Осы аймақтардың барлығындағы суармалы жерлер мақта саласына мамандандырылған. Сонымен қатар басқа да дақылдар өсіріп мал шаруашылығын (ірі қара, сүт өндіру бағытында) дамытуға қолайлы.:

2010-2011 Жылдары облыс бойынша мақта дақылынан жиналған егіс көлемі, түсімі, алынған өнімі

Агроқұрылымдардың өлшем параметрлері мақта саласына мамандандыруға бейімделген жағадайда анықталуы керек. Өндірістегі қолда бар техникамен және технологияны пайдаланудың деңгейін есепке алып, еңбек ресурстарын тиімді пайдаланумен бірге өндірістік факторлардың тиімділігін арттыру негізгі бағыт болуы керек. Әсіресе, жер, материалдық-техникалық жабдықтар мен еңбек ресурстары, тағы басқалар.

Агроқұрылымдарда ҚТК қолдау критериі - ең жоғарғы өндірістік нәтижелерге жету, өндірістің жоғарғы еңбек өнімділігі мен пайдалылық деңгейін арттыру.

Өндірістік факторлардың ішінде агроқұрылымдардың жер көлемінің маңызы ерекше, себебі жер ауылшаруашылығының негізгі қоры. Жердің мөлшеріне қарай (1-кесте)өнім, техника және еңбек ресурстары анықталады.

1-кесте.

Оңтүстік Қазақстанның мақта өсіретін аудандары, егіс көлемі,

мақта түсімі алынған өнім.

Мақта саласындағы агроқұрылымдарда жер көлемінің 65-70% мақта, қалғанына басқа дақылдар (жоңышқа, жүгері, бақша және көкөністер) егілсе оңтайлы егістік құрылым қалыптасады.

Мақта саласының ерекшеліктерін айқындауда: табиғатты, ауаның температуралық режімін, еңбек сыйымдылығының жоғарылығын және ресурстармен қамтамасыз етілу деңгейін, оның сезімталдығын ескеру қажет.

Осы мақсатта Мақтаарал ауданындағы “Мақтаарал” кеңшарының мақта өсіретін бригадаларды ірілендірудің тиімділігі бойынша тәжірибесі мысал ретінде келтіріледі. Өндірістік кооперативінің және шаруа қожалықтар қауымдастығының оптималды параметрлерін негізге ала отырып орта, ірілендірілген агроқұрылымдардың өлшемдеріне жоба жасалды.

2. Технологиялық карталар әзірлеу тәртібі

Типтік технологиялық карталарда механикаландырылған және қол күшімен орындалатын жұмыстар көлемі, күндік жұмыс өнімділігі, жалақы мөлшері тағы басқа қаражаттар мен бірге нормативтік көрсеткіштер әр бір жұмыс түрі бойынша көрсетілген.

Қолданбалы технологиялық карта(ҚТК)ларды түзуде ауыспалы егіссхемасы, жүк тасымалдау қашықтығы, агрегатардың жұмыс өнімділігінормасы, тыңайтқыш салу мөлшері мен бірге басқа нормативтік көрсеткіштер, қожалықтың орналасуы, егістік алқабының тегістігі, тастақтығы мен бірге басқа жағдайларды егістік алқабы сипаттамасында көрсетуді ескеру қажет.

2-кесте

Егістік алқабы сипаттамасы
Егістік алқабы сипаттамсы	көрсеткіші
Егістік ауданы, га	100
Қатар аралығы, см	90
Түсім , ц/га	32
Жалпы өнім, тн	320
Қозапая мөлшері, тн	3,2
Далаалқабы ұзындыы, м	400-600
Оқарықтар ара қашықтығы, м	100
Плугқатопырақ кедергісі,кг/см^2	0,60-0,65

Жұмыс өнімділігіне түзету коэффициенті (дала алқабы паспорты бойынша)
Топырақ өңдеуде: - шынжыр табанды	0,89
- доңғалақты	0,89
Басқа жұмыстарда: - шынжыр табанды	0,89
- доңғалақты	0,89
ЖЖМ шығынытүзету (дала паспортыбойынша) коэффициенті
Топырақ өңдеуде: - шынжыр табанды	1,18
- доңғалақты	1,20
Басқа жұмыстарда: - шынжыр табанды	1,10
- доңғалақты	1,08

ҚТКлар ауыл шаруашылық дақылдары өндірісінің төрт кезеңдері бойынша жобаланады: тұқым себуге дейінгі кезең, тұқым себу, өсімдікті күтіп- баптау және жиын-терім кезеңдері.

ҚТКны жобалау төмендегі төмендегі тәртіпте орындалады:

1. Бастапқы мәліметтерді жинау (егістік ауданы, дақыл түрі, қайсы аймаққа тиістілігі, егістікалқабы ұзындығы, күтілетін дақыл өнімділігі, жер рельефі және қиялығы, ауыстырып егу әдісі, егістік алқабының сорлану дәрежесі, егістік алқаптарынң ара қашықтықтары т. б.);

2. Дақыл өсірудегі технологиялық үрдістерінің (жұмыс түрлері) тізімін анықтау;

3. Технологиялық үрдістерді орындауға қойылатын агротехникалық талаптар және сапа көрсеткіштерін анықтау;

4. Трактор, ауыл шаруашылық машина және агрегаттар құрамын анықтау;

5. Агротехникалақ іс-шараорындалатын алқап үлесін белгілеу;

6. Жұмыс күні ұзақтығы және жұмыс күндерінің санын аықтау;

7. Жұмыстың орындалу мерзімінің календарь уақытын анықтау;

8. МТА жұмыс өнімділігін және орындалуы тиісті жұмыстардың көлемін есептеу;

9. Жұмыс орындаушы механизатор және санын анықтау;

10. Жұмыс орындаудағы еңбек шығынын және МТА жанар-жағар май шығынын анықтау мен бірге жалақы мөлшерін есептеу;

11. Механизация қаражаттарын (амортизация, техника жөндеу, мотор жағар май шығынын және қосалқы бөлшектер үшін қаражаттар) анықтау;

12. Бір гектар алқапқа жұмсалатын тікелей қаражаттар мөлшерін анықтау;

13. Өнімнің өзіндік құнын есептеу

Барлық мәліметтер және есептеулер нәтижелері 3-кестеге жазылады.