69

Өмір сүру деңгейінің жақсаруына байланысты орташа өмір сүру жасы да ұзаруда. 1985 жылы ер адамдардың орташа өмір сүру жасы 64,9 жас, ал әйел адамдардың орташа өмір сүру жасы 71,3 жасты құраса; 2003 жылы ер адамдар – 72,1, ал әйелдерде – 79,5 жасты құрады; 2005 жылғы дерек бойынша бұл көрсеткіш ер адамдарда – 75,1 жас, әйелдерде – 81,9 жасты құрады. Ең қызығы, Оңтүстік Кореядағы әйелдердің орташа өмір жас көрсеткіші ЭЫДҰ-ның орташа жас көрсеткішінен (81,4 жас) жоғары болды. Болжам бойынша 2030 жылы Оңтүстік Кореядағы әйелдердің орташа өмір сүру жасы

– 90 жасқа, ал ер адамдардың орташа өмір сүру жасы – 88 жасқа дейін жетуі мүмкін.

Оңтүстік Кореяның зейнетақы жүйесі басқа демократиялық елдермен салыстырғанда әлдеқайда кеш дамыды. 65 жастан асқан зейнет жастағы корейлердің кедейлік деңгейі Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйым (ЭЫДҰ) елдерімен салыстарғанда төрт есе, яғни 13%-ға жоғары. Бұл өз алдында өте үлкен әлеуметтік мәселе болып табылады. Мемлекеттің әлеуметтік шығындары Оңтүстік Кореяның ЖІӨ-не шаққандағы көрсеткіш ЭЫДҰ елдерімен салыстырғанда өте төменгі деңгейді көрсетті.

Қазіргі уақытта қарттарға көрсетілетін әлеуметтік көмектің ең өзекті мәселесі – қаржы болып табылады. Мемлекет тарапынан бөлінетін қаржыландыру саясаты жыл сайынғы өзгертулерді талап етеді. АҚШ, Ұлыбритания, Германия сияқты дамыған мемлекеттерге қарағанда Корей Республикасы зейнетақымен қамтамасыздандыружүйесі тек жұмыс бастыларға ғана емес,әлеуметтік топтың барлық мүшелерін толығымен қамтуға тырысады.

2007 жылғы дерек бойынша, зейнеткерлер ЖІӨ 1,6%-ын ғана құраған. Бұл Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымының орташа көрсеткішінің 1/4 көрсеткіші. Зейнетақы жүйесі Корея Республикасында 1988 жылдан бастап Ұлттық Зейнетақы Қызметінің (NPS) қарамағында жүзеге асырылады. 2002 жылғы дерек бойынша, Оңтүстік Кореяның 60 жастан асқан күн көрісі тек зейнетақыға тәуелді азаматтары 6,5%-ды құрды. Халықтың 1/5 зейнетақыға өмір сүруі, зейнеткерлердің жартысынан көбі кедейшілікте өмір сүріп жатқандығының көрсеткіші.

Корея Республикасының зейнеткердің әл-ауқатын реттеуге арналған келесі әлеуметтік көмек түрлері қарастырылған:

1. Зейнеткерлерді әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесі. Корея Республикасында әлеуметтік қамтамасыздандыру жүйесі үздіксіз жетілдірілуде. Оңтүстік Кореяның әлеуметтік қамтамасыздандыру жүйесін 4 топқа бөліп қарастырамыз: зейнеткерлерге арналған сақтандыру, медициналық сақтандыру, жалдамалы жұмыскерлерді сақтандыру және жеке компанияларды банкроттыққа ұшыраудан сақтандыру. Зейнетақы жүйесі негізгі 3 түрі бар: жасына байланысты зейнетақы; мүгедектігі бойынша бөлінетін зейнетақы және қайтыс болған отбасы мүшелері үшін берілетін зейнетақы.

65 жастан асқан зейнеткерлерге 3 түрлі зейнетақы бағдарламалары ұсынылады:

•Әлеуметтік базалық зейнетақы

•Мемлекеттік зейнетақы

Әлеуметтік базалық зейнетақы зейнеткерлерге ең төменгі зейнетақы төлемдері түрінде ұсынылады. Жалғызбасты зейнеткерлерге ұсынылатын максималды әлеуметтік зейнетақы көлемі зейнеткердің соңғы үш жылдық орташа табысының 5%-ын құрайды.Ресми зейнеткерлік жас (65 жас) бойынша зейнетақымен қамтылған адамдар саны 70%-ды құрайды.

Әлеуметтік зейнетақы қоры ортақ табыс бюджеті есебінен толықтырылып отырады. Әлеуметтік базалық зейнетақы шығынын азайту мақсатында мемлекет зейнеткерлерге минималды зейнетақы көлемін ұсынады.

Мемлекеттік зейнетақы бағдарламасы 5 деңгейден тұрады. Бірінші деңгей Ұлттық Зейнетақы Қызметінің (National Pension Scheme — NPS) қарамағында. Бұл зейнетақы төлемдерін жасына, жұмысқа қабілетсіздігіне байланысты және отбасы асыраушысынан айырылған жағдайда беріледі. 1999 жылдан бастап Корей Республикасындағы зейнетақы жүйесіне енгізілген өзгертулер бойынша, 18 ден 60жас арасындағыжұмысқақабілетті азаматтар зейнетақы аударымдарына міндеттелді. Қазіргі уақытта жұмысқа қабілетті азаматтардың 92 %-ы формалды түрде міндетті мемлекеттік зейнетақы жүйесінде тіркелген. Олардың 86% -ы ұлттық зейнетақы жүйесіне қатысты болса, ал қалған 6% - мемлекеттік қызметкелерге, әскерилерге, жеке меншіп мектеп мұғалімдеріне арналған арнайы зейнетақы бағдарламаларымен тіркеледі.

Зейнетақы қорлары жұмыс беруші мен жұмыскерлердің төлемдері есебінен толықтырылып отырады.1988жылыміндеттелгензейнетақытөлемдеріжалақының3%-ынқұраса,қазіргіуақытта9%- ды құрайды. Жұмыс беруші мен жұмыскерлерге тең дәрежеде 4,5%-дық ставкамен зейнетақы төлемдері міндеттелген. Төлем ставкалары әр 5 жыл сайын қайта қарастырылады. Балықшылар, фермер сияқты арнайы жұмысшылар категориясына жататын азаматтарға мемлекет тарыпынан

21

зейнетақы аударымдары жасалады. 2010 жылғы максималды зейнетақы көлемі 3,75млн вон (3503 АҚШ долл. ) құрады (Ко Енг Чоль., 2016).

Ұлттық зейнетақы жүйесінде тіркелгендерді жұмыс орны бойынша тіркелген жұмыскерлер және жеке өзі тіркелеген азаматтар болып бөлінеді. Барлық жұмыс берушілер өзінің жұмыскерлерін заңды түрде тіркеуге тиісті. Ал өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтарға табыстың көлеміне байланысты салық салынады. Әдетте, бұл табыстың 9%-ын құрайды.

Қандай-да бір себеппен жұмыстан шығып қалған немесе жеке бизнесін жапқан азаматтарды мемдекет уақытша зейнетақы төлемдерден босатады. Дәл осындай азаматтар 2009 жылғы дағдарыс нәтижесінде 5 млн-ға жеткен. Бұл зейнетақы қорында тіркелгендердің 27,1%-ы.

Корей Республикасындағы зейнетақы жүйесі 1999 жылдан бастап қана халыққа қолжетімді бола бастады. Қазіргі кезде жұмыскерлердің 1/3-і әлеуметтік сақтандыру жүйесіне төлемдерді жеткілікті дәрежеді жасамайды. Себебі жұмыскерлердің көбісі жалақысы төмен жұмыстарда істейді немесе жеке меншік бизнеспен айналысады.

Корей Республикасының Ұлттық Зейнетақы Қызметі арнайы Ұлттық Зейнетақы Қоры (National Pension Fund) есебінен қаржыландырылады. Ұлттық Зейнетақы Қорының активі 2012 жылы 368 млрд вон (340 млн. долл) құрады. Ұлттық қордың болжамы бойынша 2048 жылы халықтың қартаю есебінен қор активі азаяды(Ко Енг Чоль., 2016). (1-сурет)

1-сурет. Корей Республиикасы Ұлттық Зейнетақы қорының активтер болжамы

Толық зейнетақы төлемдері 60 жастан асқан және сақтандыру жүйесінде кем дегенде 20 жылдық ақша аударымдары бар адамдарға беріледі. Арнайы категорияға жататын жұмыскерлерге ( балықшылар, шахтерлер, әскерилерге) 55 жастан бастап зейнеткерлікке шығуға рұқсат беріледі. Бұл арнайы зейнетақы бағдарламасы белгілі бір себептермен жұмысқа қабілеттілігінен айырылғандарға немесе мүгедектерге, отбасы асыраушысынан айырылған жандарға арналған. Кемінде 10 жыл зейнетақы қорына ақша аударымдарын жасаған азаматтар ең төменгі зейнетақы төлемдерін алуға құқылы.

Зейнетақы жүйесін реттеуші ұлттық қызметтің (National Pension Service) деректері бойынша, пайдаға бағытталған зейнетақы екі бөлімнен тұрады: 1) базалық пайда зейнетақысы (BPA); 2) BPA-ға тәуелдіжұмысістемейтінотбасымүшелерінетөленетін(18жасқатолмағанбалаларға, 60жастанасқан зейнеткерлерге және т.б.) мемлекеттік жәрдемақы. Жұмыс істемейтін отбасы мүшесіне төленетін қосымша зейнетақы төлемнің абсолютті жылдық мөлшері отбасы мүшесіне 220 870 вон (260 $) , ал кәмелеттік жасқа толмаған жасөспірімдерге және қарт кісілерге 147 230 вонды (138 $) құрайды. 60-65 жастағы жұмысбасты зейнеткерлерге мемлекет зейнетақысына қосымша ақша қосады.

Сақтандыру жүйесіне 20 жылға жетпей аударым жасаған азаматтар үшін пайда зейнетақы бағдарламасы 50-% дан 95%-ға дейін түсіріледі. Кейбір деректер бойынша, базалық пайда зейнетақы көлемі тіркелген азаматтардың аударым көлеміне емес, сақтандыру уақытының ұзақтығына байланысты анықталады.

2005 жылы Корей Республикасында жұмыс берушілерге арналған арнайы зейнетақы заңнамасы өз күшінеенді. Заңнамабойынша,корпорацияларғаарнайы зейнетақы төлембағдарламаларын ұсынуына рұқсат берілді. Бұл заңнамаға дейін жұмыс берушілер арнайы сақтандыру компанияларымен келісімге отырып, бірлесе зейнетақы төлем резервтарын құру тиіс болды.

Зейнетақы жинағын жұмыскерлер бірден алуға немесе жыл сайынғы аннуитет түрінде алуға құқылы. Зейнетақы жинағын бірден алған жағдайда, ақша жеке инвестициондық зейнетақы шотына аударылады. Зейнетақы жинағын үйсіз қалған адамдарға немесе табиғи апаттардан зардап

22

шеккендерге, 6 ай көлемінде маңызды медициналық қызмет көрсетілуі тиіс адамдар мезгілінен бұрын алуына рұқсат беріледі.

Зейнетақы желісі сақтандыру компанияларымен, банктермен және брокерлермен қаржыландырылады.

Қызметкердің зейнетке шығып зейнетақы жинағын біржолғы немесе жыл сайынғы аннуитеттер түрінде алуы мүмкін. Корея Республикасындағы ең көп қолданыстағы түрі – зейнетақы жинағын бірден алу. Кепілдік төлемдерінің біржолғы сомасы қатысушылардың жеке инвестициялық зейнетақы жоспарларына - IRA-лерге берілуі мүмкін. Қатысушы баспанасыз болып, тұрғын үй сатып алу қажет болған жағдайларда және табиғи апаттардан зардап шеккен жағдайларды қоспағанда, зейнетақы жинақ қаражатын мерзімінен бұрын алуға жол берілмейді. Белгіленген жарналары бар зейнетақы жоспарларында және IRA-ларда инвестициялар құнының төмендеу қаупі тікелей қатысушыға тиесілі. Жұмыс беруші де, шот-менеджер де, мемлекет де инвестициялық тәуекелдерге кепілдік бермейді. ЗейнетақыжиналымдарыжәнеIRA-лерденқаражатбанкдепозиттеріне,бағалықағаздарға,сақтандыру полистеріне және инвестициялық тресттерге салынуы мүмкін.

Жаңа зейнетақы желілерін қаржы институттары – өмірді сақтандыру компаниялары, басқа сақтандыру ұйымдары, банктер және брокерлер басқарады.

Белгіленген төлемдері бар зейнетақы жоспарлары әрбір жылдың аяғында есептелген төлемдердің сомасынан кем дегенде 60% мөлшерінде қаржыландырылуы тиіс. Белгіленген жарналары бар зейнеткерлік жоспарлар 100% қаржыландырылуы тиіс.

ЕРСА қабылдауы зейнетақыны төлеуге арналған қорларды құрудың бұрынғы жүйесін дереу жоймады.2011жылданбастапкорпоративтікзейнетақыжоспарларысалықжеңілдіктерібарзейнетақы жинақтарының жалғыз схемасы болды. Корпоративтік жоспарларды салық салу E-E-T формуласына сәйкес жүзеге асырылады.

Соған қарамастан, ERSA-ның таратылуына қарамастан корпоративтік зейнетақы жоспарлары баяу дамыды. 2010 жылдың мамыр айына дейін осындай жоспарлы әртүрлі көлемдегі компаниялар саны тек 15% -ын құрды, оның ішінде 35% -ы 300 қызметкер немесе одан көп компаниялар. Корпоративтік зейнетақыжоспарларындамытубойыншаКореяРеспубликасыбасқададамығанелдерденарттақалып отыр. City of London дерегі бойынша, корпоративтік зейнетақы жоспар активтерінің құны ЖІӨ-нің 1,4% -ын құрады. Towers Watson компаниясының консалтингтік компаниясының сарапшыларының пікірінше, бұл қаржы дағдарысы кезінде корпорациялар өздерінің ақша резервтерін әкімшілік ұйымдарға аударғаннан гөрі, компания балансында сақтауынан деп түсіндірді.

2. Медициналық сақтандыру. Мемлекет ең төменгі табыс табушы зейнеткерлерге қосымша льготалар, жәрдемақылар ұсыну арқылы, тегін медициналық қызмет түрлерін ұсынады. Бұл льготалар қалалық және облысттық фондттардың, қайырымдылық фондттардың есебінен мемлекет қазынасына аударылады.

Ал керісінше жұмысқа қабілетсіз зейнеткерлерге арнайы әлеуметтік көмек бағдарлары қарастылырған. Оларға тегін емделу, білім алу ұсынылады және мүмкіндігіне байланысты сәйкес жұмыс та ұсынылады. Ең басты міндет мүгедектердің арнайы қабілеттерін ашып, мемлекеттің экономикасына үлес қостыру, қоғамдық қызметтерге тарту.

3. Ерікті түрде көрсетілетін азаматтық көмек (волонтерлік). Бұл көмек көрсету түріне Корея халқыеріктітүрдеқатысаалады.Әдетте,бұндайкөмектүріәлеуметтіктұрғыданәлсізтоптарғакөбірек көрсетіледі. Волонтерлік жұмыстар Корей Республикасында арнайы заңнамалық дәрежеде реттеледі және әр аудандарда, аймақтарда арнайы волонтерлік қызметтерді ұсынатын агенттіктер орналасқан. Бұл агенттіктер мемлекет және жеке кәсіпкерлердің тарапынан қаржыландырылып отырады. Волонтерлікке қатысу мектеп кезеңінен дәріптеледі және арнайы мадақтау қағаздар түрінде мадақталады. Бұл арнайы мадақтау қағаздары болашақта жұмысқа қабылдау барысында назарға аударылып және жұмысқа орналасушы үшін қосымша балл болып есептелінеді.

4. Қарттарды жұмысбастылықпен қамтамасыз ету. Қарттарға арнайы әлеуметтік сала, білім беру саласы, базарда және қоғамдық орындарда арнайы жұмыс орындары даярланып, мүмкіндігінше жұмыс орындарымен қамтамасыз ету жұмыстары жүргізіледі. Қосымша табыс көзі үшін жұмыс жасап жатқан 60жастанасқанерадамжәне65жастанасқанәйеладамдармемлекеттіксалықтанбосатылады.

Міндетті зейнетақы жарнасын төлеудің тиімділігін арттырудың нақты тетіктерін әзірлеу, мемлекеттік кепілдікті сақтауды жүзеге асыру тәртібін айқындау, төлем кезіндегі инфляция деңгейін есептей отырып енгізілген зейнетақы жарнасын, сондай-ақ салымшылар мен зейнетақы жинағын алушылардыңқұқығынқорғаудықамтамасызетуқазіргітаңдабарлықелдердеүлкенмәселегеайналып отыр. Корея Республикасы «қартаюшы қоғам» ретінде, мемлекеттік реттеулер, зейнетақы төлемдерін

23

реттеу бойынша шаралар алдын алынбаса және туу мәселесі дәл қазіргі уақыттағыдай өзгермесе, 2042 жылға дейін Оңтүстік Корея экономикасы, зейнетақы қоры да құлдырауы мүмкін.

Өмір сүру сапасының жақсаруы, орташа өмір сүру жасының ұзаруы Корей Республикасының әлеуметтік құрылымына жақсы да, жаман да әсерін тигізіп жатыр.

Әдебиеттер

1.Ко Енг Чоль. Политика социального благосостояния в Республике Корея. - М: научная конференция, Московский Гуманитарный Университет, 2006.

2.Материалы Министерства здравоохранения и социального обеспечения по коэффициенту старения. - 2018.

3.Пожилые в одиннадцати странах: Медико-социальное обследование\ Под ред.Хейккинен Е и др. ВОЗ. Европейское региональное бюро. - Копенгаген, 1987. - 286 с.

4.Чонг Ин Сук. Исследование благосостояния жизни пожилых людей на основе уважения собственной личности. Диплом доктора аспирантуры университета Тонг А.- Пусан, 2000. - 156 с.

5.Чон Кенг Хуе. Исследование потребностей социального обеспечения и насущные проблемы жизни пожилых людей

вКорее. Социальный научно исследовательский центр здравоохранения в Корее. - 2004.- с. 204-205.

6.Ko, J., Won, C., Park, I. et al. 2014. . [TheKorean welfare regime: Prospects and financing strategies]. Seoul, Korea: Korean Institute ofHealth and Social Welfare (KIHASA).

Досмырза Аружан

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Шығыстану мамандығының 2 курс студенті

[phone]

Ғылыми жетекші аға оқытушы Ташкенбаева Б.Ж.

ОҢТҮСТІК КОРЕЯ МЕДЕНЖМЕНТІНІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ

Біздер үшін Оңтүстік Кореядағы мекемелер қызметкерлерінің басқару жүйесін зерттеу өте маңызды болып саналады, себебі дәл тиімді менеджмент салдарынан Оңтүстік Корея арта қалған аграрлық мемлекеттен сыртқы нарыққа тауарлар шығаратын индустриалды елге айналды. Оның нәтижесін айталық, 1960 жылы экспорт 33 млн АҚШ долларды құраса, ал 1995 жылы ол 125 млдр. аса АҚШ долларын құрағанынан көруге болады. Басты экспортқа шығаратындары: электроника, машина, жабдықтар, автокөліктер, текстиль.

Оңтүстік Кореяның менеджмент жүйесі Жапония мен АҚШ-тың күшті әсерімен дамып отырды. 1910-1945 жылдар арасында Корея Жапон отаршылдығы кезінде барлық басқарушы орындарда жапондықтар иеленді. Ал 1945-1965 жылдар арасында Кореяның экономикасында АҚШ рөлі басымырақболды.Кореяэкономикасынқалпынакелтіру,қайтақұрушараларынәзірлеугемемлекеттік деңгейде АҚШ кеңесшілері белсенді қатысты. Сол кездері көптеген корейліктер АҚШ-қа юриспруденция мен менеджментті үйренуге кеткен болатын. Корейліктер үшін соғыс әлі күнге дейінтоқтаған жоқ, себебі олардың басты саяси жауы – Солтүстік Корея, ал экономикалық жауы – Жапония. Сол үшін Корей мекемелеріне әскери тәртәп мен авторитарлық басқару жүйесі тән.

Кореяның әлеуметтік қатынастар мен саяси мәдениетінің қалыптасуына конфуцийшілдік басты әсер еткені бізге анық. Кореяның аз уақыт ішінде дамуына, оның ішінде менеджмент пен білімнің дамуына да конфуцишілдіктің рөлі басым болды. Неге десеңіз, ұжымдастық, өзара қарым-қатынаста көмек көрсету, білім алудағы бәсекелестік пен оқуға деген құштарлық, борыш сезіміне негізделген қатаң тәртіп, топтық қарым-қатынастағы адалдық пен үлкенге деген құрмет – конфуцишілдіктін басты адамгерщілік негіздеріне жатады.

Қызметкерлер басқарудағы жапондық, америкалық, ежелгі корейлік тәсілдер синтезі қазіргі Корей менеджмент жүйесін (КМЖ) құрайды. КМЖ ның Жапония мен АҚШ-қа ұқсамайтын басты 12 сипаттамасы бар.

1)Мекеме – жартылай отбасылық ұжымдастық;

2)Мекеме иесі, басқарушы және қызметкер қарым-қатынастары – арасындағы нақты бөлініс;

3)Қызметкердің өмірлік жалдауы – бұл нәрсеге нашар қолдау көрсетіледі;

4)Лауазымдық иерархия – өте жоғары екпін қойылады;

5)Қызметкердің жеке қасиеттері – адалдық мен ынтымақтастыққа сүйену;

6)Қызметмерзіміменжасқақарым-қатынасы– қызметкердіңжасыменоныңұзақжасағанмезімі көтермелеу үшін басты тұс болып табылады;

24

7)Өкілеттілік пен жауапкершілік – определенность полномочии и неопределенность отвественности

8)Басқарушылық өкілеттер – басқарушы өкілеті иеленушінің саясаты және мүддесімен

шектелген.

9)Кәсіподақ – жеке кәсіпорындардың кәсіподақтары басым;

10)Оқыту түрі – өндірңден бөлектендірмей, әр-түрлі кәсіпті оқыту

11)Мамандандыру деңгейі – жұмыстың елеулі ауысуы және шекараларының икемділігі;

12)Қызметкерлерді іріктеу сипаттамасы – тәжірбие, жас, білім және отбасылық қатынас негізінде

іріктеледі; Корей менеджментінде топтық бағдарлауды тәрбиелеуге ерекше назар аударылады. Әдетте Корей

кәсіпорындарында 4-7 адамнан тұратын топтар құрады. Осындай шағын топтар арасында жұмыс барысында қызметкерлердің өзара қатынасуы қамтамасыз етіледі. Менеджерлер топтың одан үлкен болуына жол бермейді себебі ол топ арасындағы байланысты бұзып, ұйымшылдығын әлсіретеді. Корейліктерде бір нәрсеге тиесілдік сезімі дамығандығы сонша, тіпті топ сыртында олар жеке өздерінің барын елестете алмайды. Кәсіпорындарда топтар арасындағы ұйымшылдылықыты одан әрі дамыту үшін неше түрлі іс-шаралар, серуендеулер, спорттық жарыстар және т.б ұйымдастырылады. Корейліктер белгілі бір мекемеге, кәсіпорынға тиесілділігін мақтан тұтады, белед көреді.

Көптеген үлкен кәсіпорындардажұмыс күні,барлық қызметкерлержиналып, ал басқарушы жұмыс программасына байланысты сөз сөйлеп, жұмыскерлердің басты мақсаты және оның маңыздылығы айтылуымен басталады. Бұл рәсім қызметкерлердің алдына қойған мақсатына назар аударып, оның орындалуының маңызын көрсетеді. Бұл өндіріс тәртібінің негізінде жатыр. Бұндай жиналыстардан басқа көптеген конференциялар өткізіледі, ол жерде кәсіпорынның атқарған қызметіндегі жетістіктері мен кемшіліктері талқыланады.

Корпоративтік рух келесі факторлар арқылы жүзеге асады:

Бейімделу– яғнижаңажасқызыметкерләсіпорынғакелгенкезде,онытәлімгергебекітеді.Тәлімгер оның кәсіпорында және коллективте тез бейімделуіне көиектеседі.

Иерархия– келесіжылыжаңажасмамандаркелгенкезде,жаңағықызметкердіңөзіоларғатәлімгер болады. Яғни бір сатыға көтерілді.

Қызметкерлердіауыстыру– қызметкер3-5жылсайынөзмамандығыныңаймағындағыжағакәсіпті меңгеруі тиіс. Сондықтан оны айлығын кемітпей басқа лауазымға ауыстырады.

Тұлғааралық коммуникация – кәсіпорындағы қызметкерлердің өзара байланысы, қарымқатынасының белсенді болуын үнемі бақылау.

Корей компанияларының арасында мотивация ретінде жұмысқа өмірлік жалдау жүйесі бар. Бұл жүйе тек үлкен кәсіпорындарға тиесілі. Әр жылда қыс айында студенттер оқу орындарын бітірген кезде, осындай кәсіпорындар тестілеу өткізеді. Тестке ағылшын тілі, иероглифика, мамандық бойыншы пән және анкета кіреді. Тестілеуден өткендер, оқыту мен бейімделу кезеңінен өткен соң кызметтік міндеттерін орындауды бастайды. Өмірлік жалдау жүйесіндегі қызметкерлер әр қашан белсенді әрі адал болады. Бұл жүйе бизнеске де қызметкерлерге де тиімді. Себебі, қызметкер өмірлік жұмыс орны бар екеніне сенімді және 55-60 жасқа толған кезде кәсіпорын қомақты зейнетақы төлейді.

Жұмыскердің еңбек қызметіне байланысты мотивациясы ретінде, материалдық сыйақына да атап кетуіміз керек. Ақшалай сыйақы беру – қызметкердің жасаған жұмысы үшін алатын ең айқын жолы. Қызметкерлер жалақы маңыздылығын түсінуі қажет, себебі қызметкер жалақысы оның еңбек өнімділігімен тікелей байланысты. Америкалық компанияларға қарағанда, Корей фирмаларында негізгі жалақы деңгейін жасау кезінде, бизнестің қай аймағында, қызметкердің қандай жұмыс бөліміндежұмысжасайындепжатырғаныескеріледі.Тағыбілімдеңгейіменқоса,қызметкердіңжұмыс тәжірбиесі мен жасы ескеріледі.

Корея менеджментінің тағы бір ерекшелігін ескеру қажет, ол екі шет арасындағы ортақ балансты таба білу. Мысалы: «күшті ұжымшылдық (коллективизм), бәрі қоғамның игілігі үшін, даралық ештеңе емес» - Шығыс басқару модельдерінің негізгі сипаттамасы, мысалы, Жапония. Ал басқа шеті - «абсолютті дараландыру, тек жеке мақсаттар, жеке өсу ғана», Америка осы принциптің көрнекті өкілі болып табылады. Кореялық басшылық корпоративтік рухқа үлкен көңіл бөледі, компанияның адалдығына септігін тигізеді, сонымен бірге қызметкерлердің кәсіпқойлығы мен жеке қасиеттерін бағалайды, бұл талантты қызметкерлерді шеңберде және пайдасына дамытуға мүмкіндік береді.

Корей менеджменті - шетел басқару моделдерін нақты мемлекеттің объективті шынайылығына бейімдеудің бірегей тәжірибесін көрсетеді. Бұл мысал тиімді менеджмент үлгісін жасау кезінде экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдени және тарихи ерекшеліктерді ескерудің маңыздылығын тамаша көрсетеді. Өз кемшіліктеріне қарамастан, бұл үлгі Корея Республикасына экономикалық

25

серпілісжасауға және төрт «Азия жолбарыстарының»біріне айналуға мүмкіндік берді. Менің ойымша Қазақстандағы менеджменттің Корей менеджментінен үлгі алып, үйренетін тұстары аз емес. Атап өткен Корей менеджментіндегі негізгі сипаттамалары Қазақстандағы менеджменттің, біздің елдің экономикасының дамуына да, Қазақстанда сапалы кәсіпкерлердің көбеуіне де, адам еңбегін бағалуға да септігін тигізер еді. Қазіргі таңда қазақ елі Кореяның көптеген жүйелерін үйреніп, Қазақстанда қолданып жатыр. Бұл жарқын болашаққа апаратын қадамдардың бірі деп есептеймін.

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Бротон Д. Ф. Управленческий гений. По стопам великих менеджеров. – М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2015 ж.

2.Пурыжова Л. В., Васильева Е. А. Корейский менеджмент: что стоит заимствовать у «Азиатского дракона» //

Вопросы экономики и управления. — 2016 ж. - №5.1. - 107-109 бет. -https://moluch.ru/th/5/archive/44/1599/.

3.Федченко С. Г. ОСОБЕННОСТИ МОТИВАЦИИ В ЮЖНОКОРЕЙСКОЙ СИСТЕМЕ МЕНЕДЖМЕНТА // Текст

научной статьи по специальности «Организация и управление» - https://cyberleninka.ru/article/n/osobennosti-motivatsii-v- yuzhnokoreyskoy-sisteme-menedzhmenta.

4.Пак Ен Са. Хангуге киопмунхва (Культура корейских предприятий). Сеул: Ен-сетехак, 1993 ж. – 37 бет.

Дуйсенкина А.Б.

Al-Farabi Kazakh National University 1st year doctoral student of the Department of China studies scientific supervisor: candidate of historical sciences, docent Ashinova Zh. Y.

UNDERSTANDING CHINA’S BELT AND ROAD INITIATIVE

As is known, China today occupies a leading position in the world in economic power, which greatly influences its political weight in the world arena. The role of the PRC at the international level is increasing every year, and any actions are taken by China’s leader are discussed very seriously and thoroughly by the world community one of such is the statement of the PRC CPC Chairman Xi Jinping’s “Belt and road initiative”.

In a historical retrospective, “One belt, one road” is China’s one-sided vision of the future structure of the Great Eurasian region. China is trying to promote the integration of landlocked infrastructure and investment through continental Eurasia, to promote the viability of shipping from the South China Sea through Africa to Western Europe, and hopes to exert its regional economic, strategic and military influence in the region.

The concept of “One belt, one road”, launched by PRC Chairman Xi Jinping in his first year since taking office, attracted widespread attention both in China and in other countries. The Belt and Road strategic initiative is linked to the geographical location and history of China. Idea itself corresponds to the trends of the multi polar world, economic globalization, cultural diversity and the public information flow.

According to researchers, one of the reasons for recreating the idea of the Belt and road initiative is China’s internal multiple issues. Since 1978, as a result of the implementation of the economic reform and openness, announced by Prime Minister Deng Xiaoping, which was aimed at the developing of the eastern part of the PRC, the unequal regional development between the west and the east became more visible [1]. Today, this problem has become one of the most serious issues in China. The concept of the Silk Road economic belt is intended not only to become a means of strengthening cooperation with neighboring countries, but also to weaken the difference between the western and eastern regions within China [2]. Thus, to achieve rapid development in the middle west of China, it is necessary to accelerate the transfer of eastern production capacity to the west, to reveal the possibilities of potential cooperation between the west of China and neighboring countries [3]. One of the goals of the international project is to create a trans-Eurasian land bridge, which is especially important for western China [4]. According to the leaders of the CPC of the PRC, “One belt, one road” can become a good bridge to solving the problem of China’s economic imbalance and the establishment of regional harmonious development.

On September 7, 2013, the leader of the People’s Republic of China, Xi Jinping, gave a speech at the Nazarbayev University in Astana. In his speech called “Promote Friendship Between Our People and Work Together to Build a Bright Future” he announced China’s plans to create an economic belt that could connect the Chinese market with Central Asia, the Middle East and Europe [5]. His ambitious statement about the initiative of the People's Republic of China at a Kazakh University before the President N.A. Nazarbayev was not accidental, because our country turned out to be an important link in the implementation of this project. In his speech, he stated that: “To forge closer economic ties, deepen cooperation and expand development space in the Eurasian region, we should take an innovative approach and jointly build an economic belt along the

26

Silk Road. This will be a great undertaking benefiting the people of all countries along the route” [6]. According to Xi Jinping, the new economic belt will connect the economy of China with the economy of the West, will be a revival of the ancient land trade routes of the Great Silk Road. Later this project became known as the Silk Road Economic Belt. In addition to this continental initiative, there were other initiatives, for example, “Maritime Silk Road”, presented by Xi Jinping during a state visit to Indonesia in October 2013. “Maritime Silk Road” is aimed at connecting Chinese ports with other ports in Asia and ultimately with European ones. In the future, projects the “Silk Road Economic Belt” and “Maritime Silk Road” were linked to the Belt and road initiative.

Speaking at Nazarbayev University, the Chairman of the People's Republic of China, Xi Jinping, for the first time outlined the conceptual points of the Belt and road initiative, which are presented below:

1.Strengthening political alignment.

Guided by the principle of achieving consensus while preserving differences, programs are being developed for the development of regional cooperation, specific measures to strengthen the practical interaction between the business structures of the participating countries of the “One belt, one road” strategy.

2. Strengthening the construction of a single road network.

The road network as part of the “One belt, one road” strategy is being built at an accelerated pace. The highway West China - Western Europe is almost completed. On the approach is the creation of a transport network connecting east, west and south Asia, which creates a favorable opportunity for the economic development of the countries participating in the “One belt, one road” strategy and strengthening friendship between nations.

3. Strengthening trade links.

About 3.0 billion people live in the Silk Road economic belt. The “One belt, one road” strategy will not only accelerate trade between the participating countries, but also significantly reduce trade barriers, reduce trade costs, and accelerate the flow of investment.

4. Strengthening currency flows.

In 2016, the yuan entered the basket of reserve currencies of the International Monetary Fund. This made it possible to strengthen not only the yuan, but also other national currencies, as well as reduce risks in the financial market and increase the competitiveness of regional economies.

5. Strengthening people's connections.

Interstate relations are based on the mutual location of peoples. PRC Chairman Xi Jinping stressed the need to intensify friendly contacts in order to strengthen mutual understanding.

“One Belt” is the Silk Road economic belt, which stimulates economic cooperation between China and the respective participating countries through trade and investment. “One Road” is the 21st century Maritime Silk Road, which is aimed at expanding trade exchanges in these territories. Long-term plans for the joint development and implementation of this mega project with the partnership participation of all interested states are aimed not only at solving a number of external and internal problems of China, but also at promoting integration world community, creating conditions for economic and cultural ties among developed and developing countries in the Eurasian limits [7].

The Belt and road initiative of Chairman Xi was postulated with a two-pronged vision. One of them is that the countries of the region "jump on the economic wave of China". Paraphrasing what was said by the Chinese leader, the countries participating in the Belt and road initiative will participate in China’s economic prosperity through the development of infrastructure which will become possible thanks to China. This refers to the idea that infrastructure investments initiated by China through funding by its multilateral financial institutions and political bodies, and infrastructure construction carried out by Chinese companies in 65 countries participating in the project, will bring economic prosperity and improve the living standards of these countries. The second vision formulated by President Xi is that regional countries create a “Community of Common Destiny” [8]. Thus, China is primarily trying to raise the national economy through cooperation with the countries participating in this project with the help of the country's financial institutions. Thus, the Chinese initiative on a global and regional scale makes available long-term financing, which ultimately will have a positive impact on economic growth, and contributes to improving the living standards of the countries included in the Belt and road initiative. This will lead to a significant degree of an equal economic level of development of all countries participating in an international project.

During the speech in Davos in 2017, Xi Jinping’s regional vision further shifted to a more ambitious “Community of Common Destiny” [9]. This vision embodies the moral ideal, which involves much more complex dialogues than a simple understanding of the essence of the Belt and road initiative as a general recommendation of economic prosperity for the entire region.

27

As it is known, the Silk Road economic belt stretches from East China along the Yangtze River, in the northwestern city of China Xian, the starting point of the ancient Silk Road through the Muslim prefecture of Xinjiang, Central Asia, Russia, all the way to Eastern and Central Europe, the former Soviet bloc. The 21st century Maritime Silk Road connects the South China Sea with the Indian Ocean, to the oil countries in the Middle East, and another route through Africa to destinations in Western Europe. China forms a vision of a revived regional economic entity based on the concept of the Great Silk Road.

The countries of the One Belt, One Road Initiative now include:

•10 ASEAN countries: Singapore, Malaysia, India, Myanmar, Thailand, Laos, Cambodia, Vietnam, runei, Philippines;

•Mongolia and Russia;

•18 countries of Western Asia and the Mediterranean: Iran, Iraq, Turkey, Syria, Jordan, Lebanon, Israel, Palestinian Territory, Saudi Arabia, Yemen, Amman, United Arab Emirates, Qatar, Kuwait, Bahrain, Greece, Cyprus, Egypt Sinai Peninsula;

•8 countries in South Asia: India, Pakistan, Bangladesh, Afghanistan, Sri Lanka, Maldives, Nepal and Bhutan;

•5 countries of Central Asia: Kazakhstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Tajikistan, and Kyrgyzstan;

•6 countries of the former USSR: Ukraine, Belarus, Croatia, Azerbaijan, Armenia, and Moldova; and,

•16 countries of Central and Eastern Europe: Poland, Lithuania, Estonia, Latvia, Czech Republic,

Slovakia, Hungary, Slovenia, Croatia, Bosnia and Herzegovina, Montenegro, Albania, Romania, Bulgaria and Malta

The Belt and Road initiative sought to build the world's largest network of economic corridors, including the China-Mongolia-Russia, China-Central Asia-West Asia (Middle East), China-South Asia, and ChinaPakistan and China-Bangladesh-India- economic corridors Pakistan. Recently, more than 65 countries are involved in the Belt and road initiative, which indicates the international level and the global scale of this project. According to the scientists predict, in the near future, the number of participating countries may increase.

Summing up, we can conclude that China’s new strategy for Central and Eastern Eurasia, South-east Asia and the Pacific is the first large-scale initiative of the heavenly country after the reform of China’s openness. Economically, Belt and road initiative was created to promote economic expansion based on infrastructure through a regional infrastructure investment mechanism led by China.

In geopolitical terms, Chinese President Xi Jinping calls for the creation of a “Community of common destiny” among the partners of the Belt and road initiative, which causes a huge resonance in the world community, including scientists engaged in global world order.

It should also be noted that Belt and road initiative is still in its early stages of development. For five years, the initiative has made significant progress, however, the author believe that the sustainability of such a large project causes doubts due to the scale and the huge number of participants, the need for huge funding. For the short period of the implementation of the Belt and road initiative it is still difficult to estimate the true value of the project and the expected results. The effectiveness of the implementation of an international project initiated by the PRC, depends both on the internal factors of the policy of the initiator’s country, and also on external factors, including fluctuations in the global situation.

The Republic of Kazakhstan, as a strategic partner and participant of this international project, should develop a balanced policy based on pragmatism and aimed at mutually beneficial cooperation within the framework of this project both with China and with other participants of the Belt and road initiative. Our country should choose an approach whereby rational investments in the national economy will make positive changes in social and economic development, while the national security of the Republic of Kazakhstan will be preserved

References

1.. (2015). . , 354 . [Zou Lei. Political Economy of China's Belt and Road Strategy [M]. Shanghai//Shanghai People's Publishing House, 2015. 354 p].

2.Li Xiao, Li Junjiu. (2015). One Belt and One Road and the Reshaping of China's Geopolitical and Geoeconomic Strategy // World Economics and Politics. № 10. P. 30-59.

3.Chu Yin, Gao Yuan. (2015.) China's Belt and Road Initiatives: Three Questions to be Answered // International Economic

Review. №2. P.90-99

4.. (2015). . ,. 354 . [Zou Lei. Political Economy of China's Belt and Road Strategy [M]. Shanghai//Shanghai People's Publishing House, 2015. 354 p]

28

5.21 [M]. 2015(3). [The

vision and actions to promote the Silk Road Economic Belt and the 21st Century Maritime Silk Road [M]. //National Development and Reform Commission, Ministry of Foreign Affairs, Ministry of Commerce, 2015(3).]

6.. (2014). . .. [Feng Zongxian. The strategic significance of the Belt and Road Initiative// Guangming Daily 20 oct. 2014.]

7.Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. (2013). paragraph 29

8.Jinping Xi, Boao Forum for Asia. (May, 2015). Retrieved from

http://news.xinhuanet.com/politics/ 2015-03/28/c_1114794507.htm.

9. Jinping Xi, Davos World Economic Forum. (2017). Retrieved from http://wap.chinadaily.com.cn/ 2017-01/17/content_27982053.htm.

Еркенқызы Ә.

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Түрксой кафедрасының 2-курс магистранты Ғылыми жетекшісі: Абдукадыров Н.М.

ОСМАНДЫҚ ҚАРЫЗДАР БОЙЫНША ТҮРКИЯ МЕН ЕУРОПА ЕЛДЕРІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КЕЛІСІМДЕРІ

ХІХ ғ. орталарынан бастап, Портаның күш-қуаты төменгі шегіне жетеді. 1875 жылға таман Түркия ірі державаларға 5,3 млрд алтын франк көлемінде қарызға батады. Пайыз мөлшерлемесі бойынша да төлем жасай алмағандықтан, Осман империясы мемлекеттік банкротқа ұшырағандығын мәлімдейді [1]. 1877-1878 ж. орыс-түрік соғысындағы жеңілістің нәтижесінде 1880 ж. Түркия екінші рет ұлттық банкрот болғандығын жариялады. Еуропадағы беделінен айырылуымен қатар экономикалық қиыншылықтар Осман империясының батыстық державалар тарапынан саяси және экономикалық тұрғыда бағынышты етілуіне қолайлы жағдайлар туғызды. Атап айтсақ, 1854-1923 жылдары арасы Осман Империясының батыс елдеріне үлкен мөлшерде қарызға батқан және жүре келе бодан империя күйіне түскен кезең болып саналады. Сыртқы қарыздарын Осман империясытәуелсіздігі менжерлерін бере отырып өтеген болатын. Нәтижесінде қысқа уақыт ішінде бұл қарыздар Осман империясының құлауына жол ашқандығын айта аламыз [2].

Берлин конгресінде ірі державалар Түркияны қаржылық бақылауға алуға ресми түрде әрекет жасады. Олар Константинопольде кредиторлардың арыз-талаптарын қарастырып, оларды шешуге бағытталған шараларды жасайтын, мүдделі державалар тағайындаған делегаттардан тұратын қаржылық комиссия құратындығын жариялады.

Түрік үкіметі бұл ұсынысты Түркияның саяси тәуелсіздігіне жатпайтынын айтып, кредиторлармен тікелей келісім орнатуға тырысты. 1881 жылы келісімге қол жеткізіліп, келесідей шарттар қойылды: Түркияның мемлекеттік қарызы екі есеге азайтылды,яғни 5.2 млрд франктен – 2.5 млрд франкке дейін (шын мәнінде алған сомасы); пайыздарды мен амортизацияны төлеу үшін мемлекеттік қарыз тұз, спиртті ішімдіктер, темекі, жібек, балық аулау, елтаңбалық алым акцизінен түскен кірістер есебінен төленіп отырды [3; 8-10].

Осылайша, османдық қарыздар бойынша Түркия мен Еуропа елдерінің алғашқы келісімдері Османдық қарыздарды басқару әкімшілігінің (Düyun-u Umumiye İdaresi) құрылуымен басталды деуімізге болады. Одан кейін османдық қарыздар мәселесі Севр және Лозан конференцияларында талқыланды.

Севр келісімшартынакелер болсақ, олБіріншіДүниежүзілік соғыстанкейінАнтанта мемлекеттері мен Осман империясы арасында 1920 ж. 10 тамызында жасалған. Севр келісімшарты бойынша Düyun- u Umumiye Басқарма Мәжілісінде тек ағылшын, француз және итальян облигация иелері мен Осман Банкінің өкілдері қатыса алca, Осман үкіметі өкілдері қатыса алмайтын еді; Одақтастар Түркияның қаржылық жағдайын реттеу үшін, нақтырақ айтқанда, қаржыны басқару мақсатымен «Халықаралық қаржы комиссиясын» құрады.

Бұл келісімшарт Грекиядан басқа мемлекеттер тарапынан мойындалмаған және жүзеге аспаған. Оның орнына Антанта елдері мен Осман империясы арасындағы соғыс жағдайы 1923 ж. 24 шілдеде қол қойылған Лозан келісімшартымен аяқталды [4; 108-109].

Ендігі кезекте Лозан конференциясына тоқтала кетсек, азаттық соғысында қарыз алмай жеңіске жеткен ТҰҰМ (Түркияның Ұлы Ұлттық Мәжілісі) үкіметі Муданья бітімінен 40 күн өткен соң, 1922 жылы 21 қарашада Сыртқы істер министрі Исмет Инөнүдің басшылығымен Лозан конференциясына барған уақытта империяның қарыздары мәселесі күн тәртібіне келтірілді. Конференцияда қарыздарға байланысты даулар ұзақ жүрді. Түркия Осман мемлекетінің жалпы қарыздарының (Düyun-u Umumiye) Траблус-Гарп соғысы мен 1912-1913 жылғы Балқан соғысы соңында империя территориясынан үлесін

29

алған Балқан елдері мен Лозан келісімшартының қорытындысы ретінде Азияда құрылған жаңа мемлекетттер арасында иеленген жерлерінің 1911 мен 1912 ж. орташа табыс көлеміне қарай бөлінуі қабылданды және осылайша Осман империясының қарыздары оның мирасы болған барлық мемлекеттерге (олардың саны 15) бөлінді [4; 111]. Бөліп беру қатысты мемлекеттердің жаңадан құрылуына байланысты империя жерлерінен алған жер телімдерден түсетін орташа табыс мөлшеріне қарай жүргізіледі. Қарызды бөлу нәтижесінде Түркияға түскен жалпы үлестің мөлшері - 65,32 %. Қарыз жүктелген елдер Түркиямен бірге алған үлестеріне қарай, біріктірілген қарыздарды пайызсыз келісімшарттың күшіне енген күнінен бастап 20 жылда өтеуге міндеттеледі. Түркияның оған дейін өтеген қарыздары, біріктірілген негізгі сомаға және пайыздарына есептелінеді. Бұл келісімшартта қарыздың белгілі бір валютамен: алтын лира, стерлинг немесе француз франкімен өтелуі белгіленбеген.

Лозан келісімшартының негізінде бөлініп шығып тәуелсіз атанған басқа да 14 мемлекеттерге бөлініп берілуі нәтижесінде, 129 604 910 лира османдық қарыздан Түркия Республикасына тиген үлесі 84 597 495 лираны құрайды. Дегенмен, бұл сомаға өтелмеген бөліп төлеулер мен алғытөлемдерді

қосқанда жалпы	османдық қарыз (129 604 910	ТЛ негізгі сома	+	30 437 441 ТЛ	бөліп
төлеулер+1 561 482	ТЛ алғытөлемдер) 161 603 833	лираға жетіп,	осы	жалпы соманың	ішінде

Түркияның үлесі (161 603 833 х 65,32=) 105 559 623 лира болып есептелді. Пайыздық мөлшерлеме де 4-8 % болып қолданылады [5; 310].

Османдық қарызға қатысты Лозан бітім шарты баптарының негізгі қағидасы келесідей: Осман империясы құлаған соң пайда болған басқа мемлекеттер мен Түркия арасында қарызды бөлу; Османдық қарыз әкімшілігі құрамынан неміс, аустриялық және венгрлік қарыз берушілер өкілдерінің шығарылуы;қарыздыбөлудібақылаумақсатыменарнайыхалықаралықкомиссияқұру;төлемтөлеудің мерзімін, жылдық төлемнің сомасын есептеу принципі мен төлем жасау тәртібін белгілеу, сонымен қатар төлемнің валютасы мен уақытында төленбеген купондарды өтеу тәртібі.

Осман қарызына қатысты келісімшарт баптарын дайындау көп уақыт пен күшті талап етті, ең алдымен Осман империясының ірі несие берушісі –Францияның икемге келмегендігінен болды. Франция басқа мемлекеттердің арасында Түркияға қаржылай бақылауын сақтауға мүдделі болған ел. Сол себептен осман қарызын қаржылық-экономикалық комиссияның отырысында талқылау жиі шиеленіске әкелетін. Қарама-қайшы экономикалық мүдделер, сонымен қатар тараптар өкілдерінің кәсіби және дипломатиялық даярлық деңгейлеріндегі елеулі айырмашылық бұл мәселенің көптеген аспектісі бойынша келісімге қол жеткізудің мүмкінсіздігіне әкелді.

Лозан конференциясы Түркия үшін Осман империясының қарыздық «мирасын» әділ түрде қайта қарастыру идеясымен басталса да, мемлекет экономикасы үшін ауыр қаржылық міндеттемелерді қабылдаумен аяқталды. Оған қоса, төлем төлеу валютасы мәселесі шешілмеді. Еуропалық делегация өкілдері қарыз беруші елдердің валютасын немесе алтынды қолдануды ұсынса, түрік делегациясы қайта есептеу бағамы бойынша тек қағаз түрік лирасын қолдануды алға тартты. Төлем валютасы мен қарыз өтеушілердің үлесі мәселелері реттелмегендіктен, республикалық үкімет оларды ішкі саяси жағдайдыңжәнеТүркияныңхалықаралықмәртебесініңорнығуынанкейінқайтаталқылауғамүмкіндік алды.

Лозан конференциясынан кейін, Түркия Республикасы құрылып болғаннан кейінгі кезеңде османдық қарыздар мәселесі қайта жаңғырды. Атап айтсақ, 1928 жылы Түркия және Еуропа елдері арасында Парижде осы мәселе бойынша кездесулер басталып, келісімге қол қойылды. Келісімге келінсе де, османдық қарыздар бойынша келіссөздер түрік тарапының ниеті мен өтініштері бойынша 1933 жылға дейін созылды.

Түрік үкіметінің экономикалық және қаржылық жағдайын алға тарта отырып талап еткен жеңілдіктерді назарға ала отырып, Лозан келісімшартында орын алған кейбір келіспеушіліктерден арылу мақсатында, Түркия мен Германия, Бельгия, Франция, Англия, Италия мен Швейцариядағы облигация иелері одағының өкілдері арасында Парижде 1928 жылы 13 маусымда бір Келісімге қол қойылды. Париж келісімінде сыртқы қарыздардың ақырғы мөлшері белгіленді [6; 143]. Бұл келісімге сәйкес, Осман империясынан қалған қарыздардың қадағалануы Düyun-u Umumiye Басқармасының орнына Қарыз Мәжілісі тарапына берілуі көзделді. Сонымен қатар, бұрынғы «Düyun-u Umumiye-i Osmaniye Meclisi İdaresi» жойылып, оның орнына орталықтары Түркиядан басқа, Парижде құрылды. Біріншісі ағылшын, француз, итальян, түрік және Осман Банкінің өкілдерінен тұратын «Бірлескен Қарыздар Мәжілісі» (Қарыздар Мәжілісі) болса, екіншісі үш француз, екі неміс және бір бельгиялық өкілдерден тұратын «Облигация иелерінің мәжілісі» (Иелердің Мәжілісі) болды.

1928 ж. Париж келісімінде қабылданған қарыздар қайтадан қарастырылып, жаңа өтеу жоспары жасалды [7; 121]. Оған сәйкес өтеу 1929 ж. 1 маусымынан басталып, 7 жыл (1.6.1929-31.5.1936

30