- •Я. Н. Марозава
- •Л I таратура асноўная:
- •Дадатковая:
- •Тэма: нацiск (акцэнтуацыя) . Для кантролю і
- •Гістарычныя чаргаванні зычных гукаў :
- •Пазіцыйныя чаргаванні зычных гукаў:
- •Гістарычныя чаргаванні галосных гукаў :
- •Зычныя няпарныя па звонкасці і глухасці:
- •11 Санорных: [ л ] , [ л' ] , [ м ] , [ м' ] , [ н ] , [ н' ] , [ в ] , [ в' ] , [ ў ] , [ р ] ,[ j ]
- •Зычныя парныя па звонкасці і глухасці:
- •1. Свiсцячыя [з ] , [с ] , [дз ] , [ц ] , [з' ] , [с' ] , [дз' ] , [ц' ] перад шыпячымі [ ж ], [ш], [дж], [ч] прыпадабняюцца да шыпячых , а іменна:
- •2. Шыпячыя [ ж ] , [ ш ] , [ дж ] , [ ч ] перад свісцячымі прыпадабняюцца да свiсцячых , а іменна:
- •Заданнi да тэмы ”фанетыка. Гукі і літары. Неадпаведнасць вымаўлення напісанню ”
- •Наяўнасць асобных гукаў:
- •2. Наяўнасць спалучэнняў гукаў:
- •Тэма: я к а н н е і
- •Заданнi да тэм : аканне . Яканне
- •Тэма: правапiс галосных у і складаных словах і
- •Заданнi да тэмы : правапiс галосных у складаных словах
- •Да тэм ”Аканне”, ”Яканне ” і ” Правапiс галосных у складаных словах ” :
- •Заданнi да тэмы: правапiс спалучэнняў галосных у iншамоўных словах
- •І варыянт
- •Іі варыянт
- •Тэма: правапiс I, ы, й пасля прыставак .
- •Тэма: п р а в а п I с у , ў і
- •Пасля галосных
- •Заданнi да тэмы: правапiс у, ў
- •Тэма: правапiс звонкiх I глухiх, і свiсцячых I шыпячых зычных .
- •Тэма: правапiс некаторых і
- •Заданнi на паўтарэнне правапiсу
- •Тэма: правапiс прыстаўных і галосных I зычных і
- •Заданнi да тэмы: правапiс прыстаўных
- •Марфалагiчнае падваенне і
- •Выключэнне 1 з тэмы ”падоўжаныя зычныя ” :
- •Выключэнне 2 з тэмы ”падоўжаныя зычныя ” :
- •Тэма: правапiс мяккага знака і
- •İ апострафа і
- •Тэма: з а ц в я р д з е л ы я з ы ч н ы я і
- •Тэма: дзеканне. Цеканне і
- •Тэма: правапiс вялiкай лiтары і
- •Тэма: правапiс складаных назоўнiкаў і
- •Узор: Кравец кравецкі; свет свецкі (правіла ”ЦёТаЧКі ” )
- •Тэма: марфемная структура слоў і
- •Запомнiць:
- •У з о р № 2: словаўтваральны разбор
- •Тэма: р о д н а з о ў н I к а ў і
- •Род назоўнiкаў
- •Род абрэвiятур і
- •Канчаткi назоўнiкаў м. Р. 2-га скланення . Ў р. Склоне адз. Л. .
- •Тэма: ступенi параўнання прыметнiкаў .
- •Памылкi пры ўтварэннi I ўжываннi ступеней параўнання прыметнiкаў
- •Тэма: сiнтаксiчная сувязь лiчэбнiкаў і з назоўнiкамi і
- •Сінтаксічная сувязь паміж словамі ў межах дробавых лічэбнікаў
- •Тэма: з а й м е н н I к і
- •Тэма: правапiс канчаткаў дзеясловаў і
- •1 Варыянт
- •2 Варыянт
- •3 Варыянт
- •Правапiс суфiксаў дзеясловаў і
- •Тэма: д з е е п р ы с л о ў е і
- •Памылкi ва ўтварэннi I . Ва ўжываннi дзеепрыслоўяў і
- •1 Памылка ва ўтварэнні :
- •2 Памылка ва ўжыванні :
- •Прыёмы выпраўлення памылак ва ўжываннi дзеепрыслоўяў
- •3 Лагічная памылка ―
- •Гэта ўжыванне дзеепрыслоўя закончанага трывання з суфіксам -ўшы (-шы ) замест незакончанага ці наадварот.
- •Напрыклад, лагічная памылка ва ўжыванні дзеепрыслоўя ў наступным сказе: Добра адпачываючы на летніх канікулах, дзеці ў верасні зноў з радасцю ўзяліся за вучобу. ( Трэба: адпачыўшы ).
- •Памылкi ва ўтварэннi I ва ўжываннi .
- •Дзеепрыметнiкаў і
- •Тэма: правапiс часцiц і
- •Тэма: асаблiвасцi беларускiх і словазлучэнняў і
- •Словазлучэннямi не з’яўляюцца:
- •Варыянт 1
- •Варыянт 2
- •Тэма: знакi прыпынку ў простым сказе і знакi прыпынку памiж дзейнiкам I выказнiкам
- •Знакi прыпынку пры аднародных членах
- •Знакi прыпынку пры адасобленых членах і пры адасобленых азначэннях I прыдатках
- •Знакi прыпынку пры адасобленых акалiчнасцях
- •Знакi прыпынку пры зваротках I адасобленых пабочных канструкцыях
- •Знакi прыпынку ў складаназлучаных . Сказах .
- •Знакi прыпынку ў складаназалежных . І сказах .
- •Знакi прыпынку ў бяззлучнiкавых сказах і
- •Знакi прыпынку ў камбiнаваных сказах . ( з рознымі відамі сувязі ) і
- •Тэма: т ы п ы т э к с т а ў і
- •1. Арфаграфічныя 3. Граматычныя
- •2. Пунктуацыйныя 4. Моўна-стылістычныя
- •Тэма: л е к с I к а. Ф р а з е а л о г I я .
- •210038, Г. Віцебск, Маскоўскі праспект, 33.
Запомнiць:
1. Пры вызначэнні словаўтваральнага сродку чаргаванні гукаў улічваюцца як агульная частка базавага і ўтворанага слова!!!
2. Чаргаванні гукаў самастойнага словаўтваральнага значэння не маюць, яны могуць утварыць толькі форму таго самага слова!
3. Службовыя часціны мовы ў словаўтваральную базу не ўключаюцца!!!
4. Пры словаўтварэнні не могуць далучыцца адначасова два ці больш суфіксаў або адначасова дзве прыстаўкі !!!
5. Абстрактныя назоўнікі ўтвараліся ад канкрэтных назваў прымет, дзеянняў і інш., а не наадварот.
6. З двух слоў вытворным з’яўляецца слова, больш складанае па марфемнай структуры ці па семантыцы.
М А Р Ф Е М Н Ы Я С П О С А Б Ы
І. А ф і к с а л ь н ы я с п о с а б ы:
1 . Прыставачны: радзіма 1 прарадзіма, натуральны звышнатуральны, які нейкі, есці з’есці. Пры гэтым спосабе прыстаўка далучаецца не да асновы, а да ўсяго слова.
2 . Суфіксальны: нарадзіць нараджэнне, чатыры чацвёра, бульбаўборка бульбаўборачны, вясёл ы весялі(ць), круці ць крутнуць, маўчаць моўчкі .
3 . Прыставачна - суфіксальны: дождж □ бездажджоў[j э], стаміцца нястомны, глыбокі паглыбі(ць), векавечны
увекавечы(ць), вечар □ увечары. Разнавіднасць гэтага спосабу ― прыставачна-нульсуфіксальны (або прыставачна-бяссуфіксны): зямл я беззямелл Æ е, лес □ узлессÆ е, балот а забалоцц Æ е.
4 . Постфіксальны: што штосьці (-сь ), як як - небудзь, несці несціся, паглыбіць паглыбіцца.
Як і ў прыставачным спосабе, постфікс далучаецца не да асновы, а да ўсяго слова, не мяняючы часціны мовы і граматычнага афармлення слова.
5 . Прыставачна-постфіксальны: бегаць дабегацца, бегчы разбегчыся, цярпець нацярпецца.
6. Суфіксальна - постфіксальны: гонар □ ганары(ц)ца, сме х смяя(ц)ца, куст □ кусці(ц)ца.
7. Прыставачна - суфіксальна - постфіксальны: шчодры
расшчодры(ц)ца, гаварыць перагаворва цца, смех □ насміха(ц)ца.
8 . Нульсуфіксальны (або бяссуфіксны): сін і ® сіньÆ, стук аць ® стукÆ , пераходз іць ® пераходÆ, пяць □ пятÆы, зневаж аць ® знявагÆ а, адплаціць ® адплатÆ а.
ІІ. С п о с а б ы с к л а д а н н я :
1 . Словаскладанне (або чыстае складанне). Новае слова ўтвараецца шляхам зліцця двух цэлых слоў, без злучальнага галоснага (інтэрфікса): мáла верагóдны мàлаверагóдны, глыбóка паважáны глыбòкапаважáны, кінó і тэáтр □ кінатэáтр, рáдыё і перадáча рàдыёперадáча.
2 . Асновасловаскладанне. Тут апошні кампанент словаўтваральнай базы роўны цэламу слову, а папярэдні ― аснове слова: высок і і мастацкі высокамастацкі, закон □ і праект □ законапраект, перш ая крыніца першакрыніца.
3. Складана - суфіксальны : дабрá зычыць добразычлівы, плоская гар а пласкагор[jэ], чатыр ы паверхі
чатырохпавярховы.
Р азнавіднасць складана-суфіксальнага спосабу ― складана-нульсуфіксальны (або складана-бяссуфіксны). Пры гэтым спосабе новае слова ўтвараецца шляхам злучэння асноў базавых слоў пры дапамозе інтэрфікса і далучэння нулявога суфікса:
плыт □ і гн аць плытагон Æ, лев ы бераг □ левабярэжжÆа, чорн ыя воч ы чарнавок Æ і.
4. Абрэвіяцыя ― утварэнне складанаскарочаных слоў:
а ) складовыя абрэвіятуры: Беларуская Энцыклапедыя БелЭн, камандзір батальёна камбат (складваюцца адвольныя часткі базавых слоў ― графічныя склады);
б) літарныя і гукавыя абрэвіятуры: В ялікае княства Л ітоўскае ВКЛ (чытаецца па літарах: [вэкаэл]),”Л ітаратура і мастацтва” ЛіМ (вымаўляецца па гуках, як адзін склад: [л'ім]); гэтак жа: ААН, ГЭС, нэп, ЦУМ;
в ) змешаныя абрэвіятуры: медыцынская сястра медсястра, педагагічны савет □ педсавет (складваюцца частка слова і цэлае слова); Беларуская акадэмія мастацтваў БелАМ; Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі ЭЛіМБел (складваюцца часткі адных базавых слоў і пачатковыя гукі ці літары другіх).
СЛОВАЎТВАРАЛЬНЫ РАЗБОР
П а р а д а к р а з б о р у
У з о р ы с л о в а ў т в а р а л ь н а г а р а з б о р у
Абуць абуцца (постфіксальны спосаб). Вызнача[ j у]ць вызнача[ j у]чы (суфіксальны спосаб). Выяздж аць выезд (нульсуфіксальны спосаб) Аднаму İвану не хапіла кнігі. К аднаму будынку дабавілі яшчэ два (лічэбнік). Аднаму İвану не хапіла кнігі (абмежавальная часціца). (Спосаб пераходу лічэбніка ў часціцу).
|