- •Феномен мовы і паняцце соцыуму.
- •Паняцце мовы. Асноўныя рысы мовы.
- •Канцэпцыі паходжання мовы.
- •Функцыі мовы ў грамадстве.
- •Паняцце “білінгвізм”, віды і аспекты білінгвізму.
- •Паняцце інтэрферэнцыі. Віды руска-беларускай інтэрферэнцыі.
- •Паходжанне і гістарычныя карані беларускай мовы.
- •Беларуская мова сярод іншых моў свету.
- •2. Індаеўрапейская сям’я моў
- •3. Індаеўрапеізмы ў беларускай мове
- •4. Моўныя групы індаеўрапейскай сям’і
- •Лёс беларускай мовы ў Вялікім княстве Літоўскім.
- •Беларуская мова ў Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі.
- •Савецкі перыяд у гісторыі беларускай мовы.
- •“Закон аб мовах у рб”. Сучасны стан беларускай мовы.
- •Тэрміналагічная лексіка і яе асаблівасці.
- •Паняцце пра стылістыку і функцыянальныя стылі.
- •Асаблівасці афіцыйна-справавога стылю. Патрабаванні да мовы дакументаў.
- •Групы справавой дакументацыі і культура іх афармлення.
- •Культура падрыхтоўкі і афармлення справавых лістоў.
- •Кампазіцыя справавога ліста (ліст-просьба, ліст-адмова).
- •Правілы справавой перапіскі.
- •Лексічны склад беларускай мовы.
- •5. Лексіка паводле сферы выкарыстання
- •6. Лексіка актыўнага і пасіўнага запасу
-
Тэрміналагічная лексіка і яе асаблівасці.
Лексіка падзяляецца на агульнаўжывальную і лексіку абмежаванага ўжывання.
Агульнаўжывальную лексіку складаюць словы, пашыраныя на ўсёй тэрыторыі Беларусі, у вуснай і пісьмовай формах мовы. Побач з агульнаўжывальнымі сустракаюцца словы, якія распаўсюджаны толькі ў асобнай мясцовасці ці сярод лю-дзей адной прафесіі або галіны навукі. Такія словы адносяцца да лексікі абмежаванага ўжывання. Яна падзяляецца на дыялектную, спецыяльную і жаргонную.
Дыялектная лексіка. Дыялектнымі (або дыялектызмамі) лічацца словы, ужыванне якіх абмежавана пэўнай тэрыторыяй.
Спецыяльная лексіка. Да спецыяльнай лексікі адносяцца словы, што ўжываюцца прадстаўнікамі пэўнай спецыяльнасці ці галіны навукі У разрад гэтай групы лексікі абмежаванага ўжывання ўваходзяць тэрміны і прафесійныя словы (прафесіяналізмы).
Тэрміны (лац. terminus – граніца, мяжа) – афіцыйна ўзаконеныя словы, якія дакладна абазначаюць паняцці розных галін навукі, тэхнікі, вытворчасці, культуры, мастацтва. Напрыклад, у мовазнаўстве: выказнік, назоўнік, словазлучэнне; у матэматыцы: множнік, плюс. Тэрміны бываюць агульнавядомыя і вузкаспецыяльныя.
Сукупнасць тэрмінаў, якімі карыстаюцца прадстаўнікі пэўнай галіны навукі, тэхнікі, мастацтва, называюць тэрміналогіяй. Існуюць медыцынская, юрыдычная…
Прафесіяналізмы – гэта словы, пашыраныя пераважна ў вуснай мове прадстаўнікоў пэўнай прафесіі або спецыяльнасці. Яны называюць адпаведныя прылады працы, дзеянні, з’явы і г. д.
Жаргонную лексіку складаюць жаргоны (франц. jargon – умоўная гаворка), да якіх адносіцца сукупнасць слоў, зразумелых толькі людзям аднолькавых ці блізкіх сацыяльных, прафесійных або бытавых інтарэсаў.
-
Паняцце пра стылістыку і функцыянальныя стылі.
Стылістыка – гэта раздзел мовазнаўства, які даследуе ўжыванне слоў, словазлучэнняў і сказаў у адпаведнасці са зместам, мэтай выказвання і сітуацыяй (у вусным маўленні).
У адпаведнасці са сферамі зносін вылучаюцца наступныя функцыянальныя стылі: афіцыйна-справавы, навуковы, мастацкі, публіцыстычны і гутарковы.
Гутарковы, або размоўны, размоўна-бытавы, стыль абслугоўвае сферу бытавых зносін і часцей выкарыстоўваецца ў форме вуснага маўлення.
Навуковы стыль абслугоўвае навуковую дзейнасць грамадства і выкарыстоўваецца пераважна ў пісьмовай форме ў навуковай літаратуры – манаграфіях, артыкулах, дысертацыях, дакладах, рэфератах, анатацыях і інш.
Афіцыйна-справавы стыль выкарыстоўваецца ў сферы ўзаемаадносін паміж установамі, арганізацыямі, краінамі, асобнымі грамадзянамі ці групамі насельніцтва. Інакш кажучы, гэта стыль розных дакументаў (дамоў, нот, пастаноў, інструкцый, законаў) і дзелавых папер (актаў, заяў, пратаколаў, аб’яў, распісак, даведак і г.д.).
Афіцыйна-справавы стыль мае наступныя падстылі:
– заканадаўчы (канстытуцыя, законы, кодэксы);
– адміністрацыйна-канцылярскі (аб’явы, загады, заявы);
– дыпламатычны (камюніке, канвенцыі, дэкларацыі).
Публіцыстычны (публіцыстычна-прамоўніцкі) стыль выкары-стоўваецца ў грамадска-палітычнай літаратуры, перыядычным друку, палітычных выступленнях, прамовах на сходах, мітынгах, у мове радыё і тэлебачання.
Прызначэнне публіцыстыкі – паведамляць навіны штодзённага жыцця, культуры, навукі, растлумачваць грамадска-палітычныя пытанні.
Мастацкі стыль выкарыстоўваецца ў эстэтычнай сферы зносін, абслугоўвае патрэбы духоўнага жыцця грамадства. Гэтым стылем пішуцца літаратурныя творы розных жанраў: апавяданні, аповесці, раманы, вершы, паэмы, п’есы. Асноўная яго функцыя – эстэтычнае ўздзеянне на чытача і слухача праз мастацкія вобразы.