baigazieva_kasipshilik_umk_kz

сəулесі шығарады, сəйкесінше жылу асты нейтрондары, жылу нейтрондары, екінші гамма кванттар тіркеледі.

Барлық төрт əдіс үшін ұңғымалық аспаптың блок сұлбасы бірдей(9.1 сурет). Аспап 1 жылдам нейтрондар көзінен жəне 2 парафин экраннан тұрады.

Парафин тікелей нейтрондар ағынын(тау жыныстары арқылы келмейтін)

жылулық энергиясына дейін тез баяулатуға əкелетін құрамында сутегі бар зат

болып табылады.

Парафинде

туындайтын

радиациялық

қармаудың

гамма

сəулеленуі 3 қорғасын

экранымен

əлсірейді. Одан

əрі

де

жылу

асты

нейтрондарға, жылу нейтрондарға

немесе

гамма

кванттарға

байланысты

түрлерін тіркейтін 4 детектор орналасқан. Аспаптың жоғары бөлігінде табиғи

гамма сəулеленуді тіркейтін 5 детектор орналасқан. Сəуле көзінен алшақтау 5

детектордың орналасуы ортаның нейтрондық қасиетімен бірге

бір уақытта

оның табиғи радиоактивтілігін анықтауға мүмкіндік береді.

Қуыстары

мұнай,

су

немесе

газбен

қанныққан

шөгінді

т

жыныстарының құрамындағы сутегіні бағал, ауйтылған ортада сутегі

атомдарының көлемдік концентрациясы оның қалыпты жағдайда тұщы су

концентрациясына

тең. Бұл

көрсеткіш

тау

жыныстарында

эквиваленттік

ылғалдылық ω деп аталады. Тұщы су үшін

вω=1,

мұнай үшін ω≈ωн в=1 тең.

Жыныстар құрамында химиялық сумен байланысы жоқ, таза сумен (ωвп) немесе

мұнайлы сумен (ωнп) қаныққан ωнп≈ ωвп=Кп, ωв= Кп				жыныстардың сутектік
индексі олардың кеуектілігіне тең. Газ үшін кеуектілігі бойынша, мұнай суға
қаныққанға	қарағанда ωг<	ωв ≈ ωж	сондықтан,	нейтрон	əдістерінің
диаграммаларында газға		қаныққан	қабаттар	жоғары	амплитудалармен
көрсетіледі.

9.1-сурет. Нейтрондық каротаж аспабының блок-сұлбасы. 1-жылдам нейтрондар көзі; 2- парафинді экран; 3-қорғасын экран; 4-нейтрондар детекторы; 5-гамма-кванттар детекторы; 6- есептеуіш (электроника) блогы; 7-нейтрондар детекторы мен сəуле көзі арасындағы L ұзындық.

41

9.2-сурет. Iпн=ƒ(ω) тəуелділігі.

Кеуектілік кеңістігі минерализацияланған сумен толған болса, сутектілік өзгерісі құрамындағы хлордың өзгеруімен бірге жүреді. Нəтижесінде тіркелетін сəулелену қарқындылығы мен ННК-Т жəне НГК үшін кеуектілік коэффициенті арасындағы тəуелділік өзгереді, НГК қатысты оның графигі құрамындағы хлордың өсуіне байланысты таңбасын өзгертуі мүмкін (9.3 сурет).

Бұл	судың	минерализациясы100г/л	кезінде	су-мұнай	жапсарын
анықтауға болады, мұнайлы бөлігіне қарағанда, қабаттың сулы бөлігінде хлор
көп. Бірақта өту аймағы үлкен(ұңғыма диаметрінен 2 есе)				болса, су-мұнай
жапсарын	анықтау	мүмкін емес. Осындай	жағдайларда	барлық	нейтронды

əдістер тек кеуектілікті анықтау үшін қолданылады.

Нейтронды əдістер келесі мəселелерді шешуге мүмкіндік береді: қиманы литологиялық бөлу; жыныстың кеуектілігін анықтау; сұйықтықпен газ жапсарларының орынын анықтау.

9.3 сурет – Iпγ = f(ω) тəуелділік графигі. Қисықтар шифрісудың минерализациясы (хлор концентрациясы), г/л

НГК	əдісі кеуектілікті жəне сутектілікті бағалау үшін қолданылады.
Табиғи	радиоактивтіліктілікпен шақырылған гамма-кванттарды, тіркелген

жалпы санынан қысқарту үшін НГК əдісін ГК-мен бірге кешенді түрде жүргізу керек.

9.2 Гамма нейтронды каротаж

Гамма нейтронды каротаж ядролық фотоэффекттің пайда болуы жəне қатты γ-сəулелермен тау жыныстардың сəулеленуі кезінде пайда болатын жылу нейтрондарын тіркеуге негізделген.

Ядролық фотоэффектінің реакциясы бастапқылы, олар тек ядродағы нейтрон байланысының энергиясын γ-квант энергиясы басатынболса ғана

42

мүмкін. Көп химиялық элементер үшін бұл энергия 4-16 МэВ арасында болады.

Радиоактивті изотоптар көздері мұндай γ кванттарды	бермейді. Олардың
ішіндегі қолайлысы 2,5-3,0 МэВ энергиямен γ кванттарды бөледі.
Ядродағы нейтрон байланысынң ең аз энергиясына	бериллий(Е-1,67

МэВ) жəне дейтрий (Е-2,23МэВ) ие.

1,69 МэВ γ - кванттық энергиясымен Sb124 радиоактивті изотоп көзі ретінде қолдану кезінде бериллий ядросында мынадай реакция жүреді:

Ұңғымалық аспап	гамма-квант көзімен жəне нейтрон			детекторынан
тұрады. Детектор	ретінде	жылу	нейтрондарының	пропорционалд
сцинтилляциялық (ZnS негізінде) есептеуіштер			қолданылады. Зонд	ұзындығы

12-13 см. Зерттеу тереңдігі шамамен ННК-Т əдісіндегідей болады.

Сонымен қатар ГМЖ–ын дейтерий бойынша мұнай кен орындарында СМЖ анықтау үшін қолдану мүмкіндігі бар, себебі мұнайдағы дейтерий мөлшері суға қарағанда 1,5 есе көп. Бұл əдістің артықшылығы СМЖ анықтау нəтижесінің қабат суының минералдылығына тəуелсіздігіНегізгі əдебиет 1 нег. [70-98], 2

нег. [123-144]

Қосымша əдебиет 1 қос. [194-198] Бақылау сұрақтары:

1.Ұңғыманы зерттеудің нейтрондық əдістерін атаңыз.

2.Жылулық нейтрондардың тіркелетін қарқындылығы неге байланысты?

3.ИНК қандай мəселелерді шешуде қолданылады?

4.НГК көрсеткіштеріне қандай факторлар əсер етеді?

5.Қиманы НГК əдісі тау жыныстарының қандай қасиетіне байланысты бөледі?

10 дəріс. Импульсті нейтронды əдістер (ИНƏ). ИНГК жəне ИННК нəтижелерін интерпретациялау мен өңдеу, əдісті жүргізу əдістемесі

Бұл	əдісте		тау	жыныстарын		жылдам		нейтрондардыңқысқа
толқындарымен		сəулеленендіріп жəне			олардың		қоршаған		ортамен өзара
байланысын зерттейді.
Сəулелендіру көзі ретінде, негізгі						бөлігін «дəнекерлегіш» нейтрон
түтікшесі	құрайтын,		нейтрондардың ұңғымалық				генераторы		қолданылады
(10.1сурет). Бұл		түтікшелер		төменгі	қысымда0,02-0,05 Па				дейтеримен
толтырылған шыны			балоннан	тұрады. Түтікшенің ішіне бір жағынан катод
орналастырылады, екінші жағынан тритиймен қаныққан титандымишеньі бар
жоғары	вольтты	электрод		орналастырылады. Жоғары				вольтты	электродқа

150кВ теріс кернеу беріледі. Катод пен жоғары вольтты электрод арсында жүздеген В оң кернеу түсірілетін жартылай анод орналасады. Түтікше сыртында анод айналасында индуктивті катушка орналасады.

43

	10.1 сурет – Генератор құрылысы
Катодпен эмиссияланатын электрондар анод өрісімен		үдейді жəне
түтікшедегі дейтери атомын иондайды. Анодтың электростатикалық өрісінің
жəне катушка индуктивтілігінің мангиттік өрісініңбір уақыттағы əсері,
электрондарды	спираль бойынша қозғалысқа түсіреді, бұл олардың		жүру
жолын ұзартады жəне иондалу əсерін күшейтеді. Оң зарядталған дейтери
иондары жоғары вольтты теріс өріспен бір-біріне тартылып, тритиймен
қаныққан мишеньді жарады. Ядролық реакция нəтижесінде14МэВ дейінгі
энергиямен нейтрондар ағыны түзіледі. Нейтрондардың шығуы -106			- 109
нейтр/с. Ағын ұзақтығы анодқа кернеу беру уақытымен байланысты жəне ол
10-нан 20мкс дейін.
Нейтрон импульсiнiң ұзақтығы Дг–мен, ал импульстар арасындағы уақыт
интервалы – т мен белгіленеді. Импульстар жүрісінің жиілігі - 10 нан 500 Гц-ке
дейін. Импульстер шыққаннан біраз уақыттан кейін, бөгелу уақыты		аталатын
г3, нейтрондар	ағынының тығыздығын немесе өлш ∆τ өлшеу	уақытының

интервалының ортамен əрекеттесуін зерттейді.

10.2 сурет - Импульсті нейтрон каротаж кезінде баяу нейтрондардың тығыздығын өлшеу графигі

∆τөлш тұрақты кезінде бөгелу уақытын өзгерте отырып нейтрондардың тығыздық тəуелділігін (жылу жəне жылу үсті) немесе радиациялық -γ сəулеленудің бөгелу уақытының қарқындылығын алуға болады. Осылайша

44

ИНК энергетикалық кеңістікті зерттеп қана қоймай, сонымен қатар ортада нейтрондардың уақытша тарлуын анықтай отырып, жыныстардың нейтронды табиғатын терең зерттейді. Импульсті сəулелену кезінде баяу жəне жылу нейтрондардың диффузиясының басылу процесстерi, басқаша айтқанда, бөгелуді уақытқа байланысты бөлек зерттей алады. 10.2 суретте көрсетілгендей жылу нейтрондардың тығыздығының ағыны, жылдам нейтрондарың бəсеңдiк есебiнен жəне 10-100 мкс дейін максимумға жетеді, содан соң жылу нейтрондары ұңғыманың өстерiн бойлай сіңіре отырып, ұңғымадан қабатқа жұтылады. Олардың саны мына заңдылық бойынша кемидi:

(10.1)

мұндағы τn- жылу нейтрондарының орташа өмір сүру уақыты(бəсеңдеу уақытынан жұтылу уақытына дейін).

Жылдам нейтрондардың (10-102мкс) басылу уақыты бəсеңдету қасиетін сипаттайды, яғни тау жыныстарының сутек құрамы, ал жылу нейтрондарының диффузия уақыты (102 - 104 мкс) сутек құрамымен де жəне жылу нейтрондарды қармау (мысалы қабат суындаCl болуы) сипатталады. Импульсті нейтронды каротаждың мынандай түрлері болуы мүмкін: ИННК-НТ, ИННК-Т, ИНГК жəне ИНГК-С (ГИРЗ спектрометрмен). Көбінесе ИННК-Т түрі қолданылады.

Импульсті нейтронды əдістер. Импульсті нейтронды əдістер кезінде тау жыныстарын қысқа уақыт ішінде(ұзақтығыΔτ=1–200мкс) жылдам нейтрондар

ағынымен	сəулеге	келесі	уақыт аралығы τ арқылы . түсіредіИмпульсті
нейтронды	гамма	каротаж(ИНГК) жəне		импульсті	нейтрон-нейтрондық
каротаж (ИННК) түрлері бар.			Сəулеленудің	импульсті	режиміне иондарды

кернеулігі жоғары магниттік өріске дейін жеткізетін, көлемі кіші ұңғымалық үдеткіштерді қолданумен қол жеткізуге болады. Арнайы нысананы атқылау барысында, олар энергиясы 14,1 мэВ жылдам нейтрондарын соғады.

Стационарлық сəуле көздерін қолдануға қарағанда, мұндай жоғарғы энергия 60 –70 см-ге дейін тереңдікті зерттеуді қамтамасыз етеді. Бұдан да басқа импульсті сəуле көзін тоқпен қоректендіруден ажыратқан кезде сəулелендірілмейді жəне қауіпсіз. Тіркелетін сəулелену қарқындылығында уақыт үшін баяулатқыш (102- мкс-қа дейін) тау жыныстардың құрамындағы сутегі, ал уақыт үшін диффузия (102–104 мкс) жұтылу концентрациясы болып табылады. Ұңғымадағы жылу

нейтрондарының өмір сүру уақыты жыныстарға қарағанда, алтөмен минерализацияланған сумен қаныққан қабатта мұнайға қаныққанға қарағанда төмен.

Импульсті нейтронды каротаждың қолданылуы

Су-мұнай жапсарларының орынын анықтау импульсті нейтронды əдістер үшін тұздар концентрациясы30г/л жоғары кезінде мүмкін ИНК əдістері стационарлы əдістердегідей мəселелерді шешеді, бірақ мұнда тиімділігі жоғары. ИНК кемшіліктері деп аспабының күрделілігі мен каротаж жүргізу жылдамдығының төмендігін айтуға болады.

Мұнай-газ ұңғымаларында ИННК-Т тоқтаусыз жəне ағынды өлшеулерін

қолданылады. Тоқтаусыз өлшеу кезінде бір мезгілде	кем дегендеөлш τ жылу
нейтрондарының тағыздық ағынының2 диаграммасын	жазады. Каротажды

45

аспапты ұңғымаға түсіріп төменнен жоғары қарай120км/сағ жылдамдықпен көтергенде жүргізеді

2

каналдың

көрсеткіштерінің

қатынасы(τn)

бойынша

жылу

нейтрондарының орташа өмiр сүру уақытын анықтайды.

Осы

көрсеткіштердің

айырмашылығы

жоғары

болған

tnсайын

соншалықты төмен болады.

τn көрсеткішін мына формула бойынша есептейді:

(10.2)

мұндағы

τ1,

τ2 – 1 жəне

2 каналдың

бөгелу уақыты; N1

N2 –

1

жəне

2

каналдардағы есептеу жылдамдығы;

Бөгелу уақыты τ3 мен өлшеу уақытын таңдаған кезде мына жағдайда

анықталады:

(10.3)

Қазіргі

уақытта

n τ

автоматты

түрде

есептейтін

жəне

ол

параметрді

тіркеуші аппаратура бар. Жылу нейтрондарының орташа өмір сүру уақыты ортаның сутегі мен нейтрон жұтқыштарына(хлор құрамына) байланысты. Тұщы суға немесе мұнайға қаныққан қабат үшін nτ=0,3-0,6мс; минералды суға қаныққан қабат үшін τn=0,11-0,33; газға қаныққан қабат үшін τn=0,6-0,8мс.

Осылайша τn парметрі арқылы минералды суға қаныққан қабат пен мұнай жəне газға қаныққан қабат бір бірінен ажыратылады (10.3 сурет).

Қабат суларының минерализациясы жоғары болған кезінде(100г/л жоғары) суға немесе мұнайға қаныққан қабат бөлігін ИННК ның бір қисығы арқылы бөлуге болады.

10.4 суретте көрсетілгендей мұнайға қаныққан бөлігіне қарағанда суға қаныққан бөлігінде Іnnm айтарлықтай төмен болады.

Мұнайлы қабаттарда бақылау нүктелерінің ара қашықтығы0,4-0,8 м, ал

сулы қабаттарда 0,8-1,0 м құрайды. Əрбір нүктеде ∆τөлш тұрақты					кезде бөгелу
уақытын өзгерте отырып бірнеше өлшеу жүргізіледі жəне					осылайша жылу
нейтрондар	ағыны	тығыздықтарының	уақыттан	тəуелділігін		.зерттейді
Дегенменде	ұңғымада	сутек мөлшерінің	көптігіне	байланысты		ұңғымаға

қарағанда қабаттағы жылу нейтрондарының өмір сүру уақыты жоғары. Бөгелу уақыты жоғары болғанда детектор төменгі мөлшердегі жылу нейтрондарды тіркейді, бірақ осы нейтрондар қызығушылық тудырады, себебі олар қабаттың біршама тереңдігінен келеді.

Нүктелік өлшеу кезінде бөгелу уақытынан3i τлогарифм көрсеткішінің lnNi тəуелділік графигін тұрғызады. Мұндай график (10.4 сурет) τn – нің мəнін нақты анықтауға көмектеседі, қабатта τ3 үлкен кездегі котангенс көрсеткіші ретінде қисықтың lnN=f(τ) құлау бұрышын алады.

τ3 мəні кіші кезінде қисықтың құлау бұрышы ұңғыма диаметрімен ортаны толтырып тұрған сұйықтық қасиетіне байланысты. τ3 мəні үлкен кезде мұндай əсерлер біртіндеп жоғалады. Ұңғыма əсерінің аздығы стационарлы əдіске қарағанда импульсті нейтронды əдістің артықшылығы болып табылады. Тағы

46

бір артықшылығы – нейтрондарды жұтқыш элементтерге сезгіштігінің жоғарылығы.

10.3 сурет ИННК нəтижелері	10.4 сурет ИННК-ның үлкен уақыт
бойынша СМЖ жапсарын анықтау	тоқтауымен СМЖ жапсарын анықтау

Негізгі əдебиет 1 нег. [194-205], 2 нег. [70-98], 3 нег. [123-144]

Қосымша əдебиет 2 қос. [194-198] Бақылау сұрақтары

1 Неліктен НГК нəтижелері жыныстың сутек құрамына байланысты?

2.Неліктен НТК бойынша қабаттардың кеуектілігін анықтау кезінде, олардың саздылығын ескеру керек?

3.НКТ ның ННК-Т алдындағы артықшылығы?

4.Нейтронды каротаж əдістерінің тереңдігі қаншалықты?

11 дəріс. Ұңғымаларды зерттеудің акустикалық əдісі. Толқын жылдам-дықтарына əсер етуші факторлар. Орташа уақыт теңдеуі. АК диаграммалары бойынша кеуектілік коэффициентін анықтау

Акустикалық əдіс - ультрадыбыс (20кГц-2Мгц) жəне дыбыс (3-20кГц) диапазондарында ұңғымадағы серпімді толқындар өрістерінің параметрлерінің өзгерісіне негізделген. Мұндайда толқындық əдістер мүмкіншілігі толқындар ұзындығынан тəуелді, яғни тербелістер диапазонының жиілігіне. Акустикалық əдістерде басты толқындардың таралуы негізгі болады.

Тау жыныстардың акустикалық параметрлері олардың физикомеханикалық қасиетіне, кеуектілігіне, кеуектілік кеңістігінің құрылысына жəне оның қанығу сипатына байланысты. Шегенделген ұңғымада тіркелген

47

акустикалық сигналдар шегенделген жағдайына жəне көбіне цемент–жыныс жəне цемент-құбыр байланыстарының сапасына байланысты.

Бұлардың бəрі акустикалық əдісті қолданумен мұнай-газды геофизикалық мəселелерді шешудің ауқымының кеңдігін білдіреді.

Тау жыныстардың акустикалық қасиетін анықтайтын факторлар.

Қатты біртекті ортада екі тəуелсіз толқындар таралады– бойлық Р жəне көлденең S. Сəйкесінше жылдамдығын бағалау төмендегі формуламен анықталады:

11.1

мұндағы λ, μ – Ламе тұрақтысы; σ – тығыздық. Ламе тұрақтысы бойлық толқындар жылдамдығына қарағанда көлденең жылдамдық əр кезде жоғары. Тау жыныстарында орташаVp/ Vs = 1,73. Ортаның негізгі сипатын, оның тығыздық қасиетін анықтауға мүмкіндік беретін серпімді тұрақтылар: Юнг модулі Е, Пуассон коэффиценті σ, жылжу модулі G мен жанжақты сығу модулі Кс болып табылады. Орташа уақытқа ТР жəне TS сəйкес VP жəне VS анықтау, сонымен бірге ортаның ішкі нүктесі үшін олардың келеседей серпімді тұрақтыларды есептеуге болады:

(11.1) теңдеуінен	байқағандай	тығыздықтың	өсуімен	акустикалық
жылдамдық төмендеуі керек. Бірақ та ортаның қаттылығымен шартталатын λ
жəне μ тұрақтылары, жыныс тығыздалған кезде тез жоғарлайды. Сондықтан
тығыздықтың артуы мен акустикалық жылдамдық жоғарлайды.
Жыныстардың коллекторлық қасиетін сипаттайтын параметрлер
ішінде, негізгі P жəне S	толқындардың	кинематикалық	жəне динамикалық

сипатына кеуектілік Кп жəне жарықтақтық Ктр коэффиценті əсер етеді. Көптеген

тау жыныстары үшін К өсуімен VP жəне VS төмендейді, орташа уақыт ТР

п

жəне TS	жəне жұтылу	коэффиценті Pα жəне αS сəйкесінше жоғарлайды.
Кеуектілік	бойлық толқын	жылдамдығы	арасындағы	нақты тəуелділік түйір
аралық (межзерновых) кекуектілікпен			цементтелген	жыныстар үшін. Ол
орташа уақыт теңдеуімен өрнектеледі.

11.2

мұндағы, Тск , Тж – жыныстар қаңқасындағы бойлық толқын үшін орташа уақыт жəне кеуектілікті толтырып тұрған сұйықтық.

Басты толқындардағы акустикалық каротаж. Басты толқындардағы акустикалық каротажды іске асыру үшін, ұңғымаға сəулендіргіш И1 жəне екі қабылдағыштан П1 жəне П2 тұратын аспап түсіріледі. И1 сəулендіргіш пен қабылдағыш арасында акустикалық изолятор орналасқан. Сəулелендігіштен бірінші қабылдағышқа дейінгі ара қашықтық акустикалық зонд ұзындығы, ал қабылдағыштар арасындағы ұзындық оның базасы деп аталады. Ұңғымадағы

48

сұйықта сəулелендіргіш жиілік спектрі3-50 кГц-ке тең серпімді тербелістер импульсін тудырады. Сұйықтықта туындаған бойлық толқын0 Рфронтын сфералық деп есептеуге болады.

11.1 сурет – басты толқындардмен акустикалық каротаж жүргізу сұлбасы. 1 – изолятор: 2 – сəулелендіргіш; 3 – қабылдағыш; 4-6 –P0P1P0, P0SP0 жəне Лэмба

толқындарының фронты.

Нақты сəулелендіргіштен бірінші Т1Р пен Т1S жəне екінші Т2Р пен Т2S

қабылдағыштардағы	толқындардың	таралу		уақытын		өлшейді. Олардың
айырмашылығы ТР	жəне TS анықтауға		мүмкіндік		береді. Бірақта, 11.2
суретте көрсетілгендей Т1Р ,Т1S,		Т2Р	жəне	2SТ	уақыттары жыныста

толқындардың жүріп өту уақытына ғана емес жəне жуу сұйықтығында олардың таралу уақытын есептеу қиындығына да тəуелді. Басты толқындармен бірге, ұңғымада толқындардың басқа түрлері пайда болады. Олардың ішінде негізгілері – аспап корпусынан жəне ұңғыма қабырғасынан көп еселі шағылған гидротолқындар жəне құбырлық толқын кейде оны Лэмба толқындары дейді. Көп еселі шағылған толқындар амплитудасы тез төмендейді. Оның үстіне олардың жүретін жолы жоғары (көп немесе үлкен), оны есептемеуге де болады.

11.2-сурет. Екі қабылдағыштағы толқындық суретіне (волновых картин) талдау жəне олардың түрлері.

Егер де сəулелену спектрінде толқын ұзындығы үшін, ұңғыма диаметріне тең немесе одан үлкен жиілігі бар болса, құбырлық толқын туындайды. Толқын фронты ұңғыма қабырғасынан перпендикуляр, осыған байланысты энергияның

49

жоғалуына əкелетін шағылу болмайды						жəне құбырлық толқын ұңғыма
бойынша үлкен ара қашықтықта əлсіреусіз болады. Егер құбырлық толқын
жолында	өткізгіш		бөліктері кездессе, оның			амплитудасы			қоршаған	ортада
сəулелену энергиясынан төмендейді. Акустиаклық каротаж кезінде, басты
толқындарда аналогты кинематикалық Т1Р, Т2Р, ∆ТР, Т1S,									T2S, ∆TS жəне
динамикалық			параметрлер		диаграммалары			.тіркеледіДинамикалық
параметрлер түсінігіне бірінші жəне екінші							қабылдағыштардағы ,АА1Р2Р,
А1S, А2S толқындар амплитудасы, сонымен бірге əлсіреу коэффиценті кіреді.
Тек, аналогты диаграммаларды жазу кезінде акустикалық сигналдарға кіретін
мəліметтердің		жартысы		жоғалады. Мəліметтердің				максималды		көлемін
толқынды	сурет	(волновая		картина)	құрайды.		Толқынды		суреттерді (ВК)
талдай отырып кинематикалық жəне						динамикалық			сипаттамаларын тез
анықтауға болады 11.3-сурет.
Қазіргі кезде ФКД(фаза корреляциялық диаграмма) сызықтарының
қалыңдығы амплитуда сигналдарын бағалауға мүмкіндік береді. Осындай ФКД
талдай	отырып,		толқындардың		əртүрлі		түрін		ажыратуға, олардың
кинематикалық			жəне	динамикалық		параметрлерін			бағалауға, қиманы
литологиясы бойынша бөлуге, өткізгіштерді							сонымен,	бірге жарықшақты
жыныстарды бөлуге болады.

11.3-сурет- Акустикалық каротаждың басты толқындарын жазу түрі.

Түйіршікті коллекторларда кеуектілік коэффицентін анықтау үшін орташа уақыт (11.2 формула) қолданылады. ∆Tж мəнін қуыстарын толтырып тұрған флюид түрін температура, қысым жəне минерализацияларын ескере отырып алынады. Құрамында суы, мұнайы жəне газы бар түйіршікті коллекторлардың жатындарында акустикалық əдістер диаграммасының сипаты 11.4-суретте келтірілген.

50