1. Атамекен, ел туралы әңгімеле.

Атамекен-бұл адамның тұған жері. Ел, Отан, оның синонимдері. Менің Елім-Қазақстан. Қазақстан Республикасы-Еуразия құрлығындағы мемлекет. Құрлықтың орталық бөлігінде орналасқан. ҚР-солтүстігінде-Ресеймен, Шығысында-Китаймен,Онтүстігінде-Қырғызстан, Өзбекстан, Түркменістанмен,Батысында Каспий тенізі арқылы Әзірбайжанмен шектеседі. Қазақстан Республиқасының аумағы батысында Еділ өзені алабынан шығысында Алтай тауына дейін солтүстігінде Батыс сібір жазығынан, онтүстігінде Тянь-Шань тауына дейін созылып жатыр. Жерінің көлемі жөнінен Дүние жүзінде 9-ын алады. Қазақстан Республикасында 15 млн-нан астам адам. Оның 9 млн-га жуығы немесе 60%-пайыз-дайын қазақтар құрайды. Республикада 130-дан астам ұлт пен ұлыстың өкілдері тұрады. Астанасы- Астана қаласы. Мемлекеттік тілі- қазақ тілі. Ұлттық валютасы-теңге. Елеміз 14 облыстан және 2 қаладан тұрады. Одан басқа Қазақстанда 85 қала, 160 аудан, 176 кент тұрады.

2. Сөз мағыналары.

Сөздің лексикалық мағынасына қарай мынандай түрлері бар:

1.Сөздің тұра мағынасы-сөздің бастапқы мағанасы. М.: мөлдір су.

2.Сөздің ауыспалы мағанасы-сөз мағанасынаң ауысып, бастапқы мағынасынан өзге мағынада қалданылады. М.:мөлдір махабат.

3.Сөздің көп мағыналысы –бір сөздің басқа сөздермен тіркескен кездегі әр түрлі мағынаға ие болды. М.:кітапның басы, таудың басы.

4.Антоним-мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер. М.:жоғары-төмен.

5. Омоним-дыбысталуы бірдей, бірақ мағыналары әр түрлі сөздер.М.:көз-жасы.

6.Синоним-айтылуы әр түрлі, бірақ мағыналары бір-біріне жақын сөздер. М::сұлу-әдемі.

3) Берілген сөздерге синоним, антоним тап:қалың, ерте, сұйық, жұқа, ақ, жаңа. Омоним сөздердің мағыналарын ажырат: түс, күн.

Қалың-жуан,жұқа; ерте-таңсәріде, кешке; сұйық-қою; жұқа-жіңішке; ақ-ашық; жаңа-ескі;

түс көру, түс бояу; күн аспандағы, күн тәүлік.

3-билет

1. Әбу Насыр әл-Фараби туралы әңгімеле.

Әбу Насыр әл-Фараби 870-950 жылдары өмір сурген.Ол Фараб маңындағы Отырарда дуниеге келді. Әл-Фараби Бұхар мен Шашта, Бағдатта білім алған. Өмірінің соңғы жылдарын Дамаскіде өткізді. Ол-энциклопедист ғалым. Ғылымның көптеген салаларын меңгеріп, 50-ге тарта трактаттар жазды. Олар «Ғылымдар энциклопедиясы», «Ғылымдардың шығуы», «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарасы туралы», «Поэзия өнері туралы». Әсіресе философия ғылымындағы еңбегі ерекше. Грек ғылымын меңгеріп, Пифагор, Архимед, Аристотель, Птоломей шығармаларын сол тілінде оқыған.

2. Сөз құрамы.

Сөздің одан әрі бөлінбейтін мағыналы бөлігін түбір (түбір сөз) дейміз: көк, күріш.

Сөздің түбірге жалғанған бөлігін қосымша дейміз: көкшіл, өріктің.

Қосымша-жұрнақ жалғау болып екіге бөлгінелі. Сөз мағынасын өзгерттетін қосымшаны жұрнақ дейміз: жұмыс-жұмыс+шы. Сөздің мағыналы бөлшегі түбірге айналады: негізгі және туынды. Сөз құрамы-бұл сөз, толық мағынасына бар бөлшектен тұрады. Сөз құрамы түбір және қосымша. Қосымша жұрнақ және жалғаудан тұрады. Жұрнақ-сөздің мағынасын өзгертетін қосымша. Түбір сөз тек қана түбірден тұрады. Туынды түбір-жұрнақ арқылы жасалған сөз. Қазақ тілінде жұрнақ жалғау түрі: септік, жіктік, тәуелдік, көптік. Жұрнақ: 1).сөз турлендіруші: етістік+жұрн.(а,е,ған,ген).Мысалы бара.

2).Сөз түдырушы: жұрн.: шы,ші; лық,лік; дық,дік; тық,тік; ла,ле; да,де; та,те. Мысалы: жұмысшы, жақсылық.