэсу. Цывілізацыя і фармацыя.
- •Тэма. Старажытныя цывілізацыі. “Вялікае перасяленне народаў” і Беларусь
- •1. Цывілізацыі старажытнай гісторыі.
- •Пытанні для самакантролю.
- •3. Старажытнаруская дзяржава ў іх-хііі стст. Полацкае княства.
- •Пытанні да самакантролю.
- •4. Барацьба ўсходніх славян з крыжакамі і мангола-татарамі.
- •Вялікае княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае (другая полова XIII - першая палова XVI ст.Ст.)
- •1. Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя перадумовы утварэння вкл.
- •Пытанні для самакантролю
- •2. Дынастычная барацьба ў 70-90-х гадах хiVст. Крэўская ўнія і яе вынікі. Грунвальдская бітва і яе значэнне.
- •Пытанні для самакантролю.
- •3. Знешняя палітыка вкл у хiv - хvIст. Лівонская вайна. Утварэнне Рэчы Паспалітай.
- •Пытанні для самакантролю.
- •Рэфармацыя ў Еўропе і станаўленне беларускай народнасці.
- •1. Каталіцкая царква і яе роля ў сацыяльна-палітычным і духоўным жыцці традыцыйнай цывілізацыі.
- •2. Цывілізацыйнае развіццё краін Заходняй Еўропы ў XIII-XV стст.
- •3. Еўрапейскі Рэнесанс, яго змест і сутнасць.
- •4. Еўрапейская Рэфармацыя.
- •Пытанні для самакантролю.
- •5. Рэнесанс у Беларусі і яго асаблівасці.
- •6. Рэфармацыя ў Беларусі.
- •Пытанні для самакантролю
- •7. Фарміраванне беларускай народнасці ў другой палове XIII- першай палове XVII стст.
- •8. Этнічная свядомасць насельніцтва Беларусі ў другой палове XIII - першай палове XVII ст. Этымалогія “Белай Русі”.
- •Пытанні для самакантролю.
- •Беларусь ад люблінскай уніі да падзелаў рэчы паспалітай
- •1.. Эканамічныя і палітычныя перамены ў Еўропе XVI-XVII стст. “Новы час”, станаўленне капіталізму.
- •Пытанні для самакантролю.
- •2. Статут 1588 г. Дзяржаўна-прававое становішча вкл у складзе Рэчы Паспалітай.
- •Пытанні для самакантроля.
- •3. Знешняя палітыка Рэчы Паспалітай у пачатку XVII ст. Узаемаадносіны з Расіяй.
- •4. Казацка-сялянская вайна 1648-1651 гг.
- •5. Трынаццацігадовая вайна і яе вынікі (1654-1667 гг).
- •6. Палітычны крызіс Рэчы Паспалітай і яго наступствы.
- •7. Падзелы Рэчы Паспалітай і ўключэнне зямель ў склад Расіі.
- •Пытанні для самакантролю.
- •8. Пачатак прамысловага перавароту ў Заходняй Еўропе.
- •Пытанні для самакантролю.
- •9. Еўрапейская Асвета і яе ідэі.
- •Пытанні для самакантроля.
- •Беларусь у складзе Расійскай імперыі (другая палова XVIII – першая палова XIX ст.)
- •1. Эканамічнае і палітычнае развіццё Расіі ў канцы XVIII – першай палове XIX ст. (асаблівасці цывілізацыйнага развіцця).
- •Пытанні для самакантролю.
- •2. Сацыяльна-эканамічная палітыка самадзяржаўя ў Беларусі ў канцы XVIII – першай палове XIX ст.
- •Пытанне для самакантролю.
- •3. Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Пытані для самакантролю
- •4. Грамадска–палітычнае жыццё ў Беларусі ў першай палове хіх ст.
- •Пытанні для самакантролю.
- •Беларусь у перыяд станаўлення буржуазнага грамадства (другая палова х1Хст. – люты 1917г.)
- •1 Палітычная мадэрнізацыя краін Заходней Еўропы. Асноўныя напрамкі мадэрнізацыі і яе змест.
- •Пытанні для самакантролю.
- •2. Аграрная рэформа 1861 г. У Беларусі.
- •3. Земская, гарадская, судовая і іншыя рэформы 60-70 г.Г. Хіх ст.
- •Пытанні для самакантролю.
- •4. Сельская гаспадарка Беларусі ў парэформенны перыяд (60-90-я гг. XIX ст.).
- •Пытанне для самакантролю.
- •5. Прамысловасць Беларусі ў парэформенны перыяд (60-90-я гг. XIX ст.).
- •6. Паўстанне 1863-64 гг. У Беларусі.
- •Пытанні для самакантролю.
- •7. Прычыны і вынікі буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі
- •1905-1907Гг.
- •8. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі ў 1900-1913гг.
- •9. Першая сусветная вайна і Беларусь.
- •10. Прычыны Лютаўскай буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі. Асаблівасці рэвалюцыі на Беларусі.
- •11. Альтэрнатывы грамадска-палітычнага развіцця ад лютага да кастрычніка 1917 г.
- •Лекцыя 11. Беларусь у перыяд кастрычніцкай рэвалюцыі 1917г. І грамадзянская вайна
- •1. Кастрычніцкія падзеі на Беларусі. Устанаўленне Савецкай улады.
- •2. Утварэнне бсср
- •3. Сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні.
- •Беларусь у міжваенны перыяд. Стварэнне беларускай дзяржаўнасці
- •1. Узбуйненне тэрыторыі бсср. Утварэнне ссср.
- •2. Гаспадарчае развіццё Беларусі ва ўмовах новай эканамічнай палітыкі / 1921 – 1928 гг./.
- •3. Эканамічнае і сацыяльнае развіццё Беларусі ў гады першых пяцігодак.
- •4. Нацыянальна-культурнае будаўніцтва. Палітычныя рэпрэсіі 1930-х гг.
- •5. Заходняя Беларусь пад уладай Польшчы (1921-1939гг.)
- •Беларусь ва ўмовах пасляваеннага развіцця /1945 -1985 гг./
- •1. Асноўныя рысы грамадска-палітычнага развіцця Беларусі.
- •2.Сацыяльна – эканамічнае развіццё Беларусі
- •4.Развіццё адукацыі, навукі, культуры
- •2.Беларусь на міжнароднай арэне.
- •3. Фарміраванне новай палітычнай сістэмы ў Беларусі.
- •4. Сацыяльна-эканамічнае развіццё.
- •5. Стан асветы, навукі і культуры.
- •6. Рэспубліка беларусь у міжнародным супольніцтве. Беларуская дыяспара.
6. Рэфармацыя ў Беларусі.
Рэфармацыя ў Беларусі была звязана з гуманістычнай ідэалогіяй і дзеячамі эпохі Адраджэння. Ідэі і этыка Ф.Скараны, С.Буднага, В.Цяпянскага, М.Літвіна нічым не адрозніваліся ад ідэй і этыкі Ф.Петраркі. Яны былі блізкімі па зместу да ідэй нямецкіх гуманістаў. Заклік Лютэра: “Праведнік вераю жыць будзе!” нічым не адрозніваўся ад вучэння С.Буднага аб адпаведнасці права і законаў жыцця вучэнню Хрыста. Гэтая ідэя Буднага была ўспрынята Л.Сапегам, які ў “Прадмове” да Статута 1588 г. пісаў: “Права з’яўляецца сапраўдным разважаннем і мудрым зрокам чалавечага разуму”.
Айчынныя мысляры - рэфарматары асуджалі тыранію і арыстакратыю. У сваім творы М.Літвін крытыкаваў магнатаў. Стан дзяржаўнай улады, “калі адзін урадавец займае 10 пасад, а іншыя аддалёныя ад дзяржаўных спраў”, ён назваў абсурдным і непатрэбным. На думку А.Воляна адносіны паміж людзьмі павінны будавацца на прынцыпах павагі і грамадскай аказнасці. Як узор ён назваў Венецыянскую рэспубліку, ”дзе ніколі не дазвалялася крыўдзіць простага чалавека”. А.Валян быў прыхільнікам тэорыі грамадскага пагаднення. “Сыны і ўнукі заслужаных продкаў нярэдка бываюць гнюсныя і лянівыя, не здатныя ні да якой рыцарскай справы”,- сцвярджаў А.Валян. Ён вітаў заканадаўства, якое дазваляе простаму чалавеку за свае рыцарскія ўчынкі здабыць шляхецтва, таму , што рыцарамі не нараджаюцца, імі становяцца, лічыў Валян. Гэтым самым закладваўся паджмурак пераходу нашай краіны да індустрыяльнага грамадства.
Аднак некаторыя погляды А.Валяна былі кансерватыўнымі. Шляхцічу, лічыў Валян, нельга займацца земляробствам, рамяством, бо гэта “навука нявольнікаў”. Таму беларускія сяляне, якія складалі да 70% дробнай шляхты, не мелі магчымасці стаць “новымі нобелямі”, засноўваць мануфактуры, гандляваць, багацець за кошт сваёй працы і ўласнай справы. Таму грамадства ВКЛ увогулле лічыла працу не пачэсным заняткам, які вядзе да працвітання асобы і грамадства, а “навукай нявольнікаў”. У выніку светапогляд палітычнай эліты Беларусі і яе дзейнасць не адпавядалі прынцыпам індустрыяльнага грамадства.
Гэтая акалічнасць накладала істотны адбітак на беларускі рэфармацыйны рух. У ім была зацікаўлена шляхецкая магнатэрыя, якая бачыла ў Рэфармацыі палітычны сродак, які дапамагаў змагацца за ўладу і багацце. Гэтым мэтам магнатаў найбольш адпавядаў кальвінізм, які радыкальна мяняў усю хрысціянскую абраднасць, рабіў царкву таннай, але пры гэтым узмацняў эксплуатацыю насельніцтва на карысць пратэстанцкіх абшчын і іх мясцовых “пратэктараў”.Адным з такіх пратэктараў быў Мікалай Радзівіл Чорны, які пабудаваў першую пратэстанцкую абшчыну ў Брэсце. У хуткім часе князі Радзівілы заснавалі такія ж абшчыны ў Нясвіжы. З іх дапамогай пратэстанты пачалі дзейнічаць у Клецку, Мінску, Віцебску, Полацку і іншых гарадах. Асаблівых праблем са стварэннем кальвіністскіх абшчын не было, таму што калі шляхціч пераходзіў у другую веру, ён звычайна змяняў і святароў у тых вёсках, мястэчках і гарадах, якія яму належылі. Беларускія сяляне, навучаныя жыццём, не бунтавалі, таму што ведалі, “моднае захапленне пана доўга не працягнецца”. Усяго ў Беларусі і Літве было створана каля 200 кальвіністскіх і некалькі дзесяткаў лютэранскіх абшчын/”збораў”/, а таксама адна лютэранская парафія. Пратэстанты будавалі ў Беларусі друкарні, выдавалі шматлікую літаратуру, асноўвалі адукацыйныя ўстановы. Пачатковыя школы былі адкрыты ў Клецку, Слуцку, Іўі, іншых гарадах. У Вільні пратэстанты спрабавалі адкрыць сваю акадэмію, але там акадэмію адкрылі іезуіты. Пратэстанты з ліку магнатаў абіраліся ў склад кіруючых органаў ВКЛ, пад іх уплывам прымаліся законы, у тым ліку і Статут 1588 г. У 60-х гг. XVI ст. у Беларусі пачалася Контррэфармацыя і ў выніку ўсе пратэстанцкія арганізацыі зноў былі перададзены касцёлу. Кальвінісцкія зборы захаваліся ў Бабруйску і Слуцку, а абшчыны лютэран у Слоніме і Мінску. Аднак членамі пратэстанцкіх абшчын у гэтых гарадах былі толькі іншаземцы: швейцарцы і немцы, якія тут жылі.
Такім чынам, Рэфармацыя ў цэлым адыграла станоўчую ролю ў развіцці беларускага грамадства.