- •С.Л. Богомаз, н.И. Бумаженко, о.В. Данич, с.А. Карташев, а.Н. Акулович
- •Предисловие
- •Часть I. Психолого-педагогические проблемы
- •Психолого-педагогические аспекты обучения младших школьников
- •Формирование опыта творческой деятельности младших школьников в контексте личностно ориентированного обучения
- •Детская литература как средство формирования гендерных стереотипов
- •К вопросу о полоролевых различиях мальчиков и девочек дошкольного возраста в экологическом образовании
- •Содержание нравственного воспитания школьников
- •Особенности социализации детей-сирот
- •Принципы формирования культуры здоровья младших школьников и младших подростков
- •Формирование экологической культуры у младших школьников
- •Развитие субъектности у детей посредством совместного просмотра мультфильмов
- •Пейзажная живопись и ее значение для ребенка
- •Работа в школе по профилактике вовлечения в деструктивные секты
- •Позитивный аспект игровых комплексных упражнений творческого характера в структуре уроков математики начальной школы
- •Социальная среда детского оздоровительного лагеря как условие самореализации личности ребенка
- •Роль игрушки в полоролевом воспитании дошкольников
- •Использование интерактивных технологий в экологическом воспитании младших школьников
- •Особенности общения учащихся начальных классов
- •4. Психологические.
- •Некоторые секреты «школьного» здоровья доктора базарного
- •Детские страхи в дошкольном возрасте
- •Формирование правильного чтения первоклассников на основе применения дидактических игр в период обучения грамоте
- •Особенности полоролевой социализации детей в неполных семьях Гукова е.В.
- •Формирование у младших дошкольников трудовых умений в ходе выполнения поручений
- •Семья и брак в системе ценностных ориентаций старшеклассников
- •Фарміраванне маўленчай культуры малодшых школьнікаў сродкамі беларускага фальклору Дзярнова а.У.
- •Использование экологических сказок в формировании у детей старшего дошкольного возраста осознанно-правильного отношения к природе
- •К вопросу о педагогической культуре родителей
- •Средствами субъективизации
- •Формирование у младших школьников знаний о правилах поведения в природе
- •Правядзенне нестандартных ўрокаў пры вывучэнні блока ведаў “мая радзіма – беларусь” у 4 класе
- •Компьютерные технологии как средство активизации познавательной деятельности в обучении младших школьников с целью формирования и развития коммуникативной культуры
- •Анализ деятельности учреждений внешкольного воспитания и обучения витебской области в 2010–2011 учебном году
- •Реализация методики субъективизации на уроках литературного чтения
- •Работа над скороговоркой как средство совершенствования дикционных навыков младших школьников
- •Использование здоровьесберегающих технологий на уроках в начальных классах
- •Использование интерактивных информационно-обучающих средств в формировании миропознания младших школьников
- •Психолого-педагогические основы творческой деятельности
- •Моделирование текстовых задач как средство математического развития младших школьников
- •Умения каллиграфического письма как цель и результат обучения младших школьников письму
- •Имидж современного учителя как важный фактор восприятия педагогической профессии
- •Познавательно-практическая деятельность как средство умственного развития детей младшего дошкольного возраста
- •Развитие творческих способностей детей дошкольного возраста в процессе ручного ткачества
- •Развитие пространственных представлений младших школьников в процессе обучения математике
- •Олимпийское образование в образовательном пространстве младших школьников
- •Уровень
- •Начальная школа
- •Малые фольклорные жанры как средство повышения познавательного интереса младших школьников к урокам математики
- •Раскрытие экологических связей в природе при изучении курса «человек и мир»
- •Педагогическая поддержка творчески одаренных детей
- •Организация эколого-исследовательской деятельности младших школьников на уроках окружающего мира
- •Развитие коммуникативных и организаторских умений младших школьников на основе групповой деятельности в курсе «окружающий мир»
- •Педагогические условия формирования патриотизма у младших школьников средствами народной педагогики
- •Проблема выбора содержания и форм семейного досуга
- •Как научить младших школьников читать?
- •Роль детской литературы в терапии «потерь»
- •Современные подходы к классификации сказок
- •Детские капризы: причины, пути предупреждения и преодоления
- •Виды современного родительства
- •Влияние семейных факторов на агрессивное поведение детей
- •История происхождения и развития детской игры
- •Ребенок и экран
- •Социализация детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, в условиях педагогического колледжа
- •Развитие коммуникативной компетенции в процессе психосоциальной адаптации выпускников интерната в образовательной среде учреждения среднего специального образования
- •Начальной школы
- •Этнокультурная компетентность
- •Развіццё творчых здольнасцей вучняў пачатковых класаў праз мадэліраванне казак
- •Формирование гражданственности младших школьников
- •Идеографическая классификация фразеологических единиц немецкого языка, используемых при изучении курса в средней школе
- •К проблеме развития мелкой моторики у леворуких детей в современной школе
- •Развитие математического мышления младших школьников с помощью решения нестандартных задач
- •Формирование умений у младших школьников выполнять и составлять творческие задания на занятиях по труду
- •Развитие исследовательских способностей младших школьников на уроках русского языка и литературного чтения
- •Отношения детей к окружающей среде
- •Формы и методы взаимодействия с семьей в период адаптации ребенка к дошкольному учреждению
- •Влияние анимационных фильмов на проявление тревожности у младших школьников
- •Психологические условия формированиЯ ценностного отношения к материнству у девушек из полной и неполной семЕй
- •Воспитательный потенциал сказки в субкультуре дошкольника
- •Формирование нравственных качеств у учащихся начальных классов
- •Развитие сюжетно-ролевой игры в разные периоды дошкольного детства
- •Применение занимательного материала на уроках математики в начальных классах
- •Профессиональное самоопределение старших подростков как многокомпонентная система
- •Затруднения старших подростков в профессиональном самоопределении
- •Девиантного поведения
- •Особенности проявления тревожности в младшем школьном возрасте
- •Новые подходы в методике преподавания коммуникативного курса русского языка в начальных классах
- •Социальная подсистема личностных особенностей несовершеннолетних с делинквентным поведением
- •Развития личности школьника
- •Дидактическая игра как средство экологического образования старших дошкольников
- •Поведением к здоровому образу жизни
- •О значении поговорок и пословиц для осмысления подтекста басен
- •Применение дидактических игр на уроках математики в начальных классах
- •Специфика развития ребенка в современном информационном пространстве
- •Экологические проекты в начальной школе
- •Объединениях и группировках
- •Стиль семейного воспитания как один из факторов девиантного поведения подростков
- •Использование здоровьесберегающих технологий при обучении детей (по системе в.Ф. Базарного)
- •Роль некоторых единиц лингвистической системы в развитии фонематического слуха младших школьников
- •Смысложизненные ценности и профессиональный выбор брестских школьников
- •Часть II. Теория музыки. Теория и методика
- •Музыкального образования
- •Воспитательный процесс в высшем учебном заведении
- •(На примере поликультурного воспитания)
- •Развитие интереса к музыкальной деятельности у младших школьников
- •Методические аспекты концертмейстерской подготовки будущих учителей музыки
- •Бесценное наследие
- •Роль диалогических методов в повышении качества музыкальной подготовки младших школьников
- •Развитие эвристического мышления младших школьников в процессе восприятия образного содержания музыкального произведения
- •Развитие музыкальной памяти у младших школьников в процессе игры на музыкальных инструментах
- •Коллективное инструментальное исполнительство на простейших музыкальных инструментах как средство развития исполнительских умений детей младшего школьного возраста
- •Использование мультимедиа при обучении музыке
- •Использование информационно-коммуникативных технологий на уроках музыки в школе
- •Влияние музыкально-образовательной среды на формирование личности композитора андрея эшпая
- •Активизация познавательной деятельности учащихся на уроке музыки посредством информационных технологий
- •Содержание
- •Часть I. Психолого-педагогические проблемы воспитания и обучения
- •Часть II. История музыки. Теория и методика музыкального образования
- •Мир детства в современном образовательном пространстве
- •210038, Г. Витебск, Московский проспект, 33.
Развіццё творчых здольнасцей вучняў пачатковых класаў праз мадэліраванне казак
Сёмуха А.С., 3 курс
(г. Орша, Аршанскі каледж УА «ВДУ імя П.М. Машэрава»),
Навуковы кіраўнік – Суднічэнка Т.А., выкладчык
Праз тэксты, якія вывучаюцца на ўроках беларускага літаратурнага чытання ў пачатковых класах, рэалізуецца галоўная мэта навучання і выхавання: фарміраванне гарманічнай асобы, інтэлектуальна развітай, здольнай усведамляць ролю маралі, этыкі ў асабістым і грамадскім жыцці, адчуваць і ацэньваць прыгожае, дасканала валодаць мовай. Вялікае пазнавальнае і выхаваўчае значэнне мастацкага слова абумоўлена ў першую чаргу тым, што яно дае вучням разнастайныя веды і ўяўленні пра прыроду і месца ў ёй чалавека, жыццё грамадства, гістарычныя падзеі, лёс выдатных асоб.На ўроках літаратурнага чытання вучні вучацца ўспрымаць і разумець з’явы, пераўвасобленыя ёю ў вобразы, адначасова ў планах агульначалавечым, нацыянальным і канкрэтна-гістарычным. Апрача пазнання жыцця, мастацкае слова выконвае ў творах камунікатыўнуюі эстэтычную функцыі, таму творы, якія вывучаюцца на ўроках літаратурнага чытання, прадстаўлены вершамі, апавяданнямі, байкамі.Немагчыма ўяаіць сёння ўрокі літаратурнага чытання без вывучэння дзецьмі казак, легенд і паданняў, а таксама самастойнага іх складання.
Працэс навучання прыдумванню казак і гісторый – вельмі важны этап у фарміраванні ў вучняў пачатковых класаў навыкаў творчага мыслення, маналагічнага маўлення. Творчае расказванне і творчы пераказ будуюцца на своеасаблівай псіхалагічнай аснове - дзіцячым уяўленні, якое неабходна развіваць настаўніку для фарміравання камунікатыўных навыкаў дзіцяці, якое хутка падрасце і будзе імі карыстацца ў жыцці.
Вучню, які скаладае казку, неабходна правесці аналіз вядомых яму казачных сюжэтаў, а затым творча сінтэзаваць новую з'яву: новую кампазіцыю, вобразы казачных герояў, акалічнасці іх жыцця. Л.А. Венгер адзначае, што існуе вельмі эфектыўны спосаб - мадэліраванне, які дазваляе выяўляць змест і паслядоўнасць дзеянняў, пэўныя адносіны паміж персанажамі. «Мадэліраванне пачынаецца з замяшчэння адных аб'ектаў другімі. Калі мы звяртаемся да літаратуры, то замяшчаемымі аб'ектамі будуць героі дзіцячых казак: людзі, звяры, гномы, чараўнікі. Часам прыйдзецца замяшчаць і прадметы, з якімі яны дзейнічаюць.» [1,с.30].
Першая задача настаўніка – навучыць правільна выкарыстоўваць “замяшчальнікаў”. Калі працэс адбору “замяшчальнікаў” засвоены, можна пераходзіць да разыгравання з іх дапамогай простых сюжэтаў.Напрыклад, можна паспрабаваць расказаць вучням добра вядомую казку «Дзед і жораў», пры гэтым выканаць фігуркі персанажаў казкі на паперы, выразаць і размеркаваць на адным баку дошкі, а іх “замяшчальнікаў” вучні будуць падбіраюць і размяркоўваюць на другім баку дошкі. У наступны раз неабходна зноў расказаць казку, а вучні няхай самастойна адбіраюць “замяшчальнікаў”персанажаў і складваюць наглядную мадэль казкі на дошцы, дзе ёсць малюнак вясковай хаты, дрэў, палаца і г.д.Яшчэ адзін прыклад разыгрывання беларускай народнай казкі «Зайкава хатка» (лісічка - аранжавы кружок, зайчык - белы, воўк - шэры, мядзведзь - карычневы, пеўнік - зялёны).Пасля такіх ўрокаў вучні пачатковых класаў змогуць самастойна расказаць казку, карыстаючыся “замяшчальнікамі”, а потым - і без іх. Разыграванне казак дазволіць лепш засвоіць іх змест, запомніць паслядоўнасць падзей, перадаць сваё стаўленне да ўчынкаў герояў.У залежнасці ад таго, наколькі вучань авалодаў мадэліраваннем, трэба змяняць паўнату разыгравання казкі [2,с.32].
Адзін з варыянтаў мадэліравання - гэта сімвалізацыя ці сімвалічная аналогія. Гэты варыянт заснаваны на паняцці «графічная аналогія» (уменне пазначыць якім-небудзь знакам рэальны вобраз ці некалькі вобразаў, вылучыўшы ў іх агульныя прыметы), з дапамогай якога вучняў трюба падвесці да прыёму «згортванне» - уменне вылучыць у вобразе самае галоўнае.
Чытаючы ці расказваючы казку, настаўнік прапануе вучням «запісаць» яе так, як «запісаў» бы яе старажытны чалавек, які не ведаў літары. Пачынаць трэба з незнаёмай казкі, інакш малюнкі будуць апярэджваць тэкст. Калі мадэлі казак гатовыя, настаўнік прапануе дзецям разгледзець малюнкі-запісы, указваючы на тое, што казка адна, а малюнкі-запісы розныя. Самае цікавае, што любую мадэль, акрамя яе аўтара, ніхто правільна прачытаць не можа. Вучні могуць "прачытаць" свае запісы і па гэтых жа мадэлях скласці новыя казкі: ці па сваім «запісе» ці па "запісе" таварыша.
Яшчэ адзін з варыянтаў мадэліравання – карткі, якія выкарыстоўваюцца ў пачатку работы з тэкстамі і выконваюцца ў сюжэтнай манеры (на кожнай картцы малюецца адна з дваццаці функцый казкі, якія вылучыў У.Я. Проп: ад'езд героя, барацьба і г.д.). У далейшым выкарыстоўваюцца карткі са схематычным малюнкам кожнай функцыі. Рыхтуючы карткі-апоры, настаўнік выбірае для пазначэння функцыі такі знак, які быў бы зразумелы вучням, ці разам з імі апісвае кожны малюнак.Знакі, прыдуманыя самімі вучнямі, арганізуюць запамінанне, і ўсведамленне іх працякае больш прадуктыўна.
Карткі можна выкарыстоўваюцца наступным чынам:
прайграванне знаёмай казкі, дыферэнцыяцыя на сэнсавыя часткі і суаднясенне з вызначанай функцыяй: прачытаўшы і падзяліўшы казку на сэнсавыя часткі, вучні абмяркоўваюць кожную з іх з настаўнікам, разам яны даюць ёй назву. Такім чынам, вучні суадносяць паміж сабой дзве сістэмы: маўленчую і графічную. Гэта дапамагае падысці да разумення таго, што казка – гэта гнуткае ўтварэнне, якое складаецца з элементаў, і што казачнікам можа быць сам вучань;
сумесны пошук асноўных частак у зноў прапанаваных для праслухоўвання казках: чытаючы новую, незнаёмую казку, на працягу ўрока трэба выкарыстоўваць не больш за 3-5 картак, інакш у вучняў знікае цікавасць ці настае ператамленне;
цэласнае засваенне казачных функцый: вучні, выкарыстоўваючы ўвесь камплект картак, паслядоўна прайграваюць развіццё казачнага сюжэту;
складанне казак: пачынаць прыдумваць казкі лепш за ўсё калектыўна і выкарыстоўваючы абмежаваны набор картак, тады рэалізацыя мэты будзе больш прадуктыўнай. Для прыдумвання казкі вучням даецца 3-4 карткі, потым ячшэ 3-4 карткі і так далей, пакуль не будзе задзейнічаны ўвесь набор картак. Калі вучні засвоілі складанне казак па парадку функцый, можна прыступаць да складання казкі, беручы любую картку з набору картак;
работа з індывідуальным наборам картак: кожны вучань атрымлівае ці вырабляе ўласны камплект картак і працуе з імі па сваім меркаванні: прыдумвае новы твор ці мадэліруе знаёмае.Вучні самі прыдумваюць назву, месца дзеяння, герояў і вызначаюць іх колькасць, сэнсавую нагрузку, надзяляючы кожнага з іх адпаведнымі маральнымі якасцямі, вобразнымі характарыстыкамі.
У далейшым варыянты работы з карткамі па прыдумванню казачных сюжэтаў могуць быць самымі разнастайнымі: складанне па чарзе, групамі, з канца, з сярэдзіны; выкарыстанне картак па парадку, праз адну, наўгад, па вызначанай колькасці; дзяленне казкі на сэнсавыя часткі (зачын, асноўная частка, канцоўка і г.д.); выбар галоўнага героя; мадыфікацыя знаёмай казкі за кошт абмежавання ці павелічэнні выкарыстоўваемых функцый.Сюжэт казкі павінен быць насычаны дзеяннямі, багаты дыялогамі.Вельмі важна навучыць дзяцей складанню казкі па прадметна-схематычнай мадэлі: напрыклад, паказаць прадмет ці малюначак, які павінен стаць адпраўной кропкай дзіцячай фантазіі.
На наступным этапе работы можна прапанаваць некалькі картак з ужо гатовым схематычным малюнкам герояў (людзі, жывёлы, казачныя персанажы, з'явы, чароўныя аб'екты).Вучням застаецца толькі зрабіць выбар і прыдумванне казкі пойдзе хутчэй. калі будзе засвоены спрошчаны варыянт працы са схемамі да казкі, вучні ўжо змогуць самастойна намаляваць схему да сваёй прыдуманай казачнай гісторыі і расказаць яе з апорай на мадэль. Мадэліраванне дае магчымасць змяніць сам падыход да пытання навучання і выхавання малодшых школьнікаў. Звычайна ў аснове школьных заняткаў ляжыць прынцып засваенне вучнямі ведаў, уменняў і навыкаў, вызначаных праграмай. Гэта значыць, што кіраванне развіццём вучняў пры гэтым ажыццяўляецца ўскосным шляхам. Але многія псіхолагі даказалі магчымасць больш інтэнсіўнага развіцця малодшых школьнікаў пры авалоданні дзеяннямі замяшчэння і нагляднага мадэліравання.
Акрамя таго, у залежнасці ад мэт і задач, якія ставяцца на тым ці іншым уроку, можна выкарыстоўваць у працы чатыры каляровыя фішкі з літарнымі абазначэннямі:
фішка сіняга колеру з літарным абазначэннем «Р» - «расказ пра героя» (абазначае, што дзіця павінна не толькі апісаць вонкавы выгляд персанажа, але і даць характарыстыку яго чалавечым якасцям);
фішка зялёнага колеру - з літарным абазначэннем «А» - «апісанне мясцовасці» (абазначае, што аўтар казкі павінен расказаць пра месца і час дзеяння падзей);
фішка жоўтага колеру з літарным абазначэннем «Г» - «гутарка» (абазначае, што малодшы школьнік павінен увесці ў казку дыялог паміж двума персанажамі).
фішка белага колеру з літарным абазначэннем «П» - «параўнанне» (абазначае, што дзіця павінна параўнаць паміж сабой двух герояў казкі па вонкавых дадзеных і іх асабістых якасцях).
На аснове вышэй пералічаных картак-схем, якія абазначаюць структурныя адзінкі казкі, малодшыя школьнікі даследуюць асаблівасці складання казак і авалодваюць тонкасцямі стварэння новых казачных канструкцый.
Мадэліраванне казак мае вельмі важнае значэнне для вучняў увогуле,і ў прыватнасці для вучняў малодшага школьнага узросту, таму што садзейнічае развіццю маўлення і чытацкіх здольнасцей вучняў пачатковых класаў.
Такім чынам, для падтрымання цікавасці дзяцей малодшага школьнага ўзросту на ўроках літаратурнага чытання пры рабоце над казкамі неабходна праводзіць іх мадэліраванне з улікам узросту і індывідуальных асаблівасцей вучняў. Акрамя таго, выкарыстанне мадэліравання эфектыўна ўплывае на развіццё ў малодшых школьнікаў памяці, уяўлення, лагічнага мыслення, а таксама развівае маўленне, творчую актыўнасць.
Спіс цытаваных крыніц:
Валочка, М.Г.Методыка працы над тыпамі маўлення // Беларуская мова і літаратура. - 2004. - № 5. - С.23.
Віслабокава, Н.С. Выхаванне цікавасці да вывучэння роднай мовы // Беларуская мова і літаратура. - 2004. - № 5. - С.3.
Комарова, Т.С. Дети в мире творчества: книга для педагогов школьных образовательных учреждений / Т.С. Комарова. – М.: Мнемозина, 1995. – 160 с.