kz-G-1-om2 / МӘ тәжірбиелік / №4
.docx|
|
«Астана медицина университеті» АҚ
|
Форма№ ӘӨ – 07.1.15. |
|
|
Шығарылған күні: 31.08.2011ж |
|||
|
Гистология, цитология және эмбриология кафедрасы |
Тексеріс күні: |
||
|
Тексеріс: |
|
||
ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ
Тақырыбы: № 4 Аралық бақылау. Цитология бөлімі бойынша .
Сағат саны: 3
Курс: 2
Мамандығы: 051301 - « Жалпы медицина»
Дайындаған: Кикимбаева А.А., Исаева З.К.
Астана, 2012ж.
1.Тақырыбы: Аралық бақылау. Гистологиялық техника. Цитология.
2. Мақсаты: Цитология негізін меңгерген деңгейін және микроскопиялық техникасын тәжірибеде қолданыла білетіндігін анықтау.
3. Оқыту мақсаттары:
1. Жасушада тинкториальді, микро- және ультрақұрылымдық ерекшеліктері арқылы ядроны, цитоплазманы, цитолемманы, органеллаларды танып алу.
2.Жасуша цитоплазмасының түрлі қосындыларын – ақуызды, липидті, көмірсу, пигментті айыра білу.
3. Жасушалық емес құрылымдарды жасушадан айыра білу.
4.Жасуша бөліну түрлерін білу.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1. «Жасуша дегеніміз не»?
2. Жануар организмінің тіндері қандай элементтерден тұрады?
3. Жасушаның қандай компоненттері (ядро, цитоплазма) қышқыл және негізгі бояулармен боялады?
4. Жасушалардың қызметіне байланысты олардың қандай пішіні мен ядролары болады?
5. Жасушалық мембрана деген не?
6. Плазмолемма қалай құрылған?
7. Жасушалардың бос беткейінде олардың қызметіне байланысты қандай құрылымдар (плазмолемманың туындылары) болуы мүмкін?
8. Қандай жасушааралық байланыстар болады?
9. Жасушаға сүйық және корпускулярлы заттар қандай жолмен өтеді?
10. Организм тіндерінде қандай жасушааралық құрылымдар болады?
11. Заттардың синтезіне және тасымалдауына қатысатын жасушаның органеллаларын атаңыз.
12. Липидтер мен көмірсулардың синтезіне қандай органелладар қатысады?
13. Бос және бекітілген рибосомалардың көп болуы жасушаның қандай қызметін дәлеледейді?
14. Жасуша цитоплазмасының пиронинофилия мен базофилиясы немен байланысты?
15. Пластинкалы Гольджи жүйесі қандай қызмет атқарады?
16. Жасушада энергия қалай пайда болады?
17. Микротүтікшелер қандай қызмет атқарады?
18. Центриольдердің, кірпікшелердің және түктердің құрылысында ұқсас- тығы қандай?
19. Цитоқанқаның құрылымдық жүйелерін атаңыз.
20. Қандай органеллалар қорғаныштық және асқорыту қызметтерін атқара- ды?
21. Жасушадағы лизосомалардың түрлерін атаңыз.
22. Органеллардың биогенезі қалай жүреді?
23. Әр түрлі органеллалардың биологиялық мембраналары бір бірінен қалай ажыратылады?
24. «Қосындылар» дегеніміз не? Олардың түрлерін атаңыз.
25. Симпласт және синцитий дегеніміз не? Олардың кәдімгі жасушадан қандай айрмашылығы бар? Жасушааралық затты жасуша өнімі ретінде түсіндіру.
26Интерфазды ядроның құрылымдық компоненттерін атаңыз.
27. Гетеро-және эухроматин дегеніміз не?
28. Ядрошықтың химиялық құрамы,, құрылысы және қызметтері қандай?
29. Хромосоманың құрылымдық элементтерін атаңыз.
30. Ген дегеніміз не?
31. Жасушада жүретін ақуыздың түзілуінің негізгі сатыларына сипаттама беріңіз.
32. Хромосомды жиынтығы дегенеіміз не?
33. Жыныстық хроматин дегеніміз не?
34. Жасушалық цикл қандай кезеңдерден тұрады?
35. Жасушалық циклдің қандай кезеңдерінде ДНК екі еселенеді, акуыздың түзілуі жүреді, АТФ жинақталады?
36. Митоз уакында органеллалардың қалпы қандай болады?
37. Митоз уақытында ядрошықтың күйі қандай болады?
38 Амитоз дегенеіміз не?
39. Эндомитоз және полиплоидия дегеніміз не?
40. Жасушаның некрозы мен апоптоздың арасында қандай айырмашылық бар?
5. Білім берудің және оқытудың әдістері: шағын топтарда
Микропрепараттар:
1. Куб және призма тәрізді жасушалар (бүйрек өзекшелердің жасушалары). Гематоксилин және эозин мен боялған.
2.Дөнгеленеген жасушалар (қанның жасушалары). Азур 2 және эозин мен боялған.
3. Ұршықты жасуша ( бірынғай салалы бұлшықет жасуша). Гематоксилин және эозин мен боялған.
4. Өсінділі жасуша (жүйке жасуша). Күміс пен импрегнацияланау.
5. Жиектелген жасуша (жіңішке ішек). Гематоксилин және эозин мен боялған.
6. Эпителиальді жасушалардың кірпікшелері (кеңірдектің қабырғасы). Гематоксилин және эозин мен боялған.
7. Симпласт (тілдің бұлшықет талшығы). Темір гематоксилин мен боялған.
8. Жасушалық емес құрылымдар: дәнекер тіннің талшықтары ( терінің дермасы).
Гематоксилин және эозин мен боялған.
9.Жасушаемес құрылымдар: гиалинді шеміршектің негізгі заты. Гематоксилин және эозин мен боялған.
10. Жасуша цитоплазмасы және ядрошығындағы рибонуклеин қышқылы. Метил жасыл – пиронин мен боялған.
11. Пластинкалы жүйе (Гольджи аппараты). Осмий мен импрегнацияланау.
12. Жасушаның митохондриялары.
13. Жасушадағы май қосындылары. Осмий қышқылы немесе судан мен мипрегнацияланау.
14. Жасушадағы гликогеннің қосындылары. Бест тәсілі бойынша боялған.
15. Пигментті жасушалар. Гематокислин мен боялған.
16. Көлденен жолақты қанқа бұлшықеттің талшығы.
17. Интерфазды жасушаның ядросы:
А)Бірыңғай салалы бұлшықеттің жасушалары. Гематоксилин және
эозин мен боялған.
Б)Адам қанының нейтрофильді лейкоциттері, лимфоциттері және
моноциттері. Азур 2 және эозин мен боялған.
В)Жұлынның жүйке жасушалары. Күміс пен импрегнациялау.
18. Өсімдік жасушаның митозы. Темір гематоксилин мен боялған.
19.Жануар жасушасының митозы. Аксолотль бауырының шеткі аймағы.
Гематоксилин және эозин мен боялған.
20. Қуықтың эпителий жасушаларындағы амитоз. Гематоксилин және эозин мен боялған.
21. Жасуша ядросындағы дезоксирибонуклеин қышқылы. Фельген тәсілі бойынша боялған.
22. Жасуша цитоплазмасында және ядрошығындағы рибонуклеин қышқылы. Метил жасыл және пиронин мен боялған
23. Лейкоциттердегі жыныстық хроматин. Азур 2 және эозин мен боялған.
2. Руководство по гистологии, т. 1 и 2 под редакцией 6.Негізгі әдебиет
Қазақ тілінде
-
Гистология оқу құралы төрт бөлімді/ Ж.О. Аяпова. Алматы Кітап баспасы. -2005. 285 б.
-
Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған Р.Б. Абильдинов, Ж.О. Аяпова, Р.И. Юй. –Алматы «Эффект» баспасы, 2006. -411 б.
-
Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. /П.Қазымбет, М. Рысұлы, Ж.Б. Ахметов.-Астана, 2005. -400б.
Орыс тілінде:
1. Гистология. Учебник под редакцией Ю.И.Афанасьев, С.Л. Кузнецова, Н.А. Юриной. – М.: Медицина. – 2004. – 764 с.
2. Гистология, цитология и эмбриология: атлас для студентов медицинских ВУЗов /Р.Б.Абильдинов, Ж.А.Аяпова, Р.И.Юй. – Алматы. – 2006. – 416 с.
3. Атлас по гистологии, цитологии и эмбриологии: учебное пособие для студентов медицинских ВУЗов /С.Л.Кузнецов, Н.Н.Мушкамбаров, В.Л.Горячкина. – М.- 2005. – 400 с.
4. Лабораторные занятия по курсу гистологии, цитологии и эмбриологии под редакцией проф. Ю.И.Афанасьева. – М.: «Высшая школа». – 2004.
Ағылшын тілінде:
1. Basic histology: Texts and atlases. Published in Northern America. - 2003. - 512 pp.
2. Functional histology: Texts and color atlas. Chuhch3ll Livingstone6 International edition. Sidney.- Toronto. -2000. – 413 pp.
Қосымша әдебиеттер
Қазақ тілінде:
1. Гистология. Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау. Еркін и К –ХХI, 2004
-
Цитология, жалпы эмбриология және гистология негіздері. Рысұлы М., Омаров К./ҚР БМ Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті.-Алматы..Ғылым, 1996-224б.
-
Гистология және эмбриология негіздері оқулық Нұрышев М.-Алматы..Санат, 1998.-160 б.
Орыс тілінде:
1. Гистология (введение в патологию). /под редакцией Э.Г. Улумбекова, Ю.А.Челышева. – М.: ГЭОТАР. – 2001 (Учебник для студентов медицинских ВУЗов).
Р.К. Данилова, В.Л.Быкова, И.А.Одинцова. Спец. Литер., Санкт-Петербург. -2001.
3. Основы цитологии, эмбриологии и общей гистологии. Мяделец О.Д. М.: «Мед. Книга», Нижний Новгород. Изд. НГМА. – 2002. – 367 с.
4.Гистология человека в мультимедиа. Данимлов Р.К., Клишов А.А., Боровая Т.Г. Учебник для студентов медицинских ВУЗов. СПб; ЭЛБИ-СПб. – 2004. – 362 с.
5. Цитология и общая гистология. Быков В.Л., СОТИС, СПб – 2000. – 300 с.
6. Частная гистология. Быков В.Л. СОТИС, СПб. -2000. – 300 с.
7. Атлас по цитологии, гистологии и эмбриологии. Самусев Р.П., Пупышева Г.И., Смирнов А.В. М.: ОНИКС, ХХ! Век, Мир и Образование. -2004. – 400 с.
7. Бақылау
Студенттерге келесі тесттер үсынылады:
NB! 5 варианттардан бір ғана дұрыс жауапты таңдаңыз:
1.Жасушаның трофикалық қосындыларына жатады:
А) Билирубин
Б) Гликоген
В)Меланин Г)Липофусцин Д) Ақуыз секреторлы түйіпшіктер
2.Лизосома ферменттерінің синтезің қамтамасыз ететін:
А)Тегіс эндоплазмалық тор
Б) Гольджи аппараты
В)Түйіршікті эндоплазмалық тор
Г)Митохрндриялар
Д)Бос рибосомалар
3. Мембранасы болмайтын жасуша органеллалары:
А)Микрофиламенттер
Б)Плазмолемма
В)Митохондриялар
Г)Лизосомалар
Д) Түйіршікті эндоплазмалық ретикулум
4. Гольджи аппаратына сәйкес келмейтін қызметті белгілеңіз:
А) Эндоплазмалық торда түзілген заттардың жинақталуы
Б)Лизосомалардың түзілуі
В)Полисахаридтердің түзілуі
Г)Жасушадан өнімдердің шығарылуы
Д)Са 2+ иондарының жинақталуы
5. Пероксисомалардың маркерлі ферменті болып табылатын:
А)Сукцинатдегидрогеназа
Б)Каталаза
В)Қышқыл фосфатаза
Г)Сілтілі фосфатаза
Д)Альдолаза
6.Жасушадан сыртқа шығарылатын ақуызды емес өнімдердің түзілуін қамтамасыз етеді:
А) Тегіс эндоплазмалық тор
Б) Гольджи аппараты
В)Түйіршікті эндоплазмалық тор
Г)Митохрндриялар
Д)Лизосомалар
7. Жасушада митохондриялар пайда болады:
А)Бүршіктену жолымен
Б)Гольджи аппараты көмегімен
В)Эндоцитоз арқылы
Г) Түйіршікті эндоплазмалық тордың көмегімен
Д) Тегіс эндоплазмалық тордың көмегімен
8.Электрохимиялық импульстың жасушадан жасушаға тапсыруға қажетті жасушааралық байланыстар:
А)Қарапайым байланыс
Б)Десмосома
В)Тығыз байланыс
Г)Интердигидитация
Д)Нексус
9. Құрамында тубулин жоқ жасушаның бөлігі:
А)Түк
Б)Кірпікшелер
В)Микрофиламент
Г)Центриоль
Д)Ахроматин бөліну ұршығы
10. Жасушадағы зат алмасуды қамтамасыз ететін универсальді ескерту молекулары:
А) Са 2+
Б)АТФ
В)цАМФ
Г)ГТФ
Д)Холестерин
11. Эпителиоциттердің базальді мембранаға бекітілуі қамтамасыз етіледі:
А)Интердигидитаций арқылы
Б)Саңылаулы байланыстар арқылы
В)Жартылайдесмосомалар арқылы
Г)Десмосома арқылы
Д)Тығыз байланыстар арқылы
12. Митохондриялардың маркерлі ферменті болып табылатын:
А)Каталаза
Б)Қышқыл фосфатаза
В)Сілтілі фосфатаза
Г)Сукцинатдегидрогеназа
Д)Гиалуронидаза
13. Жасушаның секреторлы қосындыларын ретінде санайды:
А)Билирубин
Б)Меланин
В)Ақуыздың түйіршіктері
Г)Липофусцин
Д)Гликоген
14. Жасушаға пассивті тасымаладау арқылы өткізілетін молекулалар:
А)Судың
Б)Глюкозаның
В)Амиқышқылдардың
Г)Nа+
Д) Са 2+
15.Жасушаның пигментті қосындылары ретінде санайды:
А)Липидтерді
Б)гликогенді
В)Билирубинді
Г)Ақуыздың түйіршіктерін
Д)Меланинді
16. Лизосомалардың маркерлі ферменті болып табылатын:
А)Қышқыл фосфатаза
Б) Каталаза
В)Пероксидаза
Г)Гиалуронидаза
Д)АТФ-аза
17. Қапталған көпіршіктер келесі органелланың туындысы болып табылады:
А)Тегіс эндоплазмалық тордың
Б)Гольджи аппараттың
В)Митохондриялардың
Г)Ядролық мембананың
Д)Лизосомалардың
18. Сыртқа шығарылатын ақуыздардың түзілуі қамтамасыз етіледі:
А)Ядрошықта
Б)Митохондрияларда
В) Тегіс эндоплазмалық торда
Г) Гольджи аппаратында
Д) Түйіршікті эндоплазмалық торда
19. Жасушаның экскреторлы қосындылары ретінде саналатын:
А)Гликоген
Б)Липидтердің тамшылары
В)Ақуыздың түйіршіктері
Г)Меланин
Д)Билирубин
20. Фаголизосома деп аталатын:
А)Қалдық денешік
Б)Біріншілік лизосома
В)Пероксисома
Г)Фагосома мен біріншілік лизосома қосылғанының өнімі
Д) Фагосома мен екіншілік лизосома қосылғанының өнімі
21.Жасушанң мембранды органеллаларына жатқызады:
А)Центриольдерді
Б)Микрофиламенттерді
В)Ахроматин бөліну ұршығын
Г)Түктерді
Д)Митохондрияларды
22. Кірпікшенің негізгі денесін құрастыратын:
А)Микротүтікшелер
Б)Тонофибриллалар
В)Актинді филаменттер
Г)Миозинді филаменттер
Д)Аксонема
23. Пиноцитоз –ол:
А)Жасушаның Na+ және К+ иондарының соруы
Б) Жасушаның микромолекулалардың және судың соруы
В) Жасушаның макромолекулалардың және бактериялардың соруы
Г)Жасушадан өнімдерді шығарылуы
Д) Жасушадан Na+ және К+ иондарының шығарылуы
24. Актинді филаменттер келесінің құрамына кіреді:
А)Микротүтікшелередің
Б)Центриольдердің
В)Ахроматин бөліну ұршығы жіпшелерінің
Г)Микрофиламенттердің
Д)Кірпікшелердің
25. Жасушада Са+ иондары депосының ролін атқаратын:
А)Қапталған көпіршіктер
Б)Митохондриялар
В) Гольджи аппараты
Г)Түйіршікті эндоплазмалық тор
Д) Тегіс эндоплазмалық тор
26. Пиноцитоз, фагоцитоз, эндоцитоз қамтамасыз етіледі:
А)Гольджи аппарат көмегімен
Б)Лизосомалар арқылы
В) Пероксисомалар арқылы
Г) Фаголизосомалар арқылы
Д) Цитолемма арқылы
27. Микробүрілер жасушаға .....ретінде қызмет жасайды:
А)Жылжу аппараты
Б)Басқа жасушалармен байланысу аппараты
В)Сіңіру аппараты
Г)Фагоцитоздық аппараты
Д)Өнімдерді шығару аппараты
28. Жасушаның факультативтік (міндетті емес) органеллалары:
А)Меланин түйіршіктері
Б)Эндоплазмалық тор
В)Гольджи аппараты
Г)Митохондриялар
Д)Полирибосомалар
29. Жасушаның жылжуын қамтамасыз ететін органеллалар:
А)Микротүтікшелер
Б)Тонофиламенттер
В)Кірпікшелер
Г)Микробүрілер
Д)Митохрндриялар
30. Жасушаның бейтараптырандыру қызметін атқаратын:
А)Жасушаның ядросы
Б)Гиалоплазма
В)Митохондриялар
Г) Тегіс эндоплазмалық тор
Д) Түйіршікті эндоплазмалық тор
31. Синапстар, нексустар және саңылаулы байланыстар жасушаға ....ретінде қызмет жасайды:
А)Ақпаратты бір жасушадан келесі жасушаға тапсыру
Б)Жасушалардың бір біріне механикалық бекіту
В)Жасушаларды базальді мембранаға бекіту
Г) Жасушаларды жасушааралық затқа бекіту
Д) Бір жасушадан келесі жасушаға қореқті заттарды өткізу
32. Аксонемма .... құрамына кіреді:
А)Түктің
Б)Ядролық пластинканың
В)Микробүрілердің
Г) Цитоскелеттің
Д)Центриольдердің
33. Жасушадағы митохондриялардың қызметі:
А)Митохондриальді ДНК түзіуі
Б) Митохондриальді РНК түзіуі
В) Көмірсулардың аэробты тотықсыздануы
Г) Көмірсулардың анаэробты тотықсыздануы
Д)АТФ түзіуі
34. Ақуыздардың, майлардың және заталмасу өнімдердің артығы жасушада.....көмегімен бұзылады:
А)Лизосомалардың
Б)Пероксисомалардың
В)Гольджи аппаратың
Г) Тегіс эндоплазмалық тордың
Д) Түйіршікті эндоплазмалық тордың
35. Рибосомалардың субъбірліктері жасушада пайда болады:
А)Ядрошықта
Б)Гиалоплазмада
В) Тегіс эндоплазмалық торда
Г) Түйіршікті эндоплазмалық торда
Д)Гольджи аппаратта
36. Жасушалық цикл. Жасушада ДНК екі еселенуі жүреді:
А)Go
Б)G1
В)S
Г)G2
Д)Митозда
37. Гетерохроматиннің эухроматинге қарағанда көп болуы көрсетеді:
А)Жасушаның зақымдануын
Б)Жасушаның митозға өтуі
В)Жасушаның нашар транскрипциондық белсенділігін
Г) Жасушаның көтерінкі транскрипциондық белсенділігін
Д)Жасушаның полиплоидтігін
38. Жасушада хроматидалардың ажырауы ... уақытында болады:
А)Профазаның
Б)Метафазаның
В)Интерфазаның
Г)Анафазаның
Д)Телофазаның
39. Жасушада эухроматиннің көп болуы көрсетеді:
А) Жасушаның зақымдануын
Б) Жасушаның көтерінкі транскрипциондық белсенділігін
В) Жасушаның нашар транскрипциондық белсенділігін
Г)Жасушаның митоздға дайын болуын
Д)Жасушаның ДНК түзілуіне дайын болуын
40. Жасушалық цикл. Организмнің соматикалық жасушалардың көбісі ....кезеңінде болады:
А) Go
Б) G1
В) S
Г) G2
Д) М
41. Ядро қабығының құрамына кірмейтін элементті атаңыз:
А)Перинуклеарлы кеңістік
Б)Сыртқы ядролық мембрана
В)Ядролық пластинка
Г)Ішкі ядролық мембрана
Д)Кариоплазма
42. Хромосомалардың жасушаның полюстарына ажырауы .... уақытында жүреді:
А)Интерфазада
Б)Профазада
В)Метафазада
Г)Анафазада
Д)Телофазада
43. Центриольдердің жасушаның полюстарына ажырауы .... уақытында жүреді:
А)Интерфазада
Б) Профазада
В) Метафазада
Г) Анафазада
Д) Телофазада
44. Жасушалық циклдің G2 сатысында жасуша дайындалады:
А) Интерфазаға
Б) ДНК түзілуіне
В) Митозға
Г)Метафазаға
Д) Цитокинезге
45. Жасушалық циклдің S сатысында диплоидті жасушаның ядросында хромосомалардың саны болады:
А)23
Б)36
В)46
Г)48
Д)92
46. Цитокинез қамтамасыз етіледі:
А)Интефазада
Б)Профазада
В)Метафазада
Г)Анафазада
Д)Телофазада
47. Эукариоттық жасуша ядрошығының компоненті болып табылады:
А)ДНК
Б)РНК
В)Рибосома субъбірлігі
Г)Гетерохроматин
Д)Нуклеопротаминдер
48 Ядролық саңылаулардың жүйесіне .... басқа кіреді:
А)Перифериялық ақуыз түйіршіктері
Б) Рибосомалардың субъбірліктері
В) Ядроға заттарды тасымалдауының ақуыз-рецепторлары
Г)Ақузды диафрагма
Д)Актинді филаменттер
49. Амитоз- ол:
А)Жасушаның жасушалық циклден шығуы
Б) Интерфазды жасушаның тік бөлінуі
В)Митоз сатыларының атиптік өтуі
Г)Хромосомалардың бір келкі емес үлестірілуі
Д)Жасуша бөлінуінің митоздың бір фазасында тоқталуы
50. Полиплоидті жасушаның пайда болуына әкелетін:
А)Бөлініп жатқан жасушада АТФ жетіспеуі
Б) Бөлініп жатқан жасушада ферменттердің жетіспеуі
В)Интерфазадан кейін жасушаның митозға өтпеуі
Г)Ахроматин ұршықтың жұмысының тоқтатулыуі
Д) Бөлініп жатқан жасушада Са+ иондарының жетіспеуі
51. Эукариоттық жасуша ядросының базлфилиясы байланысты:
А)Нуклеопротаминдердің болуына
Б)Нуклеогистондардың болуына
В) ДНК-ың болуына
Г) РНК-ың болуына
Д) Көқмірсулар компонентерінің болуына
52. Жасушада рибосомалардың субъбірліктері пайда болады:
А)Ядрошықта
Б)Гиалоплазмада
В)Тегіс эндоплазмалық торда
Г)Түйіршікті эндоплазмалық торда
Д)Гольджи аппаратында
53. Нуклеосома дегеніміз:
А)Ядрошықтың фибриллярлы компоненті
Б) Ядрошықтың түйіршікті компоненті
В)Жыныстық хроматин
Г)ДНК-ң гистондармен түзген шиыршығы
Д)Ақпаратты РНК