19.Развіццё паўнагалосся. Беларускі варыянт поўнагалосных спал-учэнняў.

Паўнагалоссе-гэта ўжыванне спалу-чэнняў оро, оло,ере,ело ў розных фанетычных варыянтах: оро-горад, оло-солада, узнагарода. Паўнаг. – фане-тычныя асаблівасці толькі ўсходне-славянскіх моў. Гісторыкі заў важылі, што ням. “берг” адпавядае усх-слав. “берегъ”, літ. “карве”-корова. Першы склад у гэтых словах быў закрыты. Дзейнасць закону адкрытага склада прывяла да змянення: пасля плаўных р,л развіваўся рэдукаваны ъ ці ь, які яшчэ ў дапісьмовы час пад уплывам складаўтваральнага плаўнага падоўжыўся і паступова супаў з о ці э(е). Перанятае са старажытнай усходнеславянскай мовы поўнагалоссе – асаблівасць стараж. бел.мовы.

20.Гісторыя рэдукаваных галосных (ь), (ъ). Гукі ъ, ь – галосныя няпоўнага ўтварэння,іх назыв. рэдукав-мі. Галос-ны задняга рада ъ быў блізкі да о, але карацейшы за о і невыразны; галосны ь –карацейшы за э і таксама невы-разны. Рэд-ныя ь, ъ парознаму вымаў-ляліся ў залежнасці ад пазіцыі. Рэд-ы на канцы неаднаскладо-вага слова (пень) ці перад складам з гал. поўнага ўтварэння быў кароткі і невыразны. Такі рэд-ны назыв. рэд-ым у слабай пазіцыі. А рэд-ны пад націскам(мъхъ), а таксама перад складам са слабым рэд-ым быў у моцнай пазіцыі. Рэд-ны быў слабым таксама перад наступным складам з рэд-ым у моцнай пазіцыі. З сяр.11ст гэтыя гал. пачалі змяняцца, у канцы 12ст іх не стала. У слабай пазіцыі ъ,ь зніклі; у моцнай пазіцыі супалі з галоснымі поўнага утварэння: ъ-о, ь-э.

21. Гіс-ыя ўзнікнення “беглых” га-лосных, з’яўленне прыстаўных га-лосных, падоўжаных галосных (о), (э) у новых закрытых складах.

Бегласць галосных – гэта чарг-не гал.з нулём гука: пень-пнём. Бегласць гал. адзін з непасрэдных вынікаў страты і праяснення рэдых галосных. На змену чар-ню моцнага рэд-га са слабым прыйшло чаргаванне галоснага з ну-лём гука. Другі з вынікаў падзення рэд-ых – разв-цё прыстаўных гал. Узнікшы ў 13ст, прыст. гал-ыя сталі асаб-сцю і стараж. і су-часнай бел. фанет.сістэмы:Орша. Ужыванне прыст гал. з часам пашыр., яны ўзніклі перад новымі спалу-чэннямі зычных, якія пачыналіся не толькі плаўнымі р,л, і санорнымі м,в(ў): аўторак, імгненны. Гал. о,э у дапісьмовую пару былі даўжэйшыя за ъ, ь, але карацейшыя за астатнія галосныя, таму о,э называюць нармальнымі кароткімі; страта рэд-ых выклікала змяненне ў структуры складоў, узніклі новыя закрытыя склады. Пасля страты рэд-ых гал. о,э у новых закрытых складах падоўжыліся.

23.Вынікі страты рэдукаваных (ъ), (ь) у кансанантызме.

1.Аглушэнне звонкіх на канцы слова (снег,хлеб).

2.Асіміляцыя – гэта ўплыў аднаго гука на другі (снег-с’н’эг).

3.Выпадзенне зычных (сердце-сэрца)

4.Сцяжэнне зычных (Мінск-мінскі).

5. Падаўжэнне 9 зычных: з’,с’,дз’, ц’,л’,н’,ж,ч,ш (галлё,насенне). Падаў-жэнне сучасных зацв. ж,ч,ш гістары-чна ўзнікла ў выніку поўнай прагр-эсіўнай асіміляцыі.

6.Пераход гукаў в,л у гук ў (волк-воўк).

7.Дысіміляцыя (распадабненне):

хто-кт, што-что

8.Зацвярдзенне зычных.

24.Насавыя галосныя ва ўсходне-славянскай мове.

У агульнаславянскай мове былі 2 насавыя галосныя – о(о^н) і е(э^н). Іх узнікненне тлумачыцца дзейнасцю закону адкрытага склада, утварэннем з двух гукаў аднаго. Калі спаллучэнне “галосны+насавы зычны”(он, ом, ън, ъм,ен,ем,ін,ім, ьн,ьм) знаходзілася перад наступным зычным або на канцы слова, насавы зычны закрыў склад; спалучэнне галосных з насавым зычным змянілася, з двух гукаў утварыўся адзін гук – галосны, які вымаўляўся у нос: мента-мета. Калі ж спалучэнне “гал.+насавы зыч.” стаяла перад галосным, то спалучэнне захоўвалася, насавы галосны не ўтвараўся: імене. Такім чынам, у агульнаслв. Мове ўзнікла чаргаванне галоснага са спалучэннем “гал.+наса-вы зыч.”З 10 ст. чаргуецца галосны а або у са спалуч. “гал.+насавы зыч.”