Тақырып 9. Кәсіпорынның (фирманың) шығындары мен табысы.

2. Мақсаты

• Экономикалық теория негіздері бойынша білім қалыптастыру

• Экономикалық теория негіздерін оқу барысында ынталандыруды дамыту.

3. Оқыту мақсаты:

• Сабақ тақырыбына сәйкес жаңа түсініктерді меңгеру.

• Кәсіпкерлік капиталды пайдалану тиімділігінің көреткіштер жүйесі туралы білімдерін бекіту.

• Фирманың шығындары мен табыстарының экономикалық мазмұнын ашу.

• Тестік тапсырмалармен және пікір сайыс сұрақтарымен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары

1. Өндіріс шығындары түсінігі. Экономикалық және бухгалтерлік шығындар.

2. Шығын түрлері және оның жіктелуі.

3. Ұзақ және қысқа мерзім кезеңіндегі өндіріс шығындары. Өндіріс тиімділігі.

4. Нарық жүйесіндегі табыс және пайда. Табыс түрлері.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: «Сұрақ-жауап» үлгісіндегі сұхбат, тесттік тапсырмалар (бақылау сұрақтары).

6. Әдебиеттер

1. Шеденов Ө,Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И. "Жалпы экономикалық теория" Алматы-Ақтөбе, 2009.

2. Экономикалық теория бойынша практикалық оқу құралы /профессор Жатқанбаевтың жетекшілігімен/ Алматы, 2006ж. 300 бет.

3. Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П. Экономикалық теория курсы - Алматы, 2005.

4. Әубәкіров Я.Ә., Досқалиев С.Ә.,Байжұмаев Б.Б., Жәйшибеков Ж.Қ. Экономикалық теория негіздері. Оқуқұралы - Алматы, Санат, 2004.

5. Есқалиев М.Д., Өткен кезеңнің ойшыл экономистері және қазіргі көзұарас. Алматы, 2004.

6. Экономикалық теория (оқу құралы) С. Әкімбаев, А.С. Баймұхамбетов Астана, 2002ж.

7. Бақылау (тесттік тапсырмалар):

1. Тұрақты шығындар – бұл...

а) кез келген өнім көлемінің минималды шығындары

б) айқын емес шығындар

в) фирма ешқандай өнім өндірмесе де болатын шығындар

г) саты алу кезіндегі баға бойынша ресурстарға кеткен шығындар

д) жер иелері мен жұмысшыларға төлем

2. Өндіріс көлемінің оптималды көлемін анықтауда ескерілмейтін шығындар:

а) орташа

б) айнымалы

в) шекті

г) бухгалтерлік

д) жалпы

3. Тұрақты және өзгермелі шығындар түсінігі:

а) ұзақ мерзімді кезеңде болады

б) қысқа мерзімде болады

в) монополистік нарықта болады

г) жетілген бәсеке нарығындаболады

д) жетілмеген бәсеке нарығында болады

4. «Экономикалық шығын» ұғымына жататындар:

а) жұмысшыларға, жер иелеріне, капитал иелеріне барлық төлемдер

б) жалпы

в) жұмысшыларға, кәсіпкерлерге төлем минус қалыпты пайда

г) жұмысшылардың, жер иелерінің, капитал иелерінің тек өндірістік ресурстары үшін ғана төлемдер

д) жалдамалы жұмысшылардың жалақысы мен кәсіпкерлердің тәуекелі үшін төлем

5. Өндіріс шығындарын төмендету:

а) пайдамен байланысты емес

б) пайданың пайда болу шарты

в) бугалтерлік пайданы қалыптастырады

г) пайданың азаюына әкеледі

д) экономикалық пайданы қалыптастырады

6. Жалпы шығындар – бұл...

а) экономикалық шығындар

б) тұрақты шығындар

в) өзгермелі шығындар

г) өзгермелі шығындар мен тұрақты шығындар

д) бухгалтерлік шығындар.

7. Орташа шығын:

а) өнім бірлігіне кеткен шығындар

б) өнім бірлігіне кеткен өзгермелі шығындар

в) өнім бірлігіне кеткен жалпы шығындар

г) өнім бірлігіне кеткен тұрақты шығындар

д) тұрақты және өзгермелі шығындардың сомасы

8. Бухгалтерлік шығын – бұл...

а) тұрақты және өзгермелі шығындардың сомасы

б) өнімді өндіру және сату шығындары

в) өнімнің өндірілуіне кеткен ақшалай шығындар

г) ресурстың құны оны сатып алу бағасына тең

д) өнім бірлігіне кеткен жалпы шығындар

9. Жалпы табыс– бұл...

а) сатудан түскен түсім минус бухгалтерлік шығын

б) барлық өнімді сатудан түскен табыс

в) өндірілген жалпы өнімнің құны

г) сатудан түскен түсім минус экономикалық шығын

д) қосымша өнімді сатудан түскен табыс

10. Шекті табыс – бұл...

а) сатылған бір өнімге келетін жалпы табыс

б) бір өнімге келетін жалпы табыс

в) сатылатын өнім бірлігін өзгерту нәтижесінде алынатын қосымша табыс

г) өнім бірлігіне келетін орташа табыс

д) барлық өнім сатудан түсетін жалпы табыс

11. Өндіріс шығындары құннан қалай ажыратылады?

а) сандық

б) сапалық

в) сандық және сапалық

г) айырмашылығы жоқ

д) жалпы салыстыруға болмайды

12. Төменде көрсетілген шығындардың қайсысы тұрақты шығындарға жатады?

а) жұмысшылар жалақысы, амортизациялық аударымдар, ренталық төлемдер

б) басқарушы қызметкерлердің, күзетшілердің жалақысы, несие бойынша %, амортизациялық аударымдар

в) еңбек қауіпсіздігі, күзет, шикізат пен құрал – жабдық шығындары

г) шикізат, электроэнергия, рента, несие бойынша % шығындары

д) шикізат, отын, электроэнергия үшін төлемдер

13. Қысқа мерзімде фирманың айнымалы шығындарын туындататын факторлар:

а) банктік несие пайызының өсуі

б) жергілікті салықтың өсуі

в) шикізат бағасының өсуі

г) құрал жабдыққа арендалық төлемнің өсуі

д) амортизациялық аударымның өсуі

14. Өндіріс факторының бағасы өскенде, фирма қысқа мерзімді кезеңде не істеуі тиіс?

а) осы факторды көп қолдануы тиіс

б) осы факторды аз қолдануы тиіс

в) осы факторларды бұрынғы көлемде қолдануы тиіс

г) фактордың бағасы бұл факторды пайдалануға еш әсер етпейді

д) өнім бағасын төмендету қажет

15. Қалыпты пайда қай шығындармен байланысты?

а) ішкі

б) сыртқы

в) тұрақты

г) айнымалы

д) байланысы жоқ