2. Tasks for IWS: Make up a table: “The main tribes lived in III c. B.C.-III c. A.D...”

3. Task for IWS under a teacher’s control: Write a short report: “Foreign policy of Uisuns and Hunnu”.

4. Home tasks: Make a table: “Kanguys”.

5. List of the reference on the theme

1. Асфендияров С. Д. История Казахстана (с древних времен): Уч. Пособие. / Под ред. А. С. Такенова. – Алма-Ата, 1993. – 2-е изд.

2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. Очерк. – Алматы: Дәуір, 1993.

3. История Казахстана: Пособие для студентов. – Алматы: Казинтерграф, 1998.

4. Кан Г. В. История Казахстана: Учеб. Пособие. – Алматы: ВШП Әділет, 2000.

5. Оразбаева А. И. Курс лекций по истории Казахстана для студентов неисторических факультетов. Часть 1. Древняя и средневековая история Казахстана. – Алматы: Қазақ университетi, 2001.

 Lecture 4-5: Feudal states in Kazakhstan in VI-XII cc.

The objective of the lecture:  To show the political history of feudal states. Development of economics. Relationships of these states between each other and neighbor states. Reasons of the collapse of these states.

Outline of the lecture

1. Turkic states on the southern Kazakhstan.

2. Turkic states on the Central Kazakhstan.

3. Turkic states on the eastern Kazakhstan.

4. Turkic states on the western Kazakhstan.

State and existing duration	Capital and borders	Political structure and social relations	Economy, culture, population	Political history
Turk and  Western-Turk Kaganate (552-703)	Middle Asia, lands from Caspian Sea till North India	The main person was Kagan – a supreme head. Then there are Yabgu, Shad and Elteber. Administrative functions were provided by Buyruks and Tarkhans. They considered their origination from wolf.	Economy was generally based on nomadism and cattle-breeding. Population was busy with trade, cattle-breeding and crafts. Towns and culture of farming were formed by Sogdiana people, the Turks, people from Syria, Persia. Religion represented by Tengreism, Buddhism, Christianity.	Firstly ethnonym “Turk” was mentioned in Chineese scriptures in 542. In 546 there was a war between Turks and Awars. As a result, on the disturbing of this state it was appeared Turks Kaganate. In 551 Bumyn accepted the title of Kagan.
Turgesh state (703-756)	United the tribes of Zhetisu, Altai, and Central Asia. The capital – Suyab. Suluk-Kagan replaced capital to Taraz.		Cattle-breeding, trading.	The most powerful the Kaganate was during the reign of Suluk-Kagan. He established diplomatic relations with China, took parts in the war against Arabs in Central Asia. In 751 battle between Arabs and Chinese at Atlakh. Chinese were defeated.
Karluk state (756-940)	The Karluks came to Zhetisu from Altai. The settled from the Jungarian Alatau to the central part of the Syrdarya, in the valley of the rivers Ili, Shu, Talas. Capital was replaced from Taraz to Kashgar.	The presence of highly-developed forms of tribal system. The power of Karluk - Yabgu was nominal. The upper position was occupied by Kagan.	Strong inequality of poor and rich. A common population consisted of cattle-breeders.	They had to oppose China – the Tan empire, which captured Zhetisu. The Karluks waged wars against Uigurs, the Oguzes. It possessed rich towns in Zhetisu (25 towns), trade routs, controlled the routs to China. This state fell after attack of the Turks from Eastern Turkestan, who formed the state of Karakhanids in Kashgaria.
Karakhanid state (942-1210)	Zhetisu, Southern Kazakhstan and Middle Asia. The state was divided into two main parts: eastern with the center in Kashgar and Balasagun (near the town Tokmak in Kyrgyzstan).	The power belonged to two tribe unions: the Chigili and Yagma. The Kagan took the title of “Kagan” of all Kagans”; it meant that that he had power over all the Turks.	Karakhanid state had another system of administration. The leader of the state – Tamgach-Khan ruled over the country through the nobles who were the chief of the regions. The nobles were given the right to take taxes from their land. The land had been given to them for state and military service. This land was called “Ikta”. In 955 Islam was proclaimed as an official religion.	The famous Khan – Satuk Bogra-khan. In XII c. Karakitais conquered Zhetisu. In 1210 Naimans invaded to Eastern part of the state. In 1212 the last Kagan of the Western part Osman was killed and the Fergan branch of Karakhanids disappeared.
Karakitay state (1128-1213)	Territory of Manzhuria and Ussuri. Balasagun is a capital.	Mongolian-speaking tribes. The main person – Gurkhan. Strict military system	Cattle-breeding, caravan trading, crafts.	In 1128 Eluy Dashi occupied Balasagun, and defeated Karakhanids. Conquered Bukhara and Mavrenakhr. In 1208 Naimans under the leading of Kushluk escaped to Karakitais.
Oguzes (IX-X cc.)	From Caspean Sea to the Balkhash. The capital is Yangikent.	Yabgu is a head of the state. Oguzes have consisted of 24 tribes. The Oguze state was divided on uruks and aimaks. The council of large military-tribal aristocracy limited the authority of the Supreme governor. There was a personnel management and system of regular taxations.		In 965 they concluded the military treaty with the Russian duke Svyatoslav against Hazars. In 985 the Oguzes waged wars against the Bulgars in the union with the Russian duke Vladimir. In XI c. promotion of Oguzes to Iran and Forward Asia began State fell under the attack of the Kypchaks.
The Kimak and Kipchak state. (VIII-X cc.)	The Kimaks lived in Altai and near Irtysh river.  From the second half of the VIII c. the Kimaks and Kipchaks began to settle in Zhetisu. Some groups reached the Caspian sea.	Kagans had the supreme power; they appointed tsars or khans to the regions. Power was hereditary. Plots of land were given to the tsar or khans for service by the Kagan. The chief of the regions had rights to collect taxes. Inequality appeared and the tribes were divided into aristocracy and poor nomads or poor peasants (jataks).	Occupation of these tribes was nomadic cattle-breeding. Remains of the irrigation system and palaces in towns are the evidence of semi-settled way of life. 16 towns were in state. They hunted jeirans, kulans sables, and foxes. Farmers cultivated millet, pea, bean, rice, grapes.	In the XI c. after the fight against Oguzes the Kipchaks opened the way to the riches of the Middle Asia. The struggle with the state of the Khorezmshakhs for towns near Syr-Darya led to the establishment of diplomatic and family relations between Kipchaks and Khorezmshakhs. The Kipchaks were used in many armies of many states. In the XII c. the interethnic disputes between Kipchaks tribes split their state. Later they were captured by Mongols.
The Naimans and Kereits. (X-XIII cc.)	They settled in Eastern Kazakhstan where they come from Eastern Turkestan.	All the territory was divided into uluses, the rules of uluses had their personal pastures for summer and winter grazing. Khan’s residence was called “horde”. In 1007 Naimans and Kereits adopted Christianity of Nestorian teaching. The rulers of this state persecuted the supporters of the Islam and had a conflict with the Islamic Khorezmshahs.	The Naimans and Kereits had lower development in social life and economy. The main occupation was nomadic cattle-breeding and hunting, trade and craft.	In 1211 their khan Kushluk captured Zhetisu and put the Karakitai’s Gurkhan into prison.

Лекцияның мақсаты: феодалдық мемлекеттердің саяси тарихын көрсету. Экономиканың дамуы. Мемлекеттердің өзара және көршілермен қарым қатынастары. Ыдыраушылық себептері.

Лекцияның жоспары:

1. Оңтүстік Қазақстандағы түркі мемлекеттер.

2. Орталық Қазақстандағы түркі мемлекеттер.

3. Шығыс Қазақстандағы түркі мемлекеттер.

4. Батыс Қазақстандағы түркі мемлекеттер.

Мемлекет және оның өмір сүру тарихы	Астанасы және шекарасы	Саяси құрылым және әлеуметтік қатынастар	Экономикасы, мәдениеті, халқы	Саяси тарихы
Түрік және Батыс Түрік Қағанаты (552-703)	Орта Азия, Каспий теңізінен Солтүстік Үндістанға дейін	Бас қолбасшы – Қаған деп аталады. Содан соң – Ябғу, Шад, Елтебер. Әкімшілік функциялар Бұйрық пен Тархандармен жүргізілетін. Олар өздерін қасқырдан тарағанын баяндайды.	Экономиканың бас қайнаркөзі көшпенді мал шаруашылығы болатын. Халқы көбінесе саудамен, мал шаруашылығымен және керуендермен айналысатын. Қалалар және мал шаруашылығының мәдениеті Согдиана (Сирия мен Парсылардан келген түркілер) халықтарымен қалыптасты. Тәңірлік, Буддизм және Христиан діні кеңінен тарады.	Ең бірінші «Түрік» этнонимі Қытай деректерінде 542 жылы пайда болды. 546 жылы түркілер мен аварлардың арасында соғыс болды. Соның нәтижесінде аталмыш территорияда Түркі Қағанаты пайда болды. 551 жылы Бумын Қаған шенін қабылдады.
Tүргеш мемлекеті (703-756)	Жетісу, Алтай, Орта Азияда бірлескен тайпалар. Астанасы Суяб қаласы. Сулық Қаған астананы Таразға көшірді.		Мал шаруашылығы мен сауда саттық.	Мемлекет Сулық Қаған кезінде гүлденді. Ол Қытаймен дипломатиялық қарым қатынас орнатты және Орта Азияда арабтарға қарсы соғыста қатысты. 751 жылы Атлах түбінде арабтар мен қытайлар арасында соғыс болды. Қытайлар жеңіліске ұшарады.
Қарлұқ мемлекеті (756-940)	Қарлұқтар Жетісуға Алтайдан келді. Олар сондай-ақ Жоңғар Алатаудан Сырдарьяның орталық ағысына, Іле. Шу және Талас өзеніне дейін көшіп келді. Астанасы Тараздан Қашқарға ауыстырылды.	Орталықтандырылған күшті тайпалық жүйе болды. Ябғудың саяси ықпалы болмады. Тек Қағанның ғана саяси күші болды.	Байлар мен кедейлердің арасында үлкен теңсіздік болды. Халқының көбісі мал шаруашылықпен айналысты.	Олар қытайларға қарсы соғыс ашуға мәжбүр болды, өйткені қытайлар Жетісуді жаулап алған болатын. Қарлұқтар сондай-ақ ұйғырлар мен оғуздарға соғыс ашатын. Олар Жетсудің 25 қаласын иемденді және Қытайға баратын сауда жолдарына үстемдік ететін. Мемлекеттің құлдырау себебі Шығыс Түркістандағы Қашқарияда Караханидтердің шабуылы болды. Олар да түркі тайпалары еді.
Қараханидтер мемлекеті (942-1210)	Жетісу, Оңтүстік Қазақстан және Орта Азияда мекендеген. Мемлекет екіге бөлінді: шығыс (орталығы Қашқарда) және Баласағұн (Қырғызстанның Токмак қаласының жанында).	Саяси күш екі тайпаның қоластында болатын: Чигили және Яғма. Қаған «қаған» шенін алғаннан соң бүкіл түркілердің басшысы шеніне ие болды.	Караханид мемлекеті басқа да әкімшілік жүйесі бар болатын. Мемлекеттің көшбасшысы Тамгач Хан болды. Ол көптеген жылдар бойы билік құрды. Билік құрған жылдары ол халқынан салық алу құқығына ие болған. Оған мемлекет атынан жер берілген және де әскерлік үшін. Ол жердің атын «Икта» деп атады. 955 жылы Ислам діні мемлекеттік дін етіп жарияланды.	Атақты ханы Сатук Богра Хан. XII ғасырда Қарақытайлар Жетісуді жаулап алды. 1210 жылы наймандар мемлекеттің шығыс бөлігін жаулап алды.
Қарақытай мемлекеті (1128-1213)	Манжурия және Уссурия территориясы. Астанасы Баласағұн қаласы.	Моңғол тілдес тайпалар. Басшысы Гурхан. Күшті әскери жүйе.	Мал шаруашылығы, керуендік сауда саттық.	1128 жылы Элю Даши Баласағұнды жаулап алды және Қараханидтерді талқандады. Бұхара мен Мавренахрды басып алды. 1208 жылы Күшлік ханның басшылығымен Наймандар Қарақытайға ығысып кетті.
Oғыздар (IX-X ғғ.)	Каспий теңізінен Балқашқа дейін. Астанасы Янгикент болды.	Ябғу мемлекет басшысы болды. Оғыздар 24 тайпадан құралды. Оғыз мемлекеті урук пен аймақтан құралды. Әскери тайпалық ақ сүйектер кеңесі жоғарғы басшылардың өкіліттілігін шектеді. Сондай-ақ мемлекетті жеке басқару мен салық салу жүйесі дамыды.		965 жылы олар хазарларға қарсы Ресеймен бірігіп әскери келісім шарт жасады. 985 жылы оғыздыр бұлғарларға қарсы Ресеймен бірігіп соғысты. XI ғасырда оғыздардың Иран мен Алдыңғы Азияға ығысуымен мемлекет қыпшақтардың арқасында құлдырай бастады.
Қимақ және Қыпшақ мемлекеті. (VIII-X ғғ.)	Қимақтар Алтай және Ертістің бойында мекендеді. VIII ғасырдың екінші жартысында қимақтар және қыпшақтар Жетісуді мекен ете бастады. Кейбір топтар Каспий теңізіне дейін жетті.	Қаған ең жоғары билік шенін иемденді. Олар өздерінің өкілдерін аймақтарға тағайындады. Саяси билік атадан балаға мұра етіп қалған. Кішігірім жерлер аймақтардағы өкілдеріне берілетін. Аймақтардың басшылары салық салуға құқығы болды. Теңсіздік пайда болды және тайпалар ақсүйектер мен кедей көшпенділер немесе кедей шаруалар (жатақтар) деп бөлінді.	Көшпенді мал шаруашылықпен айналысты. Ирригациялық жүйе мен сарайлардың қалдықтары бұл жартылай көшпелі өмірдің көрсеткіші болып табылады. Елде 16 қала болды. Олар жейран, құлан және түлкілерді аңдыды. Фермерлер бидай, күріш т.б. дәнді дақылдарды өсірді.	XI ғасырда оғыздармен соғысқаннан кейін қыпшақтар Орта Азияның байлықтарына қол жеткізді. Қыпшақтар мен Хорезмшақтар арасында дипломатиялық қарым қатынастың орнауының себебі Сырдарья бойындағы қалалар үшін талас тартыс болды. Қыпшақтар көптеген мемлекеттерде әскерилік қызмет атқарған. XII ғасырда этникаралық қақтығыс нәтижесінде қыпшақтар ыдырап кетті. Кейіннен оларды моңғолдар жаулап алды.
Наймандар және керейлер (X-XIII ғғ.)	Олар Шығыс Түркістаннан Шығыс Қазақстанға қоныс тепті.	Территорияның барлығы ұлыстарға, ұлыстардың билігіне тәуелді болды. Ханның резиденциясы «орда» деп аталды. 1007 жылы наймандар және керейлер христиан дінін қабылдады. Мемлекеттің басшылары ислам дінін ұстанушыларды қудалады және исламдық Хорезмшахпен дипломатиялық қарым қатынасты үзді.	Наймандар мен керейлердің әлеуметтік өмірі мен экономикасы төмендеу болды. Көшпеді мал шаруашылығы, аңшылық және саудамен айналысты.	1211 жылы наймандардың ханы Күшлік Жетісуді жаулап алды және қарақытайдың Гурханын түрмеге отырғызды.

Glossary

Graze	Пастбище	өріс, жайылым
Cultivate	выращивать	өсіру
Forward Asia	Передняя Азия	Алдыңғы Азия
Authority	власть	билік