Тақырып 5. Нарықтық шаруашылықтың жалпы сипаттамасы.

2. Мақсаты:

• Экономикалық теория негіздері бойынша білім қалыптастыру

• Экономикалық теория негіздерін оқу барысында ынталандыруды дамыту.

3. Оқытудың мақсаты:

• Сабақ тақырыбына сәйкес жаңа түсініктерді меңгеру.

• Нарықтық шаруашылықтың элементтері туралы базалық білімді меңгеру.

• Рыноктық қайта өзгерудегі қазақстандық үлгіні анықтау.

• Тестік тапсырмалар мен пікір сайыс сұрақтарымен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары

1. Тауар - ақша қатынастарының эволюциясы және нарықтық құрылым

2. Нарықтың мәні, атқаратын қызметі, құрылымы.

3. Нарық түрлері және оларды классификациялау.

4. Нарықтың артықшылықтары мен кемшіліктері.

5. Оқытудың әдістері: "Сұрақ - жауап" үлгісіндегі сұхбат, тесттік тапсырмалар (бақылау сұрақтары).

6. Әдебиеттер:

1. Шеденов Ө,Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И. "Жалпы экономикалық теория" Алматы-Ақтөбе, 2009.

2. Экономикалық теория бойынша практикалық оқу құралы /профессор Жатқанбаевтың жетекшілігімен/ Алматы, 2006ж. 300 бет.

3. Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П. Экономикалық теория курсы - Алматы, 2005.

4. Әубәкіров Я.Ә., Досқалиев С.Ә.,Байжұмаев Б.Б., Жәйшибеков Ж.Қ. Экономикалық теория негіздері. Оқуқұралы - Алматы, Санат, 2004.

5. Есқалиев М.Д., Өткен кезеңнің ойшыл экономистері және қазіргі көзұарас. Алматы, 2004.

6. Экономикалық теория (оқу құралы) С. Әкімбаев, А.С. Баймұхамбетов Астана, 2002ж.

7. Бақылау (тестік тапсырмалар)

1. Нарықтық экономиканың мәнін қалай түсіндіруге болады?

а) хаос пен анархия жүйесі

б) сұраныс пен ұсынысты теңестіретін қарапайым механизм

в) баға мен нарықтар жүйесі арқылы қызмет ететін координациялаудың күрделі механизмі

г) реттеу механизмі күрделі, көп құрылымды икемсіз жүйе

д) тұтынушылар, өндірушілер, өндіріс факторлары иелері шешімдерінің келісімге келу ортасы

2. Нарықтық экономикада өнім тұтынушылар арасында былай бөлінеді:

а) тұтынушылардан тәуелсіз обьективті себептерге байланысты

б) тұтынушылардың қалауы мен өнімді сатып алу қабілеттеріне байланысты

в) тұтынушылардың өнімді сатып алу ниетімен байланысты

г) тұтынушылардың өнімді сатып алу қабілеттеріне байланысты

д) тұтынушылардың табыс деңгейіне байланысты

3. Нарыққа тән емес қандай процесс?

а) сату- сатып алу актілерінің жүзеге асуы

б) сатушылар мен тұтынушылардың қарым-қатынасы

в) сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттесуі

г) тауарлармен айырбас жасаудың экономикалық нысаны

д) натуралды өнімдермен айырбас жасау

4. Нарықтың шаруашылықтың негізгі субьектілері кімдер?

а) өндіріс факторларының иелері

б) өнеркәсіптік, сауда, қарыз капиталистері

в) жалдамалы жұмысшылар, капиталистер, жер иелері

г) кәсіподақтар, кәсіпкерлік бірлестіктер, мемлекеттік институттар

д) үй шаруашылығы, бизнес, үкімет.

5. Нарықтық механизмнің элементіне мыналардың қайсысы жатпайды?

а) жоспарлау

б) сұраныс

в) ұсыныс

г) бәсеке

д) баға

6. «Бәсекелік нарық» түсінігіне қай сипаттама сай емес?

а) көптеген сатушылар

б) көптеген сатып алушылар

в) тауарларға сұраныс білдіретін тұтынушылардың аздығы

г) осы нарыққа өндірушілердің салыстырмалы түрде жеңіл енуі

д) экономикалық биліктің өзгеруі

7. Қандай жағдай «жетілген бәсеке» нарығына қайшы?

а) барлық тұтынушылар мен сатушылар баға туралы толық мәлімет ала алады

б) стандартты тауар шығаратын көптеген фирмалар салаларда қызмет етеді

в) ағымдық бағамен тауарды сатып алатын көптеген тұтынушылар бар

г) нарыққа ену кезінде кедергілер жоқ

д) нарыққа ену кезінде кедергілер жоғары

8. Нарықтың пайда болу шарттары қандай?

а) дамыған қоғамдық еңбек бөлінісі

б) меншіктің көптүрлілігіне негізделген нарық субьектілердің экономикалық оқшаулануы

в) ұлттық экономиканың әлемдік экономикалық кеңістікке ену қажеттігі

г) ішкі шаруашылықтық тұтынудың дамуы

д) дамыған қоғамдық еңбек бөлінісі, нарықтық субьектілердің экономикалық оқшаулануы

9. Экономикалық категория ретінде нарық- бұл...

а) тауар және ақша қозғалысымен байланысты қатынастар жиынтығы

б) базар

в) сатушылар мен сатып алушылардың кездесетін орны

г) нарықтық алаң

д) биржалы сауданың нысаны

10. Еркін бәсекенің жүйелік белгісіне жатпайды:

а) қатысушылардың санының көптігі жәненарыққа кіру еркіндігі

б) ақылы ақпараттың толықтығы

в) монополды баға қою

г) барлық ресурстардың абсолютті қозғалысы

д) тауарлардың абсолютті біртектілігі

11. Қай мәселені нарық шеше алмайды?

а) ресурстарды тиімді бөлу

б) ғылыми-техникалық жетістіктерді меңгеру

в) экономикадағы тапшылықты жою

г) халықты әлеуметтік қорғаумен қамтамасыз ету

д) сатушылар мен тұтынушылардың мүддесін біріктіру

12. Нарықтың дұрыс емес жіктемесін көрсетіңіз:

а) географиялық орналасуы бойынша: жергілікті, ұлттық, әлемдік

б) бәсекенің шектелу деңгейі бойынша: шикізаттық

в) экономикалық мазмұны бойынша: еңбек, капиталдар нарығы

г) салалар бойынша: автокөлік, компьютерлер нарығы

д) сауда жасау сипаты бойынша: бөлшек және көтерме

13. Монопсония нарығына сай жағдайды көрсетіңіз:

а) бір сатушы және көптеген тұтынушылар

б) бір сатып алушы және көптеген сатушылар

в) көптеген тұтынушылар мен көптеген сатушылар

г) бірнеше ірі сатушылар мен көптеген шағын сатып алушылар

д) бір сатушы мен бір тұтынушы

14. Олигополия кезіндегі нарық жағдайын көрсетіңіз:

а) бір сатушы және көптеген тұтынушылар

б) бір сатып алушы және көптеген сатушылар

в) көптеген тұтынушылар мен көптеген сатушылар

г) бірнеше ірі сатушылар мен көптеген шағын сатып алушылар

д) бір сатушы мен бір тұтынушы

15. Монополия кезіндегі нарықтық жағдайды көрсетіңіз:

а) бір сатушы және көптеген тұтынушылар

б) бір сатып алушы және көптеген сатушылар

в) көптеген тұтынушылар мен көптеген сатушылар

г) бірнеше ірі сатушылар мен көптеген шағын сатып алушылар

д) бір сатушы мен бір тұтынушы