- •1. Гісторыя Беларусі як навука і навучальная дысцыпліна, прадмет і задачы курса.
- •2. Асаблівасці гістарычнага развіцця беларускага народа. Перыядызадыя гісторыі Беяарусі. Цывілізацыйны і фармацыйны падыходы да вывучэння гісторыі.
- •3. Важнейшыя крыніцы гісторыі Беларусі. Навуковыя і вучэбныя выданні крыніц.
- •4. Агульная характарыстыка гістарыяграфіі гісторыі Беларусі.
- •5.Пачатак засялення чалавекам тэрыторыі сучаснай Беларусі.
- •6. Асаблівасці бронзавага веку на тэрыторыі Беларусі.
- •7. Сацыяльная-эканамічнае развіццё плямёнаў ранняга жалезнага веку.
- •8. Уяўленні першабытных людзей аб навакольным асяроддзі. Сінкрэтызм першабытнай.
- •9. Мастацтва і музыка першабытных людзей.
- •10. Распад індаеўрапейцаў. Балты, славяне і фіна-ўгры. Асноуныя раёны іх пражывання.
- •11. “Вялікае перасяленне народаў” у Еўропе і насельніцтва Беларусі ў VI-VIII стст.
- •12. Аб'яднанні крывічоў-палачан, дрыгавічаў, радзімічаў. Плямёны яцвягаў, літоўцкаў.
- •13. Сельская гаспадарка ў раннім сярэдневякоўі.
- •14. Узнікненне гарадоў. Гарадское рамяство, унутраны і знешні гандаль у іх-хііі стст.
- •15. Праблемы станаўлення феадальных адносін на Беларусі, іх асаблівасці.
- •16. Праблемы дзяржаўнасці на Беларусі ў раннім сярэдневякоўі.
- •17. Узаемаадносіны Полацка, Кіева і Ноўгарада ў X ст. Полацкая дынастыя князёў.
- •18. Узмацненне Полацкага княства ў хі ст. Брачыслаў. Усяслаў Чарадзей.
- •19. Феадальная радробленасць. Распад Полацкай зямлі на ўдзельныя княствы.
- •20. Тураўскае княства, палітычная гісторыя.
- •21. Берасцейская зямля. Княствы і гарады ў Пабужжы і Верхнім Панямонні.
- •22. Смаленскія крывічы і радзімічы. Узнікненне і развіццё гарадоў Пасожжа і Верхняга Падняпроўя. Гомельскае ўдзельнае княства.
- •23. Пачатак барацьбы з крыжацкай агрэсіяй (першая палова хііі ст.). Роля беларускіх зямель у яе спыненні.
- •24. Беларускія землі і татара-мангольскае нашэсце на Русь.
- •25. Палітычны лад раннесярэдневяковай дзяржавы, яго эвалюцыя і асаблівасці.
- •26. Язычніцкія вераванні на беларускіх землях. Разнастайнасць і разгалінаванасць паганства, яго асаблівасці.
- •27. Распаўсюджанне хрысціянства на беларускіх землях. Значэнне прыняцця хрысціянства.
- •28. Пісьменства і пісьмовыя помнікі на Беларусі ў раннім сярэдневякоўі.
- •29. Рэлігійна-асветніцкія дзеячы: е. Полацкая і к. Тураўскі, а. Смаленскі і к. Смаляціч.
- •30. Архітэктура ранняга сярэдневякоўя. Полацкая, Віцебская і Гродзенская школ.
- •31. Выяўленчае і прыкладное мастацтва ранняга сярэдневякоўя.
- •32. Айчынная і замежная гістарыяграфія, аналіз крыніц па гісторыі вкл
- •33. Прычыны і перадумовы ўтварэння Вялікага княства Літоўскага.
- •34. Працэс станаўлення Вялікага княства Літоўскага ў хііі ст
- •35. Вялікае княства Літоўскае – цэнтр збірання беларускіх і іншых усходнеславянскіх зямель (канец хііі – 60-я гг. XIV ст.).
- •36. Дынастычная барацьба 70-90-х гг. XIV ст.: прычыны і вынікі.
- •37. Крэўская унія, яе прычыны і вынікі. “Рускае пытанне” і барацьба феадальных.
- •38. Вітаўт, яго ўнутраная і знешняя палітыка.
- •39. Барацьба феадальных груповак за ўладу ў 30-я гг. XV ст. Свідрыгайла і Жыгімонт
- •40. Казімір, яго ўнутраная і знешняя палітыка.
- •41. Органы дзяржаўнай улады і кіравання Вялікага княства Літоўскага ў другой палове
- •42. Абвастрэнне ўнутрыпалітычнай барацьбы ў Вялікім княстве Літоўскім
- •43. Земская рэформа сярэдзіны xvі ст. Станаўленне шляхецкай дэмакратыі.
- •44. Развіццё заканадаўства і эвалюцыя судовай сістэмы вкл да канца XVI ст. Статуты
- •45. Руска-літоўскія войны канца XV – першай паловы XVI ст. К.І.Астрожскі.
- •46. Барацьба з крымскімі татарамі ў апошняй чвэрці хv – першай палове хvі ст.
- •47. Лівонская вайна: прычыны, ход ваенных дзеянняў на тэрыторыі Беларусі, вынікі.
- •48. Люблінская унія. Змест і значэнне акта 1 ліпеня 1569г.
- •49. Дзяржаўны лад, органы ўлады і кіравання Рэчы Паспалітай.
- •50. Саслоўны лад Рэчы Паспалітай. Далучэнне шляхты Вялікага княства Літоўскага.
- •51.Знешняя палітыка Жыгімонта ііі і дыпламатыя Беларуска-Літоўскай дзяржавы.
- •52. Інтэрвенцыя Рэчы Паспалітай на Маскву ў пачатку XVII.
- •53. Развіццё прадукцыйных сіл у сельскай гаспадарцы XIV- першай палове xvіі ст. Промыслы і дадатковыя заняткі.
- •54. Землеўладанне і прывілеі феадалаў у XIV- першай палове xvіі ст.
- •55. Землекарыстанне і павіннасці сялян, іх юрыдычны стан у XIV - першай палове xvіі
- •56. Рэарганізацыя сістэмы феадальнай эксплуатацыі сялян. “Устава на валокі”
- •57. Гарады і гарадское насельніцтва, рамяство і гандаль у XIV- першай палове xvіі ст.
- •58. Магдэбургскае права ў беларускіх гарадах, яго асаблівасці.
- •59.Сацыяльнае становішча гарадскога насельніцтва. Рост сацыяльных супярэчнасцяў .
- •61.Фарміраванне асноўных этнічных прыкмет сярэдневяковай беларускай народнасці.
- •62. Праваслаўная царква ў другой палове хііі - хvі ст., яе месца ва ўнутранай і знешняй палітыцы вялікіх князёў літоўскіх. Крызіс праваслаўнай царквы.
- •63. Распаўсюджанне каталіцызму на беларускіх землях да канца XV ст. Рост уплыву каталіцкай царквы на Беларусі. Ідэя рэлігійнай уніі ў хііі – першай палове xvі ст.
- •64. Рэфармацыя на Беларусі. Дзеячы рэфармацыі: м. Радзівіл Чорны, с. Будны, в. Цяпінскі.
- •65. Контррэфармацыя на Беларусі. Брэсцкая царкоўная унія і станаўленне ўніяцкай
- •66.Адраджэнне на Беларусі, яго спецыфічныя рысы і асаблівасці. Дзеячы Адраджэння:
- •67. Школы і школьная адукацыя ў хіv – першай палове хvіі ст. Праваслаўныя
- •68. Арыгінальная і перакладная літаратура XIV- першай паловы xvіі ст. Рукапісныя кнігі. Беларуска-літоўскія летапісы.
- •69. Кнігадрукаванне XVI – першай паловы XVII ст.
- •70. Грамадска-палітычная і філасофская думка хіv – першай паловы хvіі ст.
- •71. Архітэктура другой паловы хііі - першай палове xvіі ст.
- •72. Выяўленчае і дэкаратыўна-прыкладное мастацтва, кніжная графіка XIV - першай
21. Берасцейская зямля. Княствы і гарады ў Пабужжы і Верхнім Панямонні.
Горад Бярэсце ўзнік на мяжы X—XI стст. на мысе пры ўпадзенні Мухаўца ў Заходні Буг як пагранічная крэпасць і, апорны пункт славянскай (дрыгавіцкай) каланізацыі навакольнай тэрыторыі. Памежнае становішча Бярэсця прыводзіць да таго, што з самага пачатку сваёй гісторыі ён стаў аб'ектам заваёўніцкіх нападаў з розных бакоў. Відаць, на апошнім этапе барацьбы Святаполка і Яраслава Бярэсце было занята палякамі. Каб вярнуць яго, Яраслаў у 1020 г. робіць паход на гэты горад, але змог вызваліць яго толькі ў 1043 г. Бярэсце не адносіцца да ліку буйных гарадоў. Тым не менш яно было тыповым для свайго часу гарадскім паселішчам, адміністрацыйным, гандлёва-рамесным, абарончым, культурным і рэлігійным цэнтрам прылягаючых тэрыторый, цэнтрам славянскіх пасяленняў значнага рэгіёна. Яго размяшчэнне на паграніччы, на важных стратэгічных рубяжах і ажыўленых водных шляхах прыводзіла да таго, што горад часта аказваўся ў зоне пастаянных эканамічных і ваенных канфліктаў суседніх народаў. Па ўзроўню сацыяльнаканамічнага развіцця і ролі для навакольных тэрыторый ён быў у стане быць сталіцай самастойнага княства, і старажытнарускія летапісы неаднаразова паведамлялі пра спробы мясцовага насельніцтва да такога выдзялення (1101, 1102, 1146, 1204, 1289). I толькі існаванне моцных суседніх Тураўскага і Галіцка-Валынскага княстваў, не зацікаўленых у выдзяленні з іх складу Бярэсця, не дазволілі яму атрымаць самастойнасць. Пастановай Любечскага з'езда 1097 г., які ўрэгуляваў тэрытарыяльныя спрэчкі князёў, Бярэсце было замацавана за вялікім кіеўскім князем Святаполкам Ізяславічам "яко князем туровскнм ". Аднак Любечскі дагавор тут жа быў парушаны. Уладзімірскі князь Давыд Ігаравіч стаў намаўляць Святаполку Ізяславічу на князя Васільку: "увидишь, займет города твои Туров, и Пинск, и Берестье, и Пагорину, и тебя убьёт, яко и брата ти убил Ярополка". Апанаваны сумненнямі і паверыўшы так рэальна намаляваным пагрозам, Святаполк загадаў схапіць Васільку і асляпіць. Калі ж князі запатрабавалі ў Святаполка адказу за гэтыя дзеянні, ён спаслаўся на сведчанне Давыда. Абураныя князі пазбавілі Давыда ўладзімірскага прастола, а ад Святаполка запатрабавалі пакараць яго. Давыд, спасаючыся ад расплаты, уцёк да польскага караля Баляслава, просячы абароны і абяцаючы шчодрую ўзнагароду. Святаполк запатрабаваў ад Баляслава выдаць Давыда і ў падмацаванне свайго патрабавання накіраваўся з дружынай да Бярэсця. Тут і адбылася яго сустрэча з Баляславам. " И ста Святополк в граде, а ляхове на Бузе, и сносися Святополк речью с ляхы... ". У 1101 г. безудзельны ў той час пляменнік Святаполка Яраслаў вырашыў забяспечыць сябе "вотчынай" і заняў Бярэсце. Святаполк не пацярпеў такога свавольства і сам узначаліў паход на Яраслава, ўзяў Бярэсце, а непакорнага пляменніка схапіў, закаваў у кандалы, адвёз у Кіеў і пасадзіў у "поруб", адкуль ён быў выпушчаны толькі па просьбе ігуменаў і баяр. Адпушчаны ў наступным годзе, Яраслаў зноў пачынае барацьбу за Пабужжа, аднак у хуткім часе зноў трапляе ў рукі кіеўскага князя. Загінуў ён у турме ў тым жа 1102 г. Гэты эпізод паказвае, што Бярэсце ўяўляла ў той час значную каштоўнасць для кіеўскага і тураўскага князя. У спробе Яраслава, меўшага асабістыя кантакты з прадстаўнікамі мясцовай феадальнай вярхушкі, якая імкнулася да самастойнасці, захапіць удзел у Бярэсці і Пабужжы, бачыцца першая спроба надаць Берасцейскай зямлі статус асобнага княжацкага ўдзела. Аднак гэтым пажаданням не суджана было здзейсніцца. Пасля смерці Святаполка ў 1113 г. Бярэсце разам з Тураўскім княствам апынулася ў падпарадкаванні Уладзіміра Манамаха. Бярэсце ўпамінаецца таксама ў 1140 і 1142 гг., калі на кіеўскім прастоле ўладарылі чарнігаўскія князі Святаславічы. Каб задаволіць прэтэнзіі сваіх сваякоў і саюзнікаў, яны раздаюць ім гарады Тураўскага княства - Клецк, Слуцк, Рагачоў, Бярэсце. У склад гэтага княства Бярэсце было вернута ў 1146 г. тураўскім князем Вячаславам, сынам Манамаха. Спыненне на тураўскім стале мясцовай дынастыі Ізяславічаў у 1113 г., пераход Турава ў распараджэнне Манамахавічаў і частая змена князёў на кіеўскім і тураўскім сталах у сярэдзіне XII ст. аслабілі Тураўскае княства і паскорылі яго распад. Тады ж Бярэсце перайшло да ўладзіміра-валынскіх князёў. У гэты час выспелі ўсе ўмовы для выдзялення Берасцейскай зямлі ў самастойнае княства. Аднак па суседству з магутным Галіцка-Валынскім княствам гэта было нерэальным. У другой палове XII ст. ёй валодаў Раман Мсціславіч, пасля гібелі якога ў 1204 г. берасцяне зноў робяць спробу атрымаць незалежнасць. Аднак новыя валадары Валынскай зямлі не даюць ім такой магчымасці. У канцы XII ст. польскія феадалы спрабавалі захапіць Берасцейшчыну. У 1179 і 1182 гг. князь Казімір I I , у 1210 г. Конрад Мазавецкі і Лёшка Кракаўскі часова захапілі пабужскія землі. У пачатку XIII ст. Брэст з'яўляўся невялікім удзелам, які знаходзіўся ў зоне пагранічных канфліктаў. Пачашчаюцца напады літвы і яцвягаў. У 1164 г. упершыню адзначаны напад літвы на Бярэсце. У 1227 і 1229 гг. пад горадам "павоеваша ятвязи". Але галоўнай небяспекай былі мангола-татарскія орды Батыя. У пачатку XIV ст. Берасцейская зямля была ўключана ў склад.