1.3. Гідралогія, прадмет, яе задачы і сувязь з другімі навукамі

Гідралогія, літаральна азначае як навука аб вадзе, займаецца вывучэннем прыродных вод, з’яў, працэсаў, якія ў іх працякаюць, а таксама заканамернасці размеркавання вод на Зямлі, ў глебе і грунтах і па якім яны развіваюцца. Гідралогія адносіцца да комплекса геаграфічных навук, якія вывучаюць уласцівасці Зямлі і у прыватнасці частку яе – гідрасферу. Прадметам вывучэння гідралогіі з’яўляюцца водныя аб’екты: акіяны, моры, рэкі, азёры, вадасховішчы, балоты і вільгаць у выглядзе снежнага покрыва, ледавікоў, глебы і падземных вод. Асноўнай задачай гідралагічных даследаванняў з’яўляецца вызначэнне геаграфічных характарыстык водных аб’ектаў: іх размеркаванне па тэрыторыі, памераў, агульных апісанняў, а тасама выяўленне заканамернасцей узаеадзеяння вады з навакольным асяроддзем (заканамернасці перамяшчэння, выпарэння, таяння снега і ледастава, уздзеянне вады на дно рэчышча). Вада даследуецца як элемент геаграфічнага ландшафта, з аднаго боку, і ўстанаўленне фізічных заканамернасцей, якім падпарадкоўваюцца гідралагічныя працэсы, з другой.

Водныя аб’екты сушы, вада паветранай абалонкі і зямной кары цесна звязаны паміж сабой. Пагэтаму пытанні дзейнасці вады на сушы разглядаюцца таксама другімі навукамі: метэаралогіяй, геалогіяй, глебазнаўствам, геамарфалогіяй, фізічнай геаграфіяй і другімі навукамі, якія вывучаюць атмасферу літасферу. Найбольш цесныя сувязі існуюць паміж гідралогіяй і метэаралогіяй. Для адной і другой навукі агульнымі пытаннямі являются працэсы выпадзення і размеркавання атмасферных ападкаў, выпарэння з паверхнасці вады водных аб’ектаў, з глебы і расліннага покрыва.

Агульным пытаннем для гідралогіі, геамарфалогіі і глебазнаўства з’яўляюцца пытанні развіцця воднай эрозіі і адкладання прадуктаў разбурэння горных парод. Аднак, усе прыродныя працэсы, якія цесна звязаны з вадой, у той ці ў другой ступені звязаны з агульным сусветным працэсам – працэсам сцёку вады. Дзякуючы яму на Зямным шары адбываецца малы і вялікі кругаварот вады і, у сувязі з гэтым, кругаварот рэчваў.

Па вывучэнню водных аб’ектаў гідралогія падзяляецца на гідралогіяю акіяна, ці акеаналогію, гідралогію сушы. Па характару вывучаемых пытанняў і метадам даследаванняў у гідралогіі выдзяляецца агульная гідралогія, якая вывучае агульныя уласцівасці водных аб’ектаў, працэсаў, якія адбываюцца ў іх і гідраграфія, ў задачу якой уваходзіць даследаванне канкрэтгых водных аб’ектаў, іх размеркавання па тэрыторыі, іх рэжыма. Гідраметрыя займаецца практычным вымярэннем памераў і элементаў рэжыма водных аб’ектаў, распарацоўкай метадаў і прыбораў для палявых даследаванняў.

Гідралагічныя працэсы, якія працякаюць о розных водных аб’ектах, істотна адрозніваюцца паміж сабой, што абумоўлівае етады іх даследаванняў. Таму гідралогію сушы звычайна падзяляюць на:

• гідралогію рэк;

• гідралогію азёр;

• гідралогію балот;

• гідралогію падземных вод;

• гідралогію ледавікоў.

Даволі часта гідралогію азёр назваюць возеразнаўствам. У тых выпадках, калі пры іх вывучэнні даследуецца гідрабіялагічны рэжым азёр, яе называюць лімналогіяй. Сучасная гідралогія падземных вод сфарміравалася ў самастойную сучасную дысцыпліну – гідрагеалогію. Гідралогія падземных вод і ледавікоў разглядаецца ў курсе гідралогіі сушы с пазіцыі іх уплыву на гідралагічный рэжым рэк..

У сучаснай гідралогіі сушы сфарміраваліся новыя навуковыя накірункі, раздзелы, якія істотна развіваюць агульную гідралогію. У межах інжэнернай гідралогіі разглядаюцца пытанні разлікаў і прагнозу характарыстык гідралагічнага рэжыму. Змест гідрафізікі уключае даследаванні фізічных і механічных уласцівасцей прыродных вод у розных агрэгатных станах, заканамернасцей выпарэння , утварэння і таяння снегу і лёду, термічнага рэжыму вадаёмаў і др. Даследаванні хімічных уласцівасцей вод сушы займаецца гідрахімія. Галоўнай задачай гідрахіміі у сучасных умовах з’яўляецца ацэнка якасці вады, гідрахімічны маніторынг. Вывучэнне заканамернасцей перамяшчэння водных мас, ветравога хвалявання, цячэнняў аб’ядноўвае дынаміка вод сушы. У гэтай сувязі ў рамках гідралогіі сушы выдзяляецца самастойная дысцыпліна дынаміка рэчышчавых працэсаў. У канцы ХХ стагоддзя сфарміраваліся новыя накірункі гідралогіі – гідралогія вадасховішчаў, гідралогія сажалак, гідралогія кар’ерных вадаёмаў. Структура сучаснай гідралогіі прадстаўлена на рысунку , які сведчыць, што сучасная гідралогія сушы прадстаўляе сістэму самастойных навук гідралагічнага цыкла, ці проста гідралогію.