10. Распад індаеўрапейцаў. Балты, славяне і фіна-ўгры. Асноуныя раёны іх пражывання.

Прыкладна ў 4 тысячагоддзі да н.э. у Падзвінні і Падняпроўі з’явілася фіна-угорскае насельніцтва. Іх дачыненні з мясцовым насельніцтвам на сённяшні дзень застаюцца невысвятленнымі. Аднак вядома, што фінаўгорцы пакінулі спадчыну, тапанімічныя помнікі(назвы рэк і азёр: рэкі Нарва, воз. Нарач і г.д.). па свайму цывілізацыйнаму узроўню паляўнічыя фіна-ўгры былі не вышэй абарыгенаў, якія насялялі тэр-рыю Беларусі. А на крайнім паўднёвым захадзе Папрыпяцця – невялікія групы індаеўрапейскага насельніцтва. Пачаўся паступовы пераход да вытворчай гаспадаркі – земляробства і жывёлагадоўлі. Гэты вялікі ў гісторыі чалавецтва гаспадарчы пераварот атрымаў назву неалітычнай рэвалюцыі, або першай цывілізацыйнай рэвалюцыі.Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі пачаўся ў бронзавым веку з часу рассялення на яе тэрыторыі індаеўрапейскіх плямён. Прыкладна 3 – 2 тыс. гг. да н.э. адбыўся дэмаграфічны выбух, пачалося “вялікае перасяленне народаў”. На прасторах Еўропы рассяліліся плямёны індаеўрапейскай моўнай групы. Да часу асваення Еўропы індаеўрапейцы займалі прычарнаморскія і прыволжскія стэпы, куды трапілі з цэнтральнай Азіі. У выніку асіміляцыі мясцовага неалітычнага насельніцтва індаеўрапейцамі сфарміраваўся новы этнас – балты (літоўцы, латышы, прусы, яцвягі, куршы, земгалы, селы і інш.). Пачаўся балцкі этап індаеўрапейскага перыяду этнічнай гісторыі Беларусі, які храналагічна супадае з эпохай металу (3 – 2 тыс. гадоў да н.э. – ІV – V стст. н.э.). Балты жылі на тэрыторыі сучаснай Беларусі да прыходу сюды славян. З рассяленнем ндаеўрапейцаў змяніўся не толькі этнічны склад насельніцтва Беларусі, але змянілася і эпоха. Каменны век уступіў месца бронзаваму веку (3 – 2 тыс. гг. да н.э. – 1 тыс. гг. да н.э.). Старажытная эканоміка, заснаваная на паляванні, збіральніцтве і рыбнай лоўлі, паступова замянялася земляробствам і жывёлагадоўляй. Индаеурапейцы прынесли кола і калёсны транспарт, пахаванне ў курганах. Другая хваля вял. перасялення народаў пачынаецца ў 2 ст. н.э. і звязана з миграцыяй готаў. Готы – аб`яднанне германскіх плямёнаў, якія пражывалі на берагах Балтыйскага мора. У 3-ім ст. яны перасяляюцца ў Прычарнамор`і і ствараюць Гоцкі саюз, куды ўвайшлі і славянскія плямёны, якія пражывалі на тэр-ыях сучасных Усх. Германіі, Польшчы і Славакіі, аднак хваля новых качэўнікаў(гунаў) прыйшла ў Прычарнамор`е і вымусіла готаў перамясціцца на захад. Гунскі саюз найбольш магутным стаў пры Атыле, які стаў прытэндаваць на частку тэр-рыі Заходн. Рымскай імперыі. У 451 г. гуны ўварваліся ў Галію, але былі разбіты рымлянамі. Пасля смерці Атылы дзяржава гунаў распалася. Гэты пер-яд супадае з перасяленнем славян на тэр-рыю Беларусі. Гэты працэс расцягнуўся з 6 па 11 ст. Яны распалися на 3 группы:1) заходния(паляки,чэхи) 2)усходния (беларусы, руския, украинцы) 3) паудневыя(сербы, славяне, харваты, балгары). У 6-8 ст. н.э. пачынаецца актыунае рассяленне славян.

11. “Вялікае перасяленне народаў” у Еўропе і насельніцтва Беларусі ў VI-VIII стст.

На рассяленне славян, як і іншых індаеўрапейскіх плямёнаў, вялікі ўплыў аказалі міграцыйныя працэсы, вызваныя зменамі ў грамадскім развіцці, ростам насельніцтва, яго шчыльнасці ў межах прарадзімы, ціскам з боку іншых народаў. Асабліва актывізаваліся гэтыя працэсы ў час другога “великого переселення народов”, якое распачалося ў ІІ – ІІІ стст. н.э. з паходу германскага племяннога аб’яднання готаў. У выніку славяне даволі хутка прасунуліся на новыя землі, дасягнуўшы Балканскага паўвострава, а таксама многіх раёнаў Сярэдняй і Паўднёва-Усходняй Еўропы. Аб гэтым сведчаць помнікі археалагічнай культуры пражскага тыпу, іх лічаць славянскімі. Першапачаткова яна займала тэрыторыю Усходняй Германіі, Чэхіі, Славакіі і Польшчы, дзе раней былі лужыцкая і пшэворская культуры. У V – VІІ стст. культура пражскага тыпу распаўсюдзілася ў паўднёвым і ўсходнім накірунку і, у прыватнасці, на Балканскі паўвостраў, Украінскую Валынь і Паўднёвую Беларусь. Пры гэтым даследчыкі не выключаюць той факт, што тады ж пачаўся і распад славянскай этнічнай супольнасці на некалькі груп, іх пазней назавуць заходнімі, паўднёвымі і ўсходнімі славянамі. Многія факты сведчаць, што ўсходнія славяне першапачаткова знаходзіліся ў Паўднёвай Беларусі і ў шэрагу раёнаў Паўночнай Украіны, дзе склалася своеасаблівая археалагічная культура, вядомая ў літаратуры пад назвай Прага-Корчак. Яе помнікі вылучаны археолагамі на правабярэжжы Прыпяці і яе прытокаў, у прыгранічных раёнах Украіны. Яны размяшчаліся па берагах рэк, іх прытокаў, старарэчышчаў, азёр, месцах прыдатных для земляробства і жывёлагадоўлі. Усяго на Беларускім Палессі апісана звыш 50 селішчаў, могільнікаў і асобных месцазнаходжанняў, звязаных з пражскай культурай. Аналіз помнікаў гэтай культуры дазволіў даследчыкам зрабіць выснову, што ў дадзеным рэгіёне пачалося вылучэнне ўсходняй групы славян. Не выключаецца, аднак, што ўжо V–VІІ стст. усходнія славяне сталі пранікаць і ў іншыя раёны Беларусі на поўнач ад Прыпяці. Так, славянскі ўплыў праслежваецца ў помніках калочынскай археалагічнай культуры, якая ахоплівала Беларускае Падняпроўе, Пасожжа і некаторыя суседнія тэрыторыі. Уплыў усходніх славян іспытала і банцараўска-тушамлінская культура сярэдняй і паўночнай Беларусі, хоць у цэлым гэтыя культуры былі балцкія. Далейшае развіццё этнічныя працэсы на Беларусі атрымалі ў VІІІ ст. З гэтай датай многія вучоныя звязваюць масавае рассяленне славян, іх усходняй галіны па ўсёй тэрыторыі Беларусі. У ходзе гэтага рассялення нейкая частка балтаў была адсунута на поўнач, паўночны захад, але многія засталіся на ранейшых месцах і былі асіміляваны славянамі або захаваліся ў выглядзе астраўкоў сярод славянскага насельніцтва. На думку беларускіх даследчыкаў, славяна-балцкая мяжа ў канца І тысячагоддзя праходзіла прыблізна па лініі Дзісна-Пліса-Будслаў, Заслаўе – Рубяжэвічы – Дзераўная – Беліца - Слонім-Ваўкавыск, у далейшым яна перамясцілася на захад і паўночны захад.