48. Паліт. “перабудовы”. Абвяшч. Незал. Рб.

У сакавіку 1985г. Генеральным сакратаром ЦК КПСС быў выбраны 53-гадовы Гарбачоў. Крыз. з’явы ў экан. БССР: 1. Нізкі тэхн. узровень станкоў, машын. 2. Адмініст-каманд. метады кіравання. 3. Пераважнасць экстэнсіўнага шляха разв. эканомікі. 4. Вялікія расходы на ваенна-прамысловы комплекс. 5. Экалагічн. праблемы пры ажыццяўленні меліярызацыі і хімізацыі с/г. 6. Вялікія ўбыткі дзярж. за разніцы п/ж высокай закупачнай цаной і нізкай прадажнай на с/г вытворчасць. Пленум ЦК КПСС у красавіку 1985г. прыняў курс на паскарэнне сац-экан. разв., які прадугледжваў удасканаленне планавага кіравання і павышэнне самастойнасці прадпрыемстваў → 12-ы “5” план разв. БССР на 1986 – 1990гг. на 30 з’езде КПБ → на пераважнасць інтэнсіўных шляхоў разв. эканомікі. У Б. была прынята праграма “Інтэнсіфікацыя”. 27 з’езд КПСС (25лютага – 6 сакавіка 1986), 19 Усесаюзная канферэнцыя КПСС (28 чэрвеня – 1 ліпеня 1988), студзеньскі і чэрвеніскі Пленумы ЦК КПСС 1987г. удакладнілі палітычны курс і вызначылі палітыку перабудовы → пераход ад цэнтралізаваннай, каманднай с-мы кіравання да дэмакратычнай, заснаванай на экан. метадах. Перавод галін народнай гаспадаркі, прадпрыемстваў на поўны гаспадарчы разлік і самафінансаванне (канцэпцыя “гаспадарча-разліковага сацыялізму”). Галоўным дасягненнем эканам. разв. БССР у др.п. 1980-х гг. стаў пачатак пераарыентацыі з ытворчасці сродкаў вытворчасці, на выпуск тавараў народнага спажывання. Стан с/г пагоршыўся і для забяспячэння насельніцтва харч. прадуктамі была ўведзена с-ма талонаў. → у 1990г. быў прыняты “Закон аб уласнасці на землю”, які прадугледжваў прыватную, калектыўную і дзярж. уласнасць. У 1991г. – “Закон аб сялянскай (фермер.) гаспадарцы”. Экан. станов. БССР пагоршылася ў сувязі з аварыяй на ЧАЭс 26 красавіка 1986г. (урон 32 гадавых бюджэтаў). Пошукі шляхоў пераходу Б. да рынач. адносін пачаліся ў сувязі з неэфектыўнасцю прынятых у др.п. 80-х гг. мер па інтэнсіфікацыі, госразліку, самафінансіраванню ва ўмовах, калі ў эканоміцы працягвалі пераважаць камандныя метады кіраваня. Былі прыняты законы аб арэндзе і індывідуальнай працоўнай дзейнасці. Абвальнага спаду вытворчасці і інфляцыі. У п.90-х гг. элементамі рынка стала: увядзенне рыначных цэн, станаўленне не дзярж. банкаўскіх і камерцыйных структур, прыватызацыя – раздзяржаўленне. Грам-паліт. жыццё: 1. Палітыкі галоснасці. 2. Выбары народных дэпутатаў на эльтэрнатыўнай аснове. 3. Закон “Аб грамадскіх арганізацыях”1990г., у чэрвені 1989г. арганізацыйна аформіўся БНФ → стварыў у Вярхоўным Савеце парламенскую апазіцыю. 4. Шматпартыйнасць → канец манаполіі КПСС (КПБ) на ўладу.

У сакавіку 1990 г. нечарговы Трэці з’езд народных дэпутатаў СССР адмяніў 6-ы артыкул савецкай Канстытуцыі аб кіруючай ролі КПСС і ўвёў пасаду Прэзідэнта СССР. Пачынаецца “парад суверэнітэтаў”, барацьба за роўную палітычную незалежнасць і выхад з СССР.

27 лiпеня 1990 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнiтэце БССР.

Каталiзатарам распаду СССР стаў так званы “жнiвеньскi путч”(19-21) у Маскве – спроба дзяржаўнага пераварота накіраванага супраць палітыкі перабудовы. Путч праваліўся. 25-26 жніўня 1991г. нечарговая сесія Вярхоўнага Савета БССР прыняла закон “Аб надаванні статусу канстытуцыйнага закона Дэкларацыі Вярхоўнага Савета БССР аб дзяржаўным суверэнітэце БССР” і пастанову “Аб забяспячэнні паліт. і эканам. самастойн. БССР” . 19 верасня 1991 г. Вярхоўны Савет прыняў закон аб назве – “Рэспубліка Беларусь” і дзярж. сімвалах. Старшынёй вярхоўнага савета быў выбраны С.С.Шушкевіч.

8 снежня 1991 г. кiраўнiкi Расiйскай Федэрацыі, Украiны i Беларусi падпiсалi ў Белавежскай пушчы Пагадненне аб дэнансацыі саюзнага дагавора 1922 г. (ігнаруючы волю сваіх народаў, якая была выказана на агульнасаюзнам рэферэндуме 17 сакавіка 1991 г.) і ўтварэннi Садружнасцi Незалежных Дзяржаў (СНД). 21 снежня 1991 г. на сустрэчы ў Алма-Аце кіраўнікі 11 рэспублік былога СССР (Азербайджана, Арменіі, Беларусі, Казахстана, Кыргызстана, Малдовы, Расіі, Таджыкістана, Туркменістана, Узбекістана і Украіны) падпісалі Дэкларацыю ў падтрымку Белавежскіх пагадненняў.