Мақсатты келер шақтың жіктелу үлгісі
|
жақ |
жекеше |
көпше |
|
І ІІ
ІІІ |
бармақпын, бармақшымын бармақсың, бармақшысың бармақсыз, бармақшысыз бармақ-, бармақшы- |
бармақпыз, бармақшымыз бармақсыңыдар, бармақшысыңдар бармақсыздар, бармақшысыздар бармақ-, бармақшы- |
140-жаттығу. Оқып шығып, мақсатты келер шақты тауып, қалай жасалғанын түсіндіріңдер.
Морфологиялық талдау(келер шақ тұлғасындағы етістіктерге)
Үйренбек- бек жұрнағы арқылы жасалған, түбірі-үйрен, салт етістік.
Саумақ- мақ жұрнағы арқылы жасалған, түбірі- сау, салт етістік.
141-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқыңдар. Өлеңмен мақсатты келер шақта тұрған етістіктерді тауып, жағымды не жағымсыз мағынада айтылғанын айырыңдар.
Шығармашалық тапсырма.
Ақынның айтпақ ойын өз сөздеріңмен жазып шығыңдар.
Сабақты бекіту.
Айтпақпын, келмекшімін етістіктерін жіктеу.
Сабақты қорытындылау.
-Мақсатты келер шақ қалай жасалады?
Болжалды келер шақ пен мақсатты келер шақтың айырмашылығы неде?
Үйге тапсырма:
142-жаттығу. Берілген етістіктерден мақсатты келер шақ жасап, жіктеп, әрқайсысына сөйлем құрап жазу.
Ережені оқу.
Бағалау.
Сабақ№ « »________ жыл
Пәні: Қазақ тілі
7-сынып
Сабақтың тақырыбы: Ауыспалы келер шақ
Сабақтың
білімділік мақсаты: етістіктің шақтары туралы оқушылардың түсінігін дамыту.Ауыспалы келер шақтың түрлері туралы түсінік бере отырып, өзіне тән ерекшеліктерін ұғындыру.
дамытушылық мақсаты:етістік шақтарының мән-мағынасын түсініп пайдалану жолдарын үйрену; байланыстырып сөйлеуге жаттықтыру;жаттығу жұмыстарын орындату арқылы етістіктің шақтары туралы оқушылардың ойын дамыту;
тәрбиелік мақсаты:адамгершілікке, еңбекке баулу.
Сабақтың түрі: білім дағдысын қалыптастыру сабағы.
Әдісі: сұрақ-жауап,баяндау, салыстыру.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақтағы слайдтар, кестелер.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
142-жаттығу. Берілген етістіктерден мақсатты келер шақ жасап, жіктеп, әрқайсысына сөйлем құрап жазу.
Тақырыптық байланыс болуын ескеріп, өткенді еске түсіру.
Сұрақ-жауап арқылы өтілген материалдар еске түсіріледі.
- Етістіктің шақтары дегеніміз не?
- Келер шақтың түрлерін ата.
- Мақсатты келер шақ қалай жасалады? Мысал келтір.
Ү.Жаңа материалдың мазмұнымен таныстыру.
Сабақтың тақырыбы мен мақсатын айқындау.
Ауыспалы келер шақ та ауыспалы осы шақ сияқты көсемшенің –а,-е,-й жұрнақтарының жіктелуі арқылы жасалады.
Сөйлемдегі мағынасы арқылы ажыратылады.
|
Ауыспалы осы шақ |
Ауыспалы келер шақ |
|
Ол нағашысының қолында тұрады. Келемін тау ішінде түнделетіп. |
Ол ертең барады. Ауылға мен кешке келемін. |
|
Осы шақ |
Келер шақ |
|
Ол мектепте оқиды. Бұл жерде ағаш өседі. Мен ылғи ерте тұрамын. Ол өлең жазады. |
Ол сабағын кешке оқиды. Ағаш бұл жерде күтсе ғана өседі. Мен ертең ерте тұрамын. Өлеңді ол есейгенде жазады. |
Ескерту. Ауыспалы келер шақ пен ауыспалы осы шақта І жақ жіктік жалғауы (мын,-мін) кейде ықшамдалып, -м түрінде жалғанады.
Мысалы:
Айт+а+мын- айт+а+м,
Кел+е+мін- кел+е+м ( көбіне ауызекі сөйлеу тіліне тән)
Оқулықпен жұмыс.
143-жаттығу. Болжалды келер шақты ауыспалы келер шаққа, ауыспалы келер шақты болжалды келер шаққа айналдырып жазыңдар.
144-жаттығу. Көшіріп жазып, келер шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар, келер шақтың қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңдер.
Сабақты бекіту.
145-жаттығу. Баяндаймын, баяндамақпын, баяндармын деген сөздерді жекеше, көпше түрде жіктеңдер.
|
Жақ |
жекеше |
көпше |
|
І
ІІ
ІІІ |
Баяндаймын, баяндамақпын, баяндармын Баяндайсың, баяндамақсың, баяндарсың Баяндайсыз, баяндамақсыз, баяндарсыз
Баяндайды, баяндамақ, баяндар
|
Баяндаймыз, баяндамақпыз, баяндармыз
Баяндайсыңдар,баяндамақсыңдар, баяндарсыңдар Баяндайсыздар, баяндамақсыздар, баяндарсыздар
Баяндайды, баяндамақ, баяндар
|
Сабақты қорытындылау.
Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақ қалай ажыратылады?
Ауыспалы келер шақ қалай жасалады?
Үйге тапсырма.
146-жаттығу. Мәтінді оқып, мазмұнын толық жазып келу.
Сөйлемдерді аяқтап тұрған етістіктердің осы шақ немесе келер шақ екенін анықтаңдар.
Ережені оқу.
Бағалау.
Сабақ№ « »________ жыл
Пәні: Қазақ тілі
7-сынып
Сабақтың тақырыбы: Өткен шақтың түрлері. Жедел өткен шақ.
Сабақтың
білімділік мақсаты: етістіктің шақтары туралы оқушылардың түсінігін дамыту.Өткен шақтың түрлері туралы түсінік бере отырып, өзіне тән ерекшеліктерін ұғындыру.
дамытушылық мақсаты:етістік шақтарының мән-мағынасын түсініп пайдалану жолдарын үйрену; байланыстырып сөйлеуге жаттықтыру;жаттығу жұмыстарын орындату арқылы етістіктің шақтары туралы оқушылардың ойын дамыту;
тәрбиелік мақсаты:адамгершілікке, еңбекке баулу.
Сабақтың түрі: білім дағдысын қалыптастыру сабағы.
Әдісі: сұрақ-жауап,баяндау, салыстыру.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақтағы слайдтар, кестелер.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
146-жаттығу. Мәтінді оқып, мазмұнын толық жазып келу.
Сөйлемдерді аяқтап тұрған етістіктердің осы шақ немесе келер шақ екенін анықтаңдар.
Тақырыптық байланыс болуын ескеріп, өткенді еске түсіру.
Сұрақ-жауап арқылы өтілген материалдар еске түсіріледі.
- Етістіктің шақтары дегеніміз не?
- Келер шақтың түрлерін ата.
- Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақ қалай ажыратылады?
Ү.Жаңа материалдың мазмұнымен таныстыру.
Өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып, істеліп кеткенін білдіреді.
Мысалы: Ол оқуды бітірді.(бітіру) Мен бұл кітапты оқыдым.(оқу) Ол кезде сен оннан асқансың. (асу) Шалдың бір баласы болыпты.(болу)
Жедел өткен шақ- қимылдың ,іс-әркеттің таяу уақытта болғанын, орындалғанын білдіреді.
Жедел өткен шақ етістіктің түбіріне –ды,-ді,ты,-ті жұрнағы қосылу арқылы жасалып, жіктеліп қолданылады.
Мысалы: асан домбыра тарт-ты, мен өлең айт-ты-м. Сен үйге келме-ді-ң.