baigazieva_kasipshilik_umk_kz

№2 Тəжірбиелік жұмыс. Көрінерлік кедергі əдісі. КК əдістің əдеттегі зонды Жұмыстың мақсаты: КК зондтарын, олардың құрылымын, белгілерін,

жіктелуін, шарттары мен қолдану əдістемесін оқып үйрену. КК зондтарының мəліметтері арқылы қабат шекаралары мен олардың қалыңдығын анықтау.

Тапсырма

1.КК əдісінің физикалық негізін зерттеу.

2.КК зондтарының қондырғысын, шартын, қолданылу əдісімен шарттарын оқу.

3.КК зондарының классификациясы мен танысу.

4.Зондтар түрін анықтап олардың ұзындығын анықтау.

5.Зондтар коэффициентін есептеу.

Негізгі əдебиет 1 нег. [3-14], 2 нег. [36-45] Қосымша əдебиет 2 нег. [186-189] Бақылау сұрақтары

1.КК əдісінің физикалық негізі.

2.Көрінерлік меншікті кедергі дегеніміз не?

3.Əртүрлі арақашықтықтағы зондтардың бір-бірінен артықшылығы мен ерекшелігі неде?

4.Градиент зонд пен потенциал зондқа толық анықтама беріңіз(схемасын салыңыз).

5.Қандай зондтар жабындылық жəне табандылық деп аталады?

№3 Тəжірбиелік жұмыс. КК диаграммаларын талдау Жұмыстың мақсаты: Қалыңдығы жəне кедергілері əр түрлі көрінерлік

кедергі диаграммаларын талдауды үйрену.

Тапсырма

1.КК əдісінің физикалық негізін зерттеу.

2.КК зондтарының қондырғысын, шартын, қолданылу əдісімен шарттарын оқу.

3.КК диаграммаларын зерттеу

4.КК əдістерінің диаграммалары үшін қалыңдығы жəне кедергілері əр түрлі қабаттарды бөлудің енгізгі принциптерімен жəне талдау тəртібімен танысу.

Негізгі əдебиет 1 нег. [16-21], 2 нег. [32-33] Бақылау сұрақтары

1.Жинауыш-қабаттардың электрлік кедергісі ұңғыма осінің алшақтау шегінде неліктен радиалда бағытта өзгереді?

2.Неліктен мұнайға қаныққан қабаттың МЭК, суға қаныққан қабатт ы ң МЭК үлкен болады?

3.КК формуласын көрсетіңіз.

4.N немесе В электроды шексіздікке ұмтылған градиент-зонда формуласының коэффициентінен потенциал-зонда коэффициентін тап.

5.Тау жыныстарындағы КК өлшеудің жұмыс жасау принциптері?

6.МЭК дегеніміз не?

71

№4 Тəжірбиелік жұмыс. Ұңғыманы радиоактивті əдістермен зерттеулер

Жұмыстың мақсаты: Радиоактивті каротаждардың түрлерімен, олардың физикалық негізімен жəне жұмыс істеу принципімен танысу.

Тапсырма

1.Тау жыныстарының радиоактивтілік қасиеттерімен танысу.

2.Радиактивті каротаждардың физикалық негіздерімен толық танысу

3.Радиоактивті каротаждардың түрлерімен жекежеке оқып танысу.

4.ГК, ГГ К зондтарының белгілерімен, шартымен жəне əдістемесімен танысу

5.Қима бойынша жинауыш-қабаттарды бөлу.

Негізгі əдебиет 1 нег. [54-70], 2 нег. [76-85] Бақылау сұрақтары

1.Радиоактивті препараттардың гамма-активтілігі мен абсолюты-активтілігінің өлшем бірлігі? Шөгінді жыныстардың гамма-активтілігінің көрсеткіштерінің қатары қандай?

2.Келесі тау жыныстарының түрлерін радиоактивтілігі жоғарлауыбойынша атап шығыңыз: таза тас тұзы, сазды əктастар, саздылығы орташа кварцты құмдар, таза əктастар, саздар.

3.Гамма-гамма əдісін тіркеу кезінде, əртүрлі гамма-кванттар энергиясы қалай өзгереді?

4.Ұңғымаларды разиактивті əдістер: гамма жəне гамма-гамма əдістері, қандай сəулеленуді тіркеуге негізделген?

№5 Тəжірбиелік жұмыс. Нейтрондық əдістердің диаграммаларын талдау

Жұмыстың мақсаты: Нейтрондық əдістердің физикалық негізімен жəне олардың диаграммаларын талдау принциптерімен танысу.

Тапсырма

1.Нейтрон каротажының физикалық негізі.

2.Нейтрондық каротаждың модификациясы.

3.НК, ННК, НГК зондтарымен танысу.

4.Нейтрон каротаж диаграммалары бойынша қиманың коллектор-қабаттарын анықтау.

Негізгі əдебиет 1 нег. [70-98], 2 нег. [85-94] Бақылау сұрақтары

1.Радиактивті каротаждардың физикалық негізі.

2.Радиактивті каротажды ұңғымаларда қолдану шарты?

3.Спектриалды əдістің атқаратын қызыметі.

4.Радиактивті каротаждардың кемшіліктері мен артықшылығы.

5.Неліктен НГК əдісінің көрсеткіштері сутегіне байланысты?

6.Нейтронды каротаждардың зерттеу тереңдіктері?

7.НГК əдісінің ННК-Т əдісінен артықшылығы?

72

№6 Тəжірбиелік жұмыс. Ұңғыманың техникалық жағдайын

бақылайтын əдістер Жұмыстың мақсаты: Каверномер жəне инклинометр аспаптарымен,

олардың жұмыс істеуінің физикалық негізімен жəне принципімен танысу

Тапсырма

1.Ұңғыманың техникалық жағдайын зерттейтін əдістермен танысу.

2.Инклинометрия əдісімен толық танысу

3.Кавернометрия əдісімен толық танысу.

4.Инклинометр мəліметтері бойынша тік(вертикаль) жазбаны жəне көлденең жазықтықтағы ұңғыма оқпанының проекциясын тұрғызу 5. Есепнама құру.

Негізгі əдебиет 1 нег. [271-308], 2 нег. [132-148]

Бақылау сұрақтары

1. Ұңғыманың техникалық жағдайын анықтайтын əдістердің жіктелуі нег байланысты?

2.Инклинометрдің жұмыс істеу принципі(сұлбасы), қандай мəселені шешетініне толық түсінік беріңіз.

3.Кавернометрия, аспаптың сұлбасы, əдістің қолдану ортасы мен шешетін мəселері.

4.Кавернометрия мен профилиметрия арасындағы айырмашылық неде?

5.Нақты диаметрді білу не үшін қажет?

№7 Тəжірбиелік жұмыс. Ұңғыма қимасын литологиялық бөлу Жұмыстың мақсаты: ҰГЗ əдістерінің кешенімен ұңғыманың литологиясын бөліп жəне үш түрлі қима (карбонатты, теригенді, галогенді) бойынша коллекторқабаттарды анықтау. ҰГЗ диаграммаларының кешенімен жұмыс жасу əдістемесін үйрену

Тапсырма

1. ҰГЗ кезінде геофизикалық əдістерді кешендеудің физикалық негізімен танысу

2.Коллекторлары əр түрлі қималарда бөлу.

3.Кеуектілік арқылы жалпы тығыздықты есептеу.

4.Оқытушының берген 2-3 диаграммасы бойынша коллектоларды анықтау

5.Жұмысты рəсімдеу.

Өз бетіңізбен коллекторларды анықтауда орындаған жұмысыңыздың нəтижесі бойынша қысқаша есеепнама құрыңыз. Есепнамада ұңғыма нөмірі, кен орнының атауы, коллекторларды анықтаған күнін жəне қима түрін жазыңыз.

Негізгі əдебиет 1 нег. [172-180] Қосымша əдебиет 2 қос. [167-173]

Бақылау сұрақтары

1.Қималардың қандай түрлерін білесіз жəне олардың бір-бірінен айырмашылығы?

2.Сазды қабыршақ қалай пайда болады жəне оның коллекторларды бөлудегі орыны қандай?

3.Электрлік əдістер бойынша коллекторларды қалай бөледі?

4.Кавернометрия əдісімен өткізгіш жіне өткізбейтін қабаттарды бөлу?

73

5.Кеуектілік, тығыздық дегеніміз не?

6.Кеуектілік пен тығыздық түрлері

4.2 Студенттердің өзідік жұмыстары бойынша сабақ жоспары (СӨЖ)

№

Тапсырмалар

Əдістемелік нұсқаулар

Ұсынылатын

əдебиеттер

1

2

3

4

1

Нүктелік

ток

көзіБіртекті изотропты ортадағы нүктелік ток1

нег. [45]

өрісі.

көзінің потенциалы.

2

нег. [103-105]

2

Кеуектілік

Кеуектілік

пен

кеуекті

кеңістік

түрінен1 ег. [33].

параметрінің

тəуелді.

анықтамасы.

3

Қанығу параметрінің

Кеуекті кеңістігіндегі судың мөлшеріне, 1

нег. [34].

анықтамасы.

қуыстарда

сұйықтың

таралуына

жəне

коллектор түйірлерінің гидрофильділігі мен

гидррофобтығына байланысты.

4

БКЗ

палекталарының

БКЗ-ның екі жəне үш қатпарлы палеткасы.

2

нег. [117-122].

түрі.

5

Магниттік

каротаж.

Жердің

магниттік

. өрісіМагниттік

1

нег. [286-297],

өткізгіштік. МК түрлері.

2

нег. [230-232].

6

ӨП

əдісіндегі

Əртүрлі

жағдайлармен

туындаған

2токнег. [163].

қателіктер мен

кедергісі.

кедергілер.

7

Радиоактивті

Активтелеген

сұйықтық.

Нəтижелерді

1

қос. [197-198].

изотоптар əдісі.

талдау.

8

ГГК аппаратурасы.

Қысқыш

құрылғысы

мен

зонд ұстағышы1 нег. [231-234].

бар ұңғымалық аспап. Бір жəне екі зондты

аспап.

9

Ядролық-магниттік

Физикалық негізі. ЯМК диаграммасының

1

нег. [297-303],

каротаж (ЯМК)

өлшеу принципі.

2

нег. [232-239].

10

Импульсті нейтрон

Шегенделген ұңғыманы зерттеу. Су-мұнай,

1

нег. [264-269]

əдісінің

газ-су жапсарларын анықтау. Мұнай жəне

1

қос. [129-134],

мүмкіндіктері.

суға қанығуды бағалау.

2

нег. [196].

11

АК зондыларының

Үшэлементті зонд. АК аппаратурасының

1

нег. [173-176],

түрлері.

негізгі элементтері.

2

нег. [212],

2

қос. [291-305].

12

ГТ зерттеулер.

Геолого-технологиялық зерттеулер.

2

нег. [252]

13

Газ каротажы.

Газ каротажының физика-химиялық негізі.

1

нег. [322-326],

Газ

каротажының

аппаратурасы, əдісі,

2

қос. [178-188].

қолданылуы.

14

Еңбекті

ҰГЗжəне

жүргізудегі

негізгі

техникалық1. нег. [340-344].

қоршаған

ортанықауіпсіздік ережесі.

қорғау.

15

Ату-жару жұмыстары.

Перфорация. Перфораторлар түрлері.

2

нег. [301-306].

74

4.3 Оқытушы жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтар жоспары (СОӨЖ)

№

Тапсырмалар

Əдістемелік нұсқаулар

Жүргізу

Ұсынылған

түрі

əдебиеттер

1

2

3

4

5

1

Қазіргі əдістемелік-

Сандық тіркеу. Машиналық

тренинг

1

нег. [368]

аппаратуралық

өңдеу мен талдау рекшелігі.

кешен.

2

Əртүрлі

жағдайдағы

КК қабаттың қалыңдығына,

тренинг

2

нег. [112-

əртекті

ортаныңтүріне, зонд мөлшеріне оның

116].

көрінерлік кедергісі.

қабат шекарасында орналасуына

байланысты. Ұңғыма мен өту

аймағының əсері.

3

КК

əдісі

бойыншаГрадиент-зонд диаграммасынан

тренинг

1

нег. [66]

(градиент-зонд)

КК

минимум

жəне

максимум

2

нег. [112-

қабат

шекарасынмəндерін

.табу Алынған

113]

анықтау.

мəліметтер

қабат

шекараларына

сəйкес келеді.

4

КК

əдісі

бойыншаҚисықтың

күрт

өсуі

қабаттыңтренинг

1

нег. [66]

(потенциал-зонд)

жабынынан

0.5L

төмен

жəне

2

нег. [114].

қабат

шекарасынтабанынан

0.5L

жоғары

анықтау.

орналасқан нүктеде болады.

5

Электрлік

каротажКеуектілік

параметрі

есепеледі,

тренинг

2

қос. [231-

мəліметі

бойыншазерттелген

қабатқа

сəйкесінше

234].

кеуектілікті

кеуектілік коэффициенті анықта-

анықтау.

лады.

6

БКЗ

диаграммасыЖуу

сұйықтығының

фильтратренинг

2

нег. [120-

бойынша коллектор-

тының өту аймағының болуы.

123].

қабатарды белгілеу.

7

ИК

диаграммасыИК

қисығының

пішіні. Қабат

тренинг

1

қос. [88-93].

бойынша

ұңғымашекарасын анықтау. Ұңғыманың

қимасын бөлу.

əсері.

8

ӨП

диаграммасыЛитологиясы

əртүрлі

қабаттренинг

2

қос. [143].

бойынша

қабаттыңтұсында

ӨП

қисығы. ӨП

саздылығын

қисығын өңдеу.

анықтау.

9

БК

əдісімен

БК зонды. БК қисығы. Ұңғыма

тренинг

1

нег. [78-79],

электрлік зондылау.

жəне өту аймағының əсері.

2

қос. [107-

116].

10

ГГК

диаграммасыТау

жыныстарының

тығыздығы тренинг

1

қос. [120-

бойынша

тығызмен гамма-сəулесінің шашырауы

122].

дықты анықтау.

арасындағы тəуелділік.

11

НК

бойыншаНКкөрсеткішіне сутегі мен хлор

тренинг

1

қос. [127-

коллек-тордың

құрмамының əсері.

128].

қанығу

сипа-тын

анықтау.

12

ҰГЗ қисықтары бой-

Мəселелерді

шешу

үшін

НГК, тренинг

1

қос. [127].

ынша су-мұнай жап-

ГК,

КК

диаграммаларын

сарын анықтау.

қолдану.

75

13	Кавернометрия		Қимадан	ұңғыманың	диаметрітренинг	2	нег. [265].
	қисығы	бойыншаноминалдан		аз болған	аймақты
	коллектор		табу керек.
	қабаттарды анықтау.
14	АК бойынша	кеуек-	Орташа уақыт теңдеуі.		тренинг	1	нег. [171-
	тілікті анықтау.					172].
15	ҰГЗ	кешендіƏрбір əдістен коллектор қабатқа тренинг				1	нег. [340-
	диаграм-масы		тəн сипаттарын қолдану.			349],
	бойынша	-	кол			2	қос. [167-
	лектор-қабаттарды					173]
	белгілеу.

2.6 Өзіндік бақылау үшін тест тапсырмалары:

1.A4M0.5N зондының ұзындығы қаншаға тең (м-де):

А) 4. В) 4,5. С) 4,25. D) 2,25. E) 0,5.

2.КК əдісінің жазу нүктесі болып төмендегі жағдайдың қайсысы саналады: А) А электроды.

В) В электроды. С) М электроды. D) N электроды.

E) жақын екі электродтардың ортасы.

3.Кедергі каротажының барлық əдістері мен жіктелуі түрлеріне қай топ жатады:

А) КС, БК, ИК. В) КС, БКЗ, АК. С) ПС, БЭЗ, ДК.

D) БК, ГК, ДК, ТК. E) КС, ВП, ЭП, МК

4.L ұзындықты градиентзондтардың зерттеу радиусы қаншаға тең:

А) 0,5 L. В) L.

С) 1.5 L.

D)2 L.

E)MN тең

5. КК əдісінің A1M8N зонды:

А) Бірполюсті төңкерілген градиентзонд. В) Бірполюсті тізбектелген градиент-зонд. С) Екіполюсті тізбектелген градиент-зонд.

D)Екіполюсті төңкерілген градиент-зонд.

E)Екіполюсті төңкерілген потенциал-зонд

6. КК əдісінің барлық зондтардың қай тобы тізбектелген (жабындылық) градиентзонд болып табылады:

76

А) А0,4М0,1N; N 0,1М0,4А;А8М1N. В) М8А1В; А1М0,1N; А4М0,5N.

С) В0,5А4М; М2А0,5В; А4М0,5N.

D)А1М0,1N;М1А0,1В; М0,1А1В.

E)А4М0,5N; В0,5А2М.

7.Индукциялық каротажда өлшенетін тиімді сигнал ортаның қандай физикалық параметріне (қасиетіне) тура пропорционал:

А) ρ- меншікті электрлік кедергі.

В) d- меншікті электрлік өткізгіштік. С) e- диэлектрлік өткізгіштік.

D)s- тығыздық.

E)ρк- көрінерлік кедергі.

8.Ұңғымада өлшенетін табиғи радиоактивтілік, негізінен, тау жыныстарында қандай химимялық элементтердің болуына байланысты:

А) U, Th, Pa, Ac. В) Ra, U, Po.

С) U, Th, K.

D)U, Th, Ra.

E)Pa, Ac, Ra..

9.ГГК көрсеткіші тау жыныстарының көлемдік тығыздығына байлансты қалай өзгереді:

А) Пропорциональ түрде өседі.

В) Өседі, бірақ пропорциональ түрде емес. С) Пропорциональ түрде кемиді.

D)Кемиді, бірақ пропорциональ түрде емес.

E)Тəжірибе жүзінде өзгермейді.

10.Коллекторлар тұсындағы НГК мəнінің жоғары көрсеткіштері негізінен төмендегі қай элементтің флюид құрамында болуына байланысты:

А) Н. В) О. С) С.

D)Cl.

E)Na.

11.Нейтрон сəулесінен ең жақсы қорғаныш (яғни, нейтрондарды ең жақсы баяулатқыш) қай зат:

А) Болат.

В) Қорғасын. С) Цемент.

D)Парафин.

E)Ағаш.

12.Төменде берілген РК əдістерінің қайсысы мұнайгаз ауданында ҰГЗ жүргізгенде кеңінен қолданылады:

А) ГК, ГГК-П, НГК, ННК, ИННК. В) ГК, ГГК-С, НГК, РРК, ИНК.

77

С) СГК, ГК, ННК, ЯМК.

D)НГК, ННК, ИННК, ЯМК.

E)СГК, ГК, ННК, ЯМК, ГГК-П.

13.Үшэлементті акустикалық каротаждың база деп нені атайды: А) Қорек көзінен алыс жатқан қабылдағышқа дейін.

В) Қорек көзінен жақын жатқан қабылдағышқа дейін. С) Екі қабылдағыш немесе екі қорек көзі арасы.

D)Қабылдағыштан алыс жатқан қорек көзіне дейін.

E)Қабылдағыштан жақын жатқан қорек көзіне дейін

14.Серпінді қума (Р) толқындардың суда V рв , мұнайда V рн жəне газда V рг таралу

жылдамдығы төмендегі қатынаста болады:

А) V рв =V рн = V рг .

В) V рв >V рн >V рг .

С) V рв >V рн = V рг .

D)V рв <V рн < V рг .

E)V рв <V рн = V рг .

15.Серпінді толқындардың тербелісі суда неге тəуелді: А) Минерализацияға.

В) Температураға. С) Қысымға.

D)Барлық факторға.

E)Ешқандай факторға.

16.Цемент деңгейін анықтау үшін термометрия қанша уақыттан кейін жүргізіледі (с.):

А) 48. В) 30. С) 24.

D)20.

E)16.

17.ҰГЗ-ның төмендегі аталған мəселелердің қайсысы құрылымдық, іздеу, бағалау, барлау жəне пайдалану ұңғымалары үшін маңызды:

А) Коллекторларды анықтау.

В) Олардың көмірсутектерге қанығуын анықтау. С) Қабат температурасы мен қысымын анықтау.

D)Потенциал дебитті болжау, ұңғыма кеңістігінде геологиялық қиманы болжау.

E)Аспаптармен ағынды күшейту.

18.Жиынның түсірілу жылдамдығы қаншадан артық болмау тиіс (м/сағ):

А) 8000. В) 7000. С) 6000.

D)5000.

E)4000.

78

19.РК əдістерінің көпшілігі үшін стандартты жағдай: А) Тау жынысытаза əктас (s » 2,71 г/л).

В) Тау жынысының қуыстары жəне ұңғыма тұщы суға толтырылған (тұз 0,2 г/л- ден аз).

С) Ұңғыма диаметрі 200 мм, аспап ұңғыма қабырғасына тақалған.

D)Қоршаған орта температурасы 20°.

E)Аталған жағдайлардың бəрі

20.Интегральды гамма-каротажда өлшенетін өлшем:

А) Экспозициондық доза қуаттылығы. В) Сəулелену қарқындылығы.

С) Санау жылдамдығы.

D)Эксплуатациондық доза.

E)Тиімді доза.

21.Терригенді қимада ГК үшін ұсынылған жылдамдық қаншадан аспауы тиіс (м/сағ):

А) 1000. В) 800. С) 600.

D)500.

E)400.

22.Уақыт бірлігінде сəулелену дозасының өлшемі қалай аталады:

А) Доза қуаты.

В) Санау жылдамдығы.

С) Сəулелену қарқындылығы.

D)Жартылай бөліну периоды.

E)Сəулелену қуаты.

23.Өткізгіштігі жоғары құмтастарға қарсы кавернометрия көрсеткіші қалай өзгереді:

А) сазды қабыршақ əерінен кішірейеді. В) Өзгеріссіз қалады..

С) Ұлғаяды.

D)Тұрақсыз көрсеткіш.

E)Əрқашанда ұңғыма диаметрінен үлкен.

24.Кавернометрияпрофилеметрия зерттеулері қандай ұңғымаларда жүргізіледі:

А) Тіректі жəне параметрлік. В) Іздеу.

С) Барлау.

D)Игеруші.

E)Айтылғанның барлығында.

25.Акустикалық каротаж қандай толқындардың уақыттық аралықтарын

зерттеуге арналған: А) Қума.

В) Көлденең.

С) Лэмб толқыны.

D) Стоунли толқыны.

79

E) Барлық түрі.

26.Акустикалық каротажды жүргізу жылдамдығы қанша болуы керек:

А) 150 м/с. В) 250 м/с. С) 350 м/с. D) 450 м/с. E) 550 м/с.

27.Кавернометрия нені өлшейді:

А) Ұңғыма диаметрінің өзгерісін. В) Қисаю бұрышын.

С) Шегенделген құбыр диаметрін.

D)Шегенделеген құбырдың майысуын.

E)Ұңғыма тереңдігін.

28.Шегенделген ұңғыманың температурасын өлшеу қалай орындалады: А) Ұңғыма аспабын ұңыма бойымен төмен түсіргенде.

В) Ұңғыма аспабын ұңғыма бойымен жоғары көтергенде. С) Тоқтап тұрғанда.

D)Ұңғыма түбіне жеткенде.

E)Барлық айтылған уақытта

29.Тұзда DТск мəні қанша:

А) 143 мкс/м. В) 164 мкс/м. С) 172 мкс/м.

D)178 мкс/м.

E)208 мкс/м.

30. Инклинометриялық зерттеулер деген :

А) Зениттік бұрышы мен ұңғыма азимутын өлшеу. В) Дирекциондық бұрышты.

С) Ұңғыманың қисаю бұрышын өлшеу.

D)Ұңғыма диаметрін өлшеу.

E)Ұңғыма тереңдігін өлшеу

Тест сұрақтарының жауабы

1	С	7	В	13	С	19	Е	25	Е
2	Е	8	С	14	В	20	С	26	В
3	А	9	С	15	Д	21	С	27	А
4	В	10	Д	16	С	22	А	28	А
5	Е	11	Д	17	Е	23	А	29	Е
6	В	12	А	18	Д	24	Е	30	А

2.7Курс бойынша емтихан сұрақтары

1.КК əдісі. Əдістің физикалық негізі.

2.Қарапайым КК əдісі.

3.КК қисықтарының ерекшеліктері. КК əдісінің диаграммалары бойынша қабат қалыңдығы мен шегараларын анықтау.

80