1. 75 Жаттығу.

Тапсырма: Өздеріңмен бірге жүрген оқушылардың жақсы оқитыны туралы «Өте зейінді оқушы» деген атпен шағын шығарма жазып келу.

2. 76-жаттығу.

Тапсырма: Мәтіннен сын есімдерді тауып, мағыналық ерекшелігіне, шырай түріне ажыратып жазу.

Бағалау.

Сабақ№ 19 « »_______2011 жыл

Пәні: Қазақ тілі

7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сын есімнің емлесі. Сын есімнің сөйлемдегі қызметі.

Сабақтың

1. білімділік мақсаты: Сын есімдердің жазылу ережелерімен, сөйлемдегі қызметімен таныстыру, практикада дұрыс пайдалана білуге дағдалындыру.

2. дамытушылық мақсаты:шапшаңдыққа, ойын жинақтай білуге, нақты жеткізуге дағдаландыру.

3. тәрбиелік мақсаты:Отанын, елін-жерін сүюге баулу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Әдісі: сұрақ-жауап,баяндау, талдау, жинақтау.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, түгендеу, зейіндерін сабаққа аудару.

Үй тапсырмасын сұрау..

Үйге берілген жаттығудың орындалысын тексеру.

Ой қозғау

• Сын есім дегеніміз не?

• Сын есім қалай түрленеді. Мысал келтір.

• Шырай дегеніміз не?

• Салыстырмалы шырай дегеніміз не? Мысал келтір.

• Күшейтпелі шырай дегеніміз не? Мысал келтір.

ІІ. Жаңа сабақ

Сабақтың тақырыбы мен мақсаты хабарланып түсіндіріледі.

Сын есімдердің емлесі

Қосарлану, қайталану арқылы жасалған күрделі сын есімдер дефис (-) арқылы жазылады.	Күшейткіш буны арқылы жасалған күрделі сын есімдер дефис (-) арқылы жазылады.	Бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалған күрделі сын есімдер бөлек жазылады.	Күшейткіш үстеу арқылы жасалатын күшейтпелі шырай тұлғалы сын есімдер бөлек-бөлек жазылады.
Жақсы-жаман, ұзынды-қысқалы, балалы-шағалы, үлкен-үлкен, ұзын-ұзын, кішкене-кішкене т.б.	Жап-жасыл, сұп-сұр, кіп-кішкентай, әп-әдемі т.б. Тек ақ, көк сөздері ғана күшейтпелі шырай тұлғасында аппақ, көкпеңбек түрінде біріктіріліп жазылады.	Қызыл ала, ұзын бойлы, қара торы, ал қара көк т.б.	Өте әдемі, тым жақсы, нағыз адам т.б.

Сын есімдердің сөйлемдегі қызметі

Бастауыш	Баяндауыш	Анықтауыш	Пысықтауыш	Толықтауыш
Көптелмейді, тәуелденбейді, септелмейді. Егер я тәуелдік, көптік, септік жалғауы жалғанса зат есімнің орнына жүреді.	Жіктік тұлғада тұрып сөйлемнің баяндауышы болады.	Әдетте сөйлемде анықтауыштың қызметін атқарады.	Етістіктің алдында тұрып, қимыл, іс-әрекеттің сынын білдіріп, қалай? деген сұраққа жауап беріп, пысықтауыш болады.	Табыс, барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктерінде келіп, заттанып, толықтауыш та болады.
Жақсыдан шарапат, жаманнан кесапат (мақал) Шығыс септігі жалғауында тұрып, зат есімнің орнына заттанып қолданылған.	Сен бір артық көркемсің. (Жамбыл)	Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан.(Абай)	Өлеңмен сөзді желдей құйындатқан. (Жамбыл)	Білімдіден шыққан сөз талаптыға болсын кез (Абай)
Заттанған сын есім атау септік тұлғасында тұрып бастауыш болады.	Көркемсің (ІІ жақ) сөзі жіктік тұлғада баяндауыш қызметін атқарып тұр.	Бұл сөйлемде сұр және (түсі) суық деген сын есімдер (қандай?) бұлт деген зат есімді анықтап тұр.	Қалай құйындатқан? Желдей құйындатқан пысықтауыш қызметін атқарып тұр.	Білімдіден (кімнен шыққан?), талаптыға (кімге болсын кез?) заттанып келіп толықтауыш қызметін атқарып тұр.

77-жаттығу (ауызша)

Тапсырма:Оқып шығып, сын есімдерді тауып, жазылу емлесін түсіндіріңдер.

78-жаттығу. Өздік жұмыс.

Тапсырма: Мәтінді көшіріп жазып, күрделі сын есімнің емлесін есте сақтааңдар.

80-жаттығу.

Тапсырма: Сөйлемдегі сын есімдерді тауып, талдаңдар.

Үлгі: Толық айдың сүтіне шомылған түнгі айнала тып-тыныш.

Қандай айдың?- толық-сапалық сын есім, анықтауыш қызметін атқарып тұр.

Айнала қандай?- тып-тыныш- күрделі сын есім, күшейтпелі шырай, баяндауыштың қызметін атқарып тұр.

Қай(қандай) айнала?- түнгі-қатыстық сын есім, анықтауыш қызметін атқарып тұр.

81-жаттығу.

1. Мақалдарды оқып, зат есімнің қазметін атқарып тұрған сын есімдерге назар аударыңдар.

2. Қай септікте тұрғанын, қандай сөйлем мүшесі екнін айтыңдар.

«Сыңарын тап» ойыны

Мысалы: 1.Әдепті бала-арлы бала

(Әдепсіз бала-сорлы бала)

2.Батыл жігіт жол бастар,

...... ........... ............

3.Көз қорқақ, ................

4. Өнерсіз қыздан без,

..... ........ .............

83-жаттығу.

Туынды сын есімдердің жұрнағын дефис (-) арқылы бөліп жазып, олардың қай сөз табынан жасалғанын түсіндіріңдер. Сын есімдермен сөйлем құраңдар.

Сабақты қорытындылау.

• Сын есім сөйлемде қандай қызметтер атқарады?

• Сын есімнің негізгі қызметі не себепті анықтауыш делінген?

Үйге тапсырма.

1.87-жаттығу.

2. Сын есімді қатыстыра отырып, жыл мезгілдеріне шағын шығарма жаз.

3. Ережені оқу.

Сабақ №14

Күні:_______________

Сыныбы:_________

Пәні: қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы: Пысықтауға арналған жаттығулар.

Сабақтың мақсаты:

І. Білімділік: Оқушылардың сын есім туралы білімдерін деңгейлік тапсырмаларды орындату арқылы тереңдету.

ІІ. Дамытушылық. Оқушыларды алған білімдерін талдауға, жинақтай білуге машықтандыру, сөздік қорларын, ой-өрісін дамыту, өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

ІІІ. Тәрбиелік. Адамгершілікке,сауаттылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, талдау

Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер, үлестірмелі парақшалар.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

а) Оқушыларды сабақ процесіне дайындау.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

1. 87-жаттығу.

2. Сын есімді қатыстыра отырып, жыл мезгілдеріне шағын шығарма жаз.