- •1. Сақтар саяси тарихы, шаруашылығы және мәдениеті (үіі-ііІғ.Ғ).
- •2. Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа (жэс) көшу және оның
- •1921 – 1922 Жылдардағы ашаршылық.
- •1921 – 1922 Жылдардағы жер реформасының маңызы:
- •4.Тәуке хан тұсындағы қазақ хандығы. «Жеті жарғы»
- •5."Қазақстан-2030 стратегиясы”.
- •2030 Жылы Қазақстан күрделі жолдан ойдағыдай өткен және дамудың келесі кезеңіне нық қадаммен аяқ басқан ел болады.
- •6. Қола дәуіріндегі Қазақстан.
- •7. Қазақ-жоңғар қатынастары.
- •8. Қазақстан сыртқы саясатында басты үш мәселеге ерекше назар аударады:
- •9. Ғұн және Үйсіндер
- •10. Сырым Датұлы бастаған Кіші жүздегі көтеріліс
- •12. Түрік және Батыс-Түрік қағанаты
- •13. Билер институты.
- •14. Кеңес өкіметінің 20-30 жылдардағы мәдениет пен ғылым саласындағы саясаты
- •15. Батыс Түрік қағанатының құлдырауы және Түргеш қағанатының құрылуы
- •16. Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс (1837-1847)
- •17. Қазақстан елді индустрияландыру кезеңінде.
- •19. Ұлы Жібек жолының Қазақстан тарихындағы рөлі
- •20.XIX соңы XX басы Қазақстанда патшалық қоныстандыру саясаты
- •21. Қарахан мемлекеті (942-1210 жж.). Қарахан мемлекетінің құрылуы.
- •22. XiXғ қазақ ағартушылары. Абай Шоқан Ыбырай
- •23. «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» қр Конституциялық заңы
- •24. Қимақ және Оғыз мемлекеттері
- •25. XIX ғ II жартысындағы музыка мәдениеті
- •26. Күштеп ұжымдастыру кезіндегі қазақ ауылының қайғы қасіреті
- •27. Қыпшақ хандығы (XI ғ басы-1219 ж.). Қыпшақ және олардың қоныстануы.
- •28. Патша өкіметінің Қазақстандағы 1822 және 1824 жылдардағы саяси реформалары.
- •29. Е.Б. Бекмахановтың тарихи көзқарасын қуғындау
- •30. Найман мен Керей
- •31. 1916 Жылғы ұлт-азаттық қозғалыс.
- •32. Соғыстан кейінгі бейбітшілік құрылысқа көшу жылдарындағы Қазақстандағықиыншылықтар. (1946-195(0)3 жж.).
- •33. Қазақстанды моңғолдардың жаулап алуы. Мемлекеттің құрылуы.
- •34. 1941-1945 Жж. Ұлы Отан соғысы. Кз – майдан арсеналы
- •2. Қазақстан Экономиканы соғысқа бейімдеп қайта құру.
- •1944 – 1945 Жылдары салынған жаңа өнеркәсіп обьектілері:
- •3. Майдандағы қазақстандықтар.
- •4. Қазақстан Ұлы Отан соғысының аяқталу кезеңінде (1944-1945 жж.)
- •35. Халықтың әлеуметтік тұрмыс дәрежесі: тенденция мен қарама-қайшылықтар
- •1965-1985-Ші жылдардағы Қазақстан
- •36. Әбілқайыр хандығы (хv ғасыр)
- •37. Қазақстандықтар 1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысы майдандарында
- •38. Желтоқсан оқиғасы (1986 ж.)
- •39. Батырлар институты.
- •40. Қазақстанның XX ғ. Басындағы мәдениеті
- •Кеңес мәдениеті
- •41. Тың игеру саясаты және оның зардаптары.
- •42. Түрік халқының рухани мәдениеті
- •43. Қазақ хандығының құрылуы және Керей мен Жәнібек.
- •44. «Невада – Семей» қозғалысы
- •45. Қазақ хандығының 16-17 ғ. Саяси жағдайы
- •47.Қазақстандағы халықаралық ұйымдардың жұмысы
- •1. Посткеңестік кеңістіктегі интеграциялық процестер
- •2. Еуроазиялық Одақ құру идеясы жəне процессі
- •1. Қазақстан-Қытай ынтымақтастығының жағдайы жəне
- •3. Қазақстанның Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттерімен өзара
- •4. Қазақстан-Жапония қатынастары
- •5. Қазақстанның Корея Республикасы жəне кхдр-мен қатынастары
- •48. XVI-XVIII ғасырлардағы Қазақ халқының мәдениеті
- •49. Қазан төңкерісі және Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы.
- •50. Қазақстан Республикасының Конституциясы
- •51. М. Х. Дулатидің «Тарих-и Рашиди» еңбегіндегі тарихи – танымдық деректер.
- •52. Жошы ұлысы ыдырағаннан кейін Қазақстан терреториясында құрылған жаңа мемлекеттер.
- •53. Шетелдік интервенция және азамат соғысы жылдарындағы Қазақстан. 1918-1920
- •54. Моғолстан
- •55. Қазақ интеллегенциясын қуғындау
- •56. Тәуелсіз Қазақстанның басқа мем-н саяси және экономикалық қатынасы.
- •57. Кіші және Орта жүз билеуші топтарының Ресей протекторатын (бодандығын) қабылдауы және оның салдары.
- •58. Әскери коммунизм саясаты:
- •59. Қазақстандағы «қайта құру» саясаты (1985-1991 жж.).
- •60. Абылай ханның қазақ хандығын нығайту жолындағы қызметі.
- •61. 1917 Жылғы Ресейдегі Ақпан революциясы және Қазақстан. 1917 жылғы Қазақстандағы саяси партиялар мен ағымдар.
- •62. Тәуелсіз мемлекеттер достастығы тмд
- •63. VI-XII ғасырлардағы қалалар
- •VI-XII ғғ. Қазақстанның рухани мәдениеті. Ежелгі түрік алфавиті мен жазуы
- •64. Бөкей ордасындағы көтеріліс 1836-1838
- •65. Қазақстан республикасының «тіл туралы» заңы
- •67 XXғғ. 20-30 жж. Мәдениет құрылысының қазақ зиялыларының үлесі.
- •68. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық реформалары
- •70. Нұрмұхамедұлы Жанқожа бастаған көтеріліс.
- •71. Жолдаудары
- •72. Қазақстан «Хрущев декадасы» жылдарында (1953-1964 жж.).
- •1957 Жылғы реформаның кемшіліктері :
- •73. Ұлы жүздің Ресейге қосылуы
- •74. Тәуелсіз қазақстанның мәдени дамуы
- •2. Тәуелсіз Қазақстанның рухани дамуы.
- •2000 Жыл- мәдениетті қолдау жылы.
Кеңес мәдениеті
Қазақ кеңес мәдениеті туралы әңгіме еткенде оның тарихи ерекшеліктері мен өзіндік белгілеріне тоқталып өткен жөн. Егер бұрынғы қазақ мәдениетін дәстүрлік өркениет деп бағаласақ, онда тоталитарлық жүйеде ұлттық негіздерді жойып жіберуге бағытталған болышевиктік шараларды ескеру керек. «Тағдыры ортақ жаңа қауым», «тарихта бұрын болмаған адамдардың жоғары бірлестігі — кеңес халқы», сондай-ақ, «мазмұны пролетарлық және түрі ұлттық социалистік мәдениет» ұрандарын басшылыққа алған идеологтар мен саясатшылар рухани мәдениеттің тамырына балта шапты. Ерте заманның өзінде атақты Аристотель мазмұн мен форманың бірлігін дәлелдесе, революционер марксистер мәдениеттегі ұлттық мазмұнды бекерге шығарды. Шын мәнінде, ең алдымен, мәдени туындының мазмұны ұлттық болып табылады. Өйткені мәдени қайраткерлер өз шығармашылығында нақтылы ұлттық көкейкесті мәселелерді көтереді; қаңдай абстрактылы шығарма болғанымен, оның тамыры этностық фольклордан, халықтық педагогика, этика, дүниетанымнан нәр алады. Жоғарыдағы «социалистік» мазмұнды көмкерген ұлттық форманы Сталин тек тілге әкеп тіреген. Олай болса, өз ұлтының тарих-талғамын орыс тілінде жазған Ш. Айтматов пен О. Сүлейменовты қалайша ұлттық мәдениеттен аластаймыз. Әдеби тілден басқа әр этностың өзіндік рәміздері, таңбалары, музыка, театр, көркемөнер тілі бар. Әр этностың төлтума мәдениетіне үлкен нұқсан келтірген большевиктік «тәжірибелердің» бірі — ұлтаралық некелесуді дәріптеу. Әрине, табиғи-тарихи жағдайларда бұл — прогрессивті процесс, дүниежүзілік мәдени сұхбаттасу ағынының бір бұлағы. Әр түрлі этностардың, тіпті нәсілдердің араласуы нәтижесінде қазіргі әлемде көрнекті рөл атқаратын американдар, бразилиялықтар, мексикандар, үнділер сияқты халықтар қалыптасты. Этнобиологиялық және этноинтеграциялық тұтастануды оқшаулану деп түсінудің ауылы ақиқаттан алыс. Алайда Кеңес Одағында бұл процесс өктемділікпен жүргізіліп, империядағы басқа халықтарды орыстандыру саясатында өтті. Саяси-идеологиялық ұрандардың желеуімен 200-ден астам этностар араластырылып жіберілді. «Нәтижесінде жүзге тарта төлтума мәдениет мәңгілік жоқ болып, жұмыр жердің мәдени-рухани болмысы солғын тартты. Осынау жойқын да жойдасыз қасіреттің орнында мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан төлтума мәдениетін әбден таптап, химералық күйге жеткен 300 миллион тобыр қалды; басқа ұлтпен некелескен 60 миллион дүбара қалды; 60 мың тірі жетім балалар қалды (тіркеуге алынғаны ғана); абақтының тұрақты тұрғындарының саны 20 миллионға жетті». (Тарақты А. Ауызша тарихнама — Қазақ, 36-бет). Шын мәнінде, Кеңес Одағы маргиналдар қоғамына айналды.
Әр ұлттың мәдени архетиптерін шайқалту Кеңес Одағында мемлекеттік саясат дәрежесінде нысаналы түрде жүргізілді. Мысалы, 1951 жылы Орталық мұсылман халықтарының «Деде Қорқыт», «Алпамыс», «Манас». «Ер Сайын», «Шора Батыр», «Қобыланды» сияқты эпостарын діншіл және ақсүйектік деп жариялап, оларға тыйым салды. Халықтық мәдениетті қудалаудың сорақы бір көрінісі — домбыраны феодализмге апарып тіркеу. Тоталитарлық жүйенің мәдениет саласында жүргізген саясаты тек кеңестік ұлттарды «тазалаумен» шектелген жоқ. «Жаңа коммунистік мәдениетті қалыптастыру» дегенді басшылыққа алған партократия дүниежүзілік озық мәдениет үлгілеріне тосқауыл жасады. Белгілі «темір пердемен» қоршалып қойылған КСРО-да таза пролетарлық мәдениет дәріптелді; бүкіл Батыс — буржуазиялық, ал Шығыс — ескішіл феодалдық деп жарияланды. Мұның бір дәлелі — Отан соғысынан кейін сталинизмнің жүргізген шаралары. «Космополиттік мәдениет», «империализм ықпалдарына түскен» ғылымдар қатарына кибернетика, генетика, тілтану т.б. қойылды.
Қорытынды
Қорытып айтқанда, большевиктік «мәдени революция» Жер шарының 76 бөлігінде «кеңестік адам» атты, бұрын-сонды болмаған, адамдардың айрықша түрін қалыптастыруға бағытталды. Бұл туралы Шыңғыс Айтматов шеберлікпен суреттеген мәңгүрт бейнесін еске алайық. Тарихи дәстүрден мүлдем айырылған, тіпті өз анасын өлтіруге дайын мәңгүрттер қаптап кетті. Жас жеткіншектерге үлгі ретінде ұсынылған Павлик Морозов өз әкесін сатқан адам.
Әрине, ширек ғасырға созылған бүкіл осы кезеңді тек қара бояумен суреттеуден аулақпыз. Қазақстанда кеңес өкіметі жылдарында мәдени салада едәуір жетістіктер де болды. Партия саясатын түсіну үшін елге «көзі ашық», сауатты азаматтар керек еді. Ресей сияқты бұрын негізінен сауатсыз империяда халыққа білім беру жүйесі бірталай табыстарға жетті. Әрбір одақтық республика өз Ғылым Академияларына, мемлекеттік университеттеріне, институттарына ие болды. Жоғары басқару жүйелері негізінен орыстарға сүйенгенімен «жергілікті ұлт өкілдеріне» мұқтаж еді. Оларды даярлау Ресейдің орталық аудандарында жүргізілді. Мұның нәтижесінде көптеген ұлт өкілдерінің еуропалық мәдениет және білімге қолдары жетті. Баспасөз, газет-журналдар шығару, радио хабарларын тарату, теледидар, кезінде «отарба», «сиқырлы машина» деп жүретін ауыл тұрғындарына жете бастады. Қазақстанның мәдени өмірінде ұлттық опера, балет, драма, симфониялар пайда болып, ауқымы кеңи түсті. Қазақ бұлбұлы Күләш Байсейітова, шебер биші Шара, кәсіпқой сахна жүлдыздары Серке Қожамқұлов, Қалибек Қуанышбаев, Шәкен Айманов т.б. өз өнерлерімен халық дәстүрін жаңа заманға лайықты жалғастыра білді. XIX ғасырдың ортасынан кейін қалыптаса бастаған жазба әдебиеті де кеңес Өкіметі жылдарында біршама табыстарға жетті. Сәкен Сейфуллин, Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқанов, Бейімбет Майлин, Мұқағали Мақатаев сияқты көптеген ақын-жазушылар, социалистік реализм мен тап күресі идеологиясының шеңберінен шығып, өз шығармаларында халықтың көңіл-күйін, арман-тілегін, тыныс-тіршілігін шебер суреттей білді. Осы жылдары қазақ халқының мәдени тарихын зерттеп-білуге бағытталған біршама әрекеттер жасалды. Бұл ретте қазақ эпосының негізінде көрермендерге ұсынылған «Қыз Жібек», «Айман — Шолпан», «Қозы Көрпеш — Баян сұлу», «Ер Тарғын», «Қалқаман — Мамыр» сияқты опера, көркем фильм, балеттерді атап өтуге болады. Тарихи ескерткіштерді қорғау, сақтау, Қазақстан тарихын көрсету мақсаттарында республикада көптеген мұражайлар ұйымдастырылды. 80-жылдарда республикада 47 мұражай, оның ішінде 29 өлкетану, 5 тарихи-мемориалдық, 4 әдеби-мемориалдық, 4 өнертану, 1 этнографиялық музей жұмыс істеді. Алайда тоталитарлық жүйе Қазақстан халықтарының мәдени толысуына ынталы емес еді. Мұны, әсіресе, мәдениеттің өзегі тіл мен дінге байланысты жүргізілген саясаттан көруге болады. «Феодализм мен алғашқы қауымдық құрылыс қалдықтарымен күресуді» желеу еткен Орталық 20-жылдардан бастап мешіт пен медресе мүлкін тәркілеп, діни өкілдерді қуғынға ұшыратты. Ондаған түрік халықтары алдымен латын, кейін славян алфавитіне көшірілді. 1927—1928 жылдары билер соты жойылып, дәстүрлік заңдар жарамсыз деп жарияланды. Мәдениеттің таза партиялылығын жоғарыдан бақылаушы ұйымдар қатты қадағалап отырды. Баслит (цензура) мен Басрепертком баспасөз бен театрларда социализм идеяларына сәйкес келмейтін шығармаларға тыйым салды. 1991 жылдан бастап Қазақстан — тәуелсіз мемлекет. Ата заң бойынша, ол қазақ халқының өзін-өзі билейтін елі және басқа этникалық топтарға тең құқықтықты қамтамасыз етеді. Екі ғасырдан артық қилы заман Бұғалығын басынан өткізген ел енді ғана өзіне тән мәдениет пен өркениетті қалыптастыруға мүмкіндік алды.