- •1. Сақтар саяси тарихы, шаруашылығы және мәдениеті (үіі-ііІғ.Ғ).
- •2. Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа (жэс) көшу және оның
- •1921 – 1922 Жылдардағы ашаршылық.
- •1921 – 1922 Жылдардағы жер реформасының маңызы:
- •4.Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығы. «Жеті жарғы»
- •5."Қазақстан-2030 стратегиясы”.
- •2030 Жылы Қазақстан күрделі жолдан ойдағыдай өткен және дамудың келесі кезеңіне нық қадаммен аяқ басқан ел болады.
- •6. Қола дәуіріндегі Қазақстан.
- •7. Қазақ-жоңғар қатынастары.
- •8. Қазақстан сыртқы саясатында басты үш мәселеге ерекше назар аударады:
- •9. Ғұн және Үйсіндер
- •10. Сырым Датұлы бастаған Кіші жүздегі көтеріліс
- •12. Түрік және Батыс-Түрік қағанаты
- •13. Билер институты.
- •14. Кеңес өкіметінің 20-30 жылдардағы мәдениет пен ғылым саласындағы саясаты
- •15. Батыс Түрік қағанатының құлдырауы және Түргеш қағанатының құрылуы
- •16. Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс (1837-1847)
- •17. Қазақстан елді индустрияландыру кезеңінде.
- •19. Ұлы Жібек жолының Қазақстан тарихындағы рөлі
- •20.XIX соңы XX басы Қазақстанда патшалық қоныстандыру саясаты
- •21. Қарахан мемлекеті (942-1210 жж.). Қарахан мемлекетінің құрылуы.
- •22. XiXғ қазақ ағартушылары. Абай Шоқан Ыбырай
- •23. «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» қр Конституциялық заңы
- •24. Қимақ және Оғыз мемлекеттері
- •25. XIX ғ II жартысындағы музыка мәдениеті
- •26. Күштеп ұжымдастыру кезіндегі қазақ ауылының қайғы қасіреті
- •27. Қыпшақ хандығы (XI ғ басы-1219 ж.). Қыпшақ және олардың қоныстануы.
- •28. Патша өкіметінің Қазақстандағы 1822 және 1824 жылдардағы саяси реформалары.
- •29. Е.Б. Бекмахановтың тарихи көзқарасын қуғындау
- •30. Найман мен Керей
- •31. 1916 Жылғы ұлт-азаттық қозғалыс.
- •32. Соғыстан кейінгі бейбітшілік құрылысқа көшу жылдарындағы Қазақстандағықиыншылықтар. (1946-195(0)3 жж.).
- •33. Қазақстанды моңғолдардың жаулап алуы. Мемлекеттің құрылуы.
- •34. 1941-1945 Жж. Ұлы Отан соғысы. Кз – майдан арсеналы
- •2. Қазақстан Экономиканы соғысқа бейімдеп қайта құру.
- •1944 – 1945 Жылдары салынған жаңа өнеркәсіп обьектілері:
- •3. Майдандағы қазақстандықтар.
- •4. Қазақстан Ұлы Отан соғысының аяқталу кезеңінде (1944-1945 жж.)
- •35. Халықтың әлеуметтік тұрмыс дәрежесі: тенденция мен қарама-қайшылықтар
- •1965-1985-Ші жылдардағы Қазақстан
- •36. Әбілқайыр хандығы (хv ғасыр)
- •37. Қазақстандықтар 1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысы майдандарында
- •38. Желтоқсан оқиғасы (1986 ж.)
- •39. Батырлар институты.
- •40. Қазақстанның XX ғ. Басындағы мәдениеті
- •Кеңес мәдениеті
- •41. Тың игеру саясаты және оның зардаптары.
- •42. Түрік халқының рухани мәдениеті
- •43. Қазақ хандығының құрылуы және Керей мен Жәнібек.
- •44. «Невада – Семей» қозғалысы
- •45. Қазақ хандығының 16-17 ғ. Саяси жағдайы
- •47.Қазақстандағы халықаралық ұйымдардың жұмысы
- •1. Посткеңестік кеңістіктегі интеграциялық процестер
- •2. Еуроазиялық Одақ құру идеясы жəне процессі
- •1. Қазақстан-Қытай ынтымақтастығының жағдайы жəне
- •3. Қазақстанның Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттерімен өзара
- •4. Қазақстан-Жапония қатынастары
- •5. Қазақстанның Корея Республикасы жəне кхдр-мен қатынастары
- •48. XVI-XVIII ғасырлардағы Қазақ халқының мәдениеті
- •49. Қазан төңкерісі және Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы.
- •50. Қазақстан Республикасының Конституциясы
- •51. М. Х. Дулатидің «Тарих-и Рашиди» еңбегіндегі тарихи – танымдық деректер.
- •52. Жошы ұлысы ыдырағаннан кейін Қазақстан терреториясында құрылған жаңа мемлекеттер.
- •53. Шетелдік интервенция және азамат соғысы жылдарындағы Қазақстан. 1918-1920
- •54. Моғолстан
- •55. Қазақ интеллегенциясын қуғындау
- •56. Тәуелсіз Қазақстанның басқа мем-н саяси және экономикалық қатынасы.
- •57. Кіші және Орта жүз билеуші топтарының Ресей протекторатын (бодандығын) қабылдауы және оның салдары.
- •58. Әскери коммунизм саясаты:
- •59. Қазақстандағы «қайта құру» саясаты (1985-1991 жж.).
- •60. Абылай ханның қазақ хандығын нығайту жолындағы қызметі.
- •61. 1917 Жылғы Ресейдегі Ақпан революциясы және Қазақстан. 1917 жылғы Қазақстандағы саяси партиялар мен ағымдар.
- •62. Тәуелсіз мемлекеттер достастығы тмд
- •63. VI-XII ғасырлардағы қалалар
- •VI-XII ғғ. Қазақстанның рухани мәдениеті. Ежелгі түрік алфавиті мен жазуы
- •64. Бөкей ордасындағы көтеріліс 1836-1838
- •65. Қазақстан республикасының «тіл туралы» заңы
- •67 XXғғ. 20-30 жж. Мәдениет құрылысының қазақ зиялыларының үлесі.
- •68. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық реформалары
- •70. Нұрмұхамедұлы Жанқожа бастаған көтеріліс.
- •71. Жолдаудары
- •72. Қазақстан «Хрущев декадасы» жылдарында (1953-1964 жж.).
- •1957 Жылғы реформаның кемшіліктері :
- •73. Ұлы жүздің Ресейге қосылуы
- •74. Тәуелсіз қазақстанның мәдени дамуы
- •2. Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы.
- •2000 Жыл- мәдениетті қолдау жылы.
19. Ұлы Жібек жолының Қазақстан тарихындағы рөлі
Начало формы
Конец формы
Адамдар өте ерте кезден-ақ бір-бірімен сауда жасасқан. Бұл сауда орындарының – базардың, жәрмеңкенің, сонымен қатар ел мен елді, қалалар мен халықтарды бір-біріне жалғаған сауда жолдарының пайда болуына себепші болды. Жолдар бір-біріне қосылып, батысқа, шығысқа, оңтүстікке, солтүстікке қарай көршілес жатқан жерлердің бірінен соң біріне жылжи отырып созыла берді. Осылайша Еуропа мен Азияда Ұлы Жібек жолы пайда болды. Чжан Цянбның жасаған саяхаты нәтижесінде б. з. б. 2 ғасырда ашылды.
Ұлы Жібек жолының бір тармағы – Египет пен Вавилонда, Иранда өте қымбат бағаланатын, әдемі көк тас лазурит тасымалданған — «лазурит жолы» деп аталған. Екінші тармағы – Қытайдағы императорлар мен ақсүйектердің сүйікті заты болған әшекейлер жасау үшін әдемі нефрит тасын тасымалдайтын — «нефрит жолы» болған. Ал үшінші «бұлғын жолымен» қымбат бағалы терілер тасылған. Ғалымдардың анықтағананындай бұл б. з. б. II ғасырда болған.
Ұлы Жібек жолы ежелгі Қазақстан жерімен де өткен.
Бас сауда жолы Тянь-Шань тауларының бөктерімен жүріп, Сырдария, Талас, Шу, Іле алқабын кесіп өтіп, Қытайға қарай созылып жатты. Оның тармақтары бұрын Яксарт, кейінірек Сейхун деп аталған Сырдария жағасымен Аралды бойлап Жайық өзеніне, ары қарай Қара теңіз жағалауына, Византияға, Батыс Еуропаға өтті.
Басты жолдан Орталық Қазақстан даласымен Сарыарқаға, Ертіске, Алтай мен Моңғолияға апарар жолдар тарамдалып жатты. Жолдың бойында Испиджаб, Тараз, Құлан, Аспара, Алматы, Талхир, Қаялық, Усбаникет, Отырар, Түркістан, Сауран, Сығанақ, Янгикент, Сарайшық қалалары бой көтерді.
«Ұлы Жібек жолы» деген атау тек 1877 жылы пайда болды. Оны неміс географы Фердинанд фон Рихтгофен қалыптастырды.
Сол кездегі сауданың басты тауары Қытайда өндірілетін жібек болған. Сондықтан жол «Жібек жолы» деп аталған. Жібекпен бірге Шығыстан Батысқа, Батыстан Шығысқа – Римде, Францияда, Византияда, Русьте, Иран мен Араб халифатында, Ерте түркі қағанаттарында, Қытай, Корей, Жапонияда өндірілген көптеген тауарлар ағылды
Мұндай экзотикалық тауарлардың тізімі өте үлкен. Олар: хош иісті заттар – жасмин (ақгүл, ақтамақгүл) суы мен асбра иіс майлары, кардамон астатымы, мускат жаңғақтары; женьшень мен дәрі-дәрмектер; кілемдер мен кенептер, бояулар мен минералдық шикізаттар; алмас, яшма, янтарь мен теңіз маржандары; морж сүйегі мен азу тістері, алтын мен күмістер; қымбат терілер мен теңгелер; садақ-жебелер, қылыш пен найзалар және бұдан басқа көптеген заттар.
Қазақстандық археологтар ортағасырлық қалаларға қазба жұмыстарын жүргізу барысында тауып алған металл ақшалар алыстағы Қытай мен Византияда, Иран мен Үндістанда соғылған. Сонымен қатар, сол елдерден керуендер арқылы жеткізілген басқа заттарды да кездестірді.
Ежелгі Талхир қаласына жүргізілген қазба жұмыстарының нәтижесінде Иранда жасалған қола табақ пен қытай фарфоры, жапонның фаянс ыдыстарының сынықтары аршылып алынды.
Осы ирандық ыдыстар Алматыдағы Орталық мемлекеттік мұражайдағы экзпозицияға қойылған.
Жібек жолын зерттеудің әрі маңызды, әрі сирек олжасы – Отырардан табылған күміс ақша мен заттар көмбесі. Көмбедегі тиындардың жиыны таңғаларлық. Ол жерде Шығыс Түркістан қалалары – Алмалық, Пулад, Эмиль (Еміл), Орда әл-Азамның; еуропалық Қырымның; малайзиялық Сива, Кони, Тебриздің; қазақстандық Жент қалаларының ақшалары жинақталған. Ақшалардың соғылған уақыты XIII ғасырдың 40–60 жылдары. Заттардың ішінен, әсіресе, күмістен жасалған ұйғыр жазуы бар құрама белдік жапсырмалар, ортаазиялық бұрама білезіктер, поволжиялық өрме білезіктер, Кіші Азия қалалары шеберханаларының бірінде жасалған белдік айылбастар – теңдесі жоқ жәдігерлер. Көмбе Моңғол империясы кезіндегі Жібек жолы бойында орналасқан қалалардың айғағындай. Сонымен қатар, Жібек жолы арқылы жан-жаққа діни ой-пікірлер де таратылды. Миссионерлер (басқа діндегілер арасына өз дінін, әдет-ғұрпын уағыздайтын, насихаттайтын адам) өз діндерін алыс елдерге алып барды. Үндістаннан Орта Азия мен Шығыс Түркістан арқылы Қытайға, Кореяға, Жапонияға буддизм келді. Вавилоннан Иран мен Закавказье арқылы иудей діні тарады.
3–6 ғасырларда Ұлы Жібек жолымен көбіне «қажылар жолы» ретінде пайдаланылды, бұл жол арқылы будда монахтары Қытайдан Үндістанға, Үндістаннан Қытайға сапар шекті. 7–10 ғасырларда Ұлы Жібек жолының халықаралық маңызы арта түсті – Қытай Византиямен және арабтармен байланыс орнатты. 15 ғасырдан теңіз байланысының дамуына байланысты Ұлы Жібек жолы маңызын жоя бастады. Ұлы Жібек жолының ұзындығы 7 км-ден асты.
Жібек жолы буддизммен қоса Батыстан Шығысқа қарай христиан және ислам діндерінің кең өріс алуына себепкер болды.
Жібек жолы – әлемдік өркениеттің Азиядан Еуропаға шексіз дала, асқар тау арқылы жол салған жарқын көрінісі.
.
Шахристан – қала билеушілері, ақсүйектер мен діни қызметкерлердің тұрағы.
Рабад – қаланың қолөнершілері мен саудагерлері тұратын бөлігі.
Цитадель – қаланың қорғаныс бөлігі, яғни қамал мен бекіністер.
Жібек жолының пайда болуы.
Жібек жолымен ең алғашқы сауда байланысы б. з. б. III-II ғасырларда жасалған. Бұл сауда жолының Жібек жолы
атануында үлкен мән бар. Себебі алғашқы негізгі тауары жібек (Қытай) болған. Сонымен қатар VII ғасырда будда
ламасы Сюань-Цзянь Ыстықкөл маңындағы Түрік қағанатының Суяб қаласына келеді. Түрік қағанының оған
жібекті сыйға бергені айтылады.
Ұлы Жібек жолы Қытайдан басталып, Римге барып аяқталған. Ұлы Жібек жолы – Шығыс пен Батысты
байланыстырып, Жерорта теңізінен Қытайға дейін Еуразияны қақ жарып өтетін керуен жолының жүйесі.
Ұзындығы — 7 мың шақырымнан астам. Орта Азия мен Қазақстан территориялары арқылы өтеді.
Қазақстандағы Жібек жолы.
Б. з. б. II ғасырда Ұлы Жібек жолының сауда дипломатиялық басты жолы ретінде аты шығады. Ұлы Жібек жолы
Алтай, Памир, Тянь-Шань, Сырдария, Әмудария жерімен өткен. Жібек жолының тармақтары V-VII ғасырларда
Жетісу, Оңтүстік Қазақстан жерлерін қамтыған. Жібек жолының бойында Тараз, Баласағұн, Бұхара, Самарқан,
Сайрам, Сауран, Отырар, Сығанақ, Мерв, Талхиз, Үргеніш, Испиджаб, Шаш. Весидж, Шауғар т. б. ірі
ортағасырлық қалалар орналасқан. Кейіннен XIII-XIV ғасырларда Жібек жолының саяси-экономикалық маңызы
артқан.
Жібек жолы бағыты: Хуанхэ өзені – Ұлы Қытай қорғанының батысы – Іле өзені – Ыстықкөл. Бірнеше сауда
жолдары қалыптасып, дамыды.
Лазурит жолы: Бадахшан тауы – Иран – Месопатамия – Мысыр – Сирия-Қытай.
Нефрит жолы: Жаркентдария – Шығыс Түркістан – Қытай.
Дала жолы (б. з. б. 1 мыңжылдықтың ортасы).
Жібек жолындағы тауарлар.
Жібек жолының алғашқы негізгі тауары Қытай жібегі болған. Қытай жібегі осы жолмен Батысқа жеткізіліп
тұрған. Кейіннен Батыс пен Шығыстың басқа тауарлары тасылған (күміс, алтын, тұлпар, түйе, бүркіт, қаршыға,
піл сүйегі, жеміс-жидектер, экзотикалық аңдар т. б.). Жібек алтынмен теңеліп, халықаралық валютаға айналған.
Жалақы мен қарызды жібекпен төлеген.
Жібек жолының маңызы.
Жібек жолы Қазақстан мен Орта Азияда мәдени-экономикалық жағдайдың өрлеуіне ықпал етті. Жалпы, Жібек
жолымен 2000 жылдан астам уақыт бойы сауда керуендері жүрген. Жібек жолымен шығыстан будда, батыстан
христиан діні таралған. Жібек жолы – сауда жолы ғана емес, көшпелі отырықшы халықтар мәдениетінің даму,
таралу жолы.