Артриттер

Этиологиясына байланысты жіктейді: инфекциялық және травматикалық артриттер, даму сипатына байланысты —жедел және созылмалы. Инфекциялық артриттердің өзі: спецификалық және спецификалық емес деп бөлінеді. Травматикалық артриттер механикалық зақымдану нәтижесінде дамиды.

Жедел артрит-самай-төменгі жақ буындарының травманың нәтижесінде механикалық әсер ету нәтижесінде дамитын жағдай: ұрылу, соғылу, ауыз қуысын шексіз ашу және т. б.

Науқастар зақым алған жердегі ауырсынуға,ауыз қуысын ашқанда ауырсынуға шағымданады,иек бұл кезде зақымдалған жаққа ығысады.Ісіну дамиды. Пальпациялағанда ауырсынады.Рентгенологиялық зерттеуде,байлам аппараты үзілсе,буынға қан құюлымен жүреді; бұл жағдайда рентгенде буын саңылауының кеңеюімен байқалады.

Жедел артриттің инфекциялық түрі жедел тонзиллит, суықтану, тұмау және т. б. нәтижесінде дамиды. Іріңді паротит,жақ тармақтарының остеомиелиті,мастоидит,отит кезінде инфекцияның таралуынемесе гематогенді жолмен таралуы нәтижесінде ревматикалық және ревматоидты артрит дамуы мүмкін.

Аурудың басталуы —жедел. Буынның қатты ауырсынумен,әсірісе қимылдатқанда күшееді.Кейде ауырсыну құлаққа,тілге,самайға,шүйдеге,құлақсамай жолына,үлкен құлақ,кіші шүйде нерв бойына,кезбе нервтің тармағы,тіл-жұтқыншақ анастомозы бойына таралады.Сонымен қатар ауырсыну пульсирленген және жергілікті болады, оларды үшкіл нервтің невралгиясы кезінде айырады. Ауыз қуысының ашуы — 3—5 мм дейін шектеледі. Жалпы қарауда жұмсақ тіндерінің ісінуі,пальпациялағанда ауырсыну,гиперемия байқалады.

Іріңді артриттің дамуы буын аймағында инфильтраттың түзілуімен,тері гиперестезиясымен,гиперемирленген. Сыртқы есту жолы тарылған: науқастар естудің нашарлауын,бас айналуын байқайды.Иекті басқанда ауырсыну күшееді. Дене температурасы 38°С дейін жоғарлаған, ЭТЖ↑, С-реактивті белок реакциясы оң. Рентгенограммада: экссудаттың жиналуына байланысы саңылау ұлғайған. Ревматикалық артрит кезінде екі буынның да зақымдануы тән.Науқастарды тексеру барысында жүрек ауруларын анықтайды: ақау, ревмокардит және т.б.

Ревматоидты артрит кезінде бір самай төменгі жақ буыны зақымдалады,бірақ науқастар ауырсынуды басқа буындардан көрсетеді:иық,жамбас сан немесе тізеде.Бұл кезде самай-төменгі жақ буыны бірінші болып өте сирек зақымданады, ревматоидты артрит кезінде оның зақымдануы авторлардың зерттеулері бойынша 50,7% [Каназирска Ц., Мажаров Д., 1978].

Жедел артритті жедел отитпен,үшкіл нервтің невралгиясымен, перикоронаритпен, сонымен қатар басқа да аурулармен ажырату керек, клиникалық көріністе артропатия айқын байқалады: дерматомиозит, подагра, вирусты этиологиялы жедел инфекциялық артрит, Бехтерев ауруы, Бехчет синдромы, инфекциялы-аллергиялық полиартрит және т.б.

Әртүрлі этиологиялы жедел артриттің емі буынға тыныштық беруден басталады.Бұған индивидуальды байламдар мен тісаралық пластинкалар немесе прокладкалар қолданады, зақымдалған аймаққа 2—3 күн ішінде қолданады. Тағам бұл кезде сұйық болуы тиіс.

Травмалық артрит кезінде емді ауырсынуды басудан бастайды.Науқасқа анальгетиктерді тағайындайды (анальгин 0,25 г 3 рет күніне) және жергілікті гипотермия 2—3 күн аралығында, кейіннен—УКС-терапия 10—15 мин күніге, 6күн, электрофорез калий йод және новокаин (кезектен). Бір уақытта ронидазбен, парафин- немесе озокери-тотерапия, балшықпен компресс жасайды. Ауырсыну қоймаған жағдайда диадинамикалық ток Бернарды тағайындау (2—3 сеанс).

Ревматикалық және ревматоидты артритті консервативті заттармен емдеу және ревматологқа қаралуы керек.Комплексті ем құрамына стероидты емес қабынуға қарсы заттарды, антибактериальды, стероидты препараттарды тағайындайды. Задачами Стоматологтардың басты мақсаты болып науқастың ауыз қуысын санациялау және рациональды тістерді протезирлеу прикусты қалпына келтіргенге дейін.

Іріңді артрит кезінде оперативті ем көрсетілген:қабыну ошақты ашу және дренирлеу, стационарда жүргізіледі.

Емдеу этапында науқастарға физиотерапевтік ем тағайындайды: құрғақ жылу, УКС-терапия, электрофорез, диатермия, компресс.

Созылмалы артрит-буынның сыздап ауырсынуымен,қимылдың шектелуімен,сықырмен,таңертеңгілік құрысулармен байқалады.Ауырсынулар тұрақты,төменгі жақтың функциясы жаңарғанда күшейеді. Науқас ауыз қуысын 2—2,5 см дейін ашуға қабілеті бар.Ауыз қуысын ашқанда орташа крепитациямен, ал кейде сықыр естіледі,бұл кезде иек зақымдалған жаққа ығысады.

Рентгенограммада буындық саңылаудың тарылуын анықтаймыз— результат реактивті нәтижелерін,ал кейіннен буын шұңқырының және төменгі жақ шеміршегінің басының деструктивті өзгерістермен байқалады.

Науқастың жалпы жағдайы қанағаттанарлық жағдайда,дене температурасы қалыпты.Қанда көзге көрінерлік өзгерістер жоқ, ЭТЖ ↑ 25— 35 мм/сағ.

Ревматикалық және ревматоидты артриті бар науқастарды емін ревматолог қадағалайды. При переходе Травмалық артриттің созылмалыға ауысқанда ультрадыбысты терапия, парафин- және озокерито- терапия, шайнау бұлшықеттерінің массажы, балараның уын электрофорез, медициналық өтті, йод препараттарын тағайындайды. Миогимнастика жақсы нәтиже береді:төменгі жақты қимылдатпай ауыз қуысын ашу.Науқасты орындыққа отырғызып,шүйде бөлігін қабырғаға тақап,ауыз қуысын ашқанда және жапқанда қолмен иегін басады.Мұндай жаттығуларды науқас өзбетінше күніге таңертеңгілік уақытта 2—3 рет куніне 3—5 мин, 4—6аптаға созылады.

Миогимнастика әдісін Б.К.Костур ұсынған (1981). Авторлар дозирленген қысымды иекке төменнен жоғарыға қарай және алдыдан артқа қарай ғана емес,сонымен қатар жанына,ауыз қуысын ашқан кезде қарама қарсы жаққа ығысқан жаққада жасау керек деген.Бұндай жаттығулар 5— 10 рет жасайды,күніне 3—4 сеанс.

Комплексті емде ауыз қуысын және мұрынжұтқыншақты санациялау маңызды болып табылады,көрсеткіш болған жағдайда тісті рациональды протезирлеу жүргізеді.

Инфекциялық-спецификалық артрит сирек кездеседі. Гонореялық, туберкулезды, актиномикоздық мерездік артриттерді және т.б. түрлерін айырады. Олар буынға гематогенды (лимфогенды) жолмен таралады.

Гонореялық артрит аурудың бірінші айында дамиды,бірақ гонореяның асқынған формасында,созылмалы уретрит сияқты кеш байқалуы мүмкін.Ауру тез дамитын ауырсынумен байқалып жедел басталады,зақымдалған буын маңайындағы тіннің ісінуімен,есту жолының тарылуымен,нәтижесінде естудің төмендеуіне әкеледі.Алғашқы кезде қабынудың серозды формсы іріңдіге ауысады. Инфильтрат түзіледі. Рентгенограммада буындық саңылаудың кеңеюін көреміз.Ауру сипатына ерте дамитын бұлшықеттік контрактура,буын беткейіндегі шеміршектердің зақымдануымен және анкилоздануға бейімінің болуы.

Туберкулезды артриттің үш формасы кездеседі: біріншілік-сүйектік, біріншілік-синовиальды және инфекциялы-аллергиялық. Ауру білінбей басталады,баяу дамиды,қзаққа созылады. Рентгенографияда төменгі жақ басының сүйектік құрылымының біртіндеп дамитын резорбциясы анықталады. Туберкулезды артрит кезінде фиброзды анкилоз дамуы мүмкін.

Актиномикоздық артрит біріншілік ошақтан кейін тіндерге таралу нәтижесінде дамиды. Патологиялық процесс буындық капсуланы зақымдай отырып,тұрақты емес контрактураның дамуына әкеледі, ремиссиямен кезектеседі. Науқастың жалпы жағдайы шамалы өзгереді: буында әлсіз ауырсыну,әсірісе ауыз қуысын ашқанда күшеюіне шағымданады. Емдеу барысында және кейінгі уақытта буында морфологиялық өзгерістер байқалмайды.

Мерездік артрит баяу ағыммен сипатталады, ауырсыну аса айқын емес,сирек кездеседі.

Артроз

Негізгі себебі болып дистрофиялық сипаттағы процесстер,ұзақ дамитын,созылмалы жүретін қабыну және созылмалы микротравмалар,дефектілер,тісжақтық деформациялар болып табылады. Нәтижесінде қабыну процессі және дегенерация бір уақытта дамиды, деструкция мен сүйек тінінің және шеміршектің пролиферациясымен,самай-төменгі жақ сүйектерінің анатомиялық құрылымының остеосклероз және остеопороз дамуымен журетін, нәтижесінде олардың деформациясы мен конгруэнттілігінің бұзылысына әкеледі. Айқындалу дәрежесіне байланысты склерозирленген және деформирленген артроз деп ажыратады.

Науқас өткір емес ауырсынуға,буынға функциональды жүктеме түскен кезде күшеюіне шағымданады. Айқын жағдайда екіншілік реактивті синовиттің дамуы мүмкін,тұрақты болады,әсіресе ылғалды ауа райында,жүктемеден кейін,кешкілік уақытта және тыныштық жағдайдағы қозғалыста байқалады. Сонымен қатар науқастар зақымдалған аймақ жақтағы құлақтың және көздің ауырсынуына,бас ауруына, глоссалгияға,ауыз қуысының шырышты қабатының парестезиясына ,естудің төмендеуіне шағымданады.

Нәтижесінде буын беткейінің конгруэнттілігі зақымдалады, бұлшықет спазмы буын капсуласының өзгеруі және в периартикулярлы тіндердің қимылының шектелуі дамиды. Науқас тез шаршағыштығын,құрысу сезімін,бірақ буын функциясының шектелуі орташа және ауырсыну симптомымен немесе сүйектердің өсіп кетуі тән. Фиброзды немесе сүйектік анкилоздар кездеспейді.

Төменгі жақтың басының қимылы кезінде дөрекі сықырдың пайда болуы склероз және әктің жиналуына байланысты.Қабынудың жергілікті көріністерінің болмайды,бірақ құлақ самай аймағының сезімталдығы төмендеген,яғни самай-құлақ нервісінің невриттінің дамуын көрсетеді.

Науқастың жалпы жағдайы қанағаттанарлық күйде. Қан анализінде патологиялық өзгерістер байқалмайды,бірақ ЭТЖ↑, ал С-реактивті белок оң.

Склерозирленген артроздың клиникалық көрінісі айқындылығы шамалы, деформирленгенге қарағанда.Рентгенограммада склерозирленген артрозда сүйектің анатомиялық дамыған жерінде губка тәрізді зат қабатында төменгі жақтың басның деформациясын және беткейлік склероз анықтаймыз. Деформирленген артроз кезінде экзостоз және остеофит түріндегі сүйектік өсулер байқалады,нәтижесінде буын түбіршегінің және төменгі жақ басының қайтымсыз құрылымының өзгерістеріне әкеледі. Буындық саңылау тарылған,ауру баяу дамиды.

Диагнозды клиникалық, рентгенографиялық және лабораторлы зерттеулерді негіздеу арқылы қояды.

Емі комплексті: медикаментозды, физиотерапевтикалық, ортопедиялық және көрсеткіш болса оперативті. Медикаментозды терапияны ревматологтар тағайындайды. (бруфен, вольтарен, В тобының витаминдері, стероидты қатардағы препараттар ).. Кортикостероидтарды қолдану деформирленген артрозда қарсы көрсеткіш болып табылады.

Медикаментозды еммен бірге физиотерапияны тағайындайды: өт, балара уының, лидаза, йод препараттарымен электрофорез.Сонымен қатар: парафино- және озокеритотерапия, балшықпен емдеу, инфрақызыл сәулелендеру және лазерлік сәулелену . бір уақытта шайнау бұлшықеттінің массажы және емдік гимнастика тағайындалады.

Шығулар

Төменгі жақ басының алдыңғы және артқы шығуларды ажыратады.Жиі алдыңғы шығулар кездеседі,төменгі жақтың алға қарай ығысуының да себебі осы болып табылады. Бұл деген алдыңғы буынның капсуласы жұқа болып табылады,артқыға қарағанда.Артқы шығулар өте сирек кездеседі.Шығулар бір жақты және екі жақты болуы мүмкін.

Төменгі жақ басының алға қарай шығуы соққы нәтижесінде,шектен тыс ауызын ашқанда,тісін жұлғанда,яғни дәрігер кең ашқызып,бірақ жағын қолмен фиксация жасамауы нәтижесінде дамиды т. б.

Төменгі жақ басының алға шығуына тән клиникалық көрінісі. Науқастың сөйлеген сөзі түсініксіз,зақымдалған буынның ауырсынуына шағымданады,иек ығысқан қарама қарсы жаққа,беті асиметриялы.

Жаңа шыққан жарақаттардың емі жергілікті анестезиядан бастайды, оқталған жарақатта жалпы жансыздандыру жүргізеді.Науқасты аласа орындыққа отырғызып,басының шүйде бөлігін қабырғаға тақап,дәрігер бір саусағымен төмен қарай басып,ал қалғанымен жоғары қарай көтереді,яғни жақты артқа қарай ығыстырады. Шыққанды қалпына келтірген соң төменгі жақты 10—12 күнге байламмен фиксациялайды.Қайталана беретін шығуда оперативті ем көрсетілген.