- •1. Электр жетегі туралы негізгі мағлұматтар
- •1.1 Электр жетегінің түрлері
- •1.2 Электр қозғалтқышгардың және өндіріс механизмдерінің механикалық сипаттамалары. Қалыптасқан режимдер.
- •1.5-Сурет. Эқ-тың және өндіріс механизмінің механикалық сипаттамалары
- •1.3 Электр жетегінің қозғалыс теңдеулері
- •2. Электр моментінің механикалық сипаттамалары
- •2.1. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының механикалық сираттамалары
- •2.1 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы
- •2.2 Сурет- Механикалық сипаттамалар.
- •2.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдеріндегі механикалық сипаттамалар
- •2.3 Тізбектеп қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.4 Тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдерінің механикалық сипаттамалары
- •2.5 Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.6 Тежеу режимдеріндегі ақ-тың механикалық сипаттамалары
- •2.7. Сиихронды қозғалтқыштың механикалық және бұрыштық сипаттамалары
- •3. Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.1 Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеудің негізгі көрсеткіштері
- •3.1 Сурет-Әртүрлі қаттылығы бар механикалық сипаттамалары.
- •3.2 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың екі зоналық реттеуінің сипаттамалары.
- •3.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығьн магнит ағынды өзгерту арқылы реттеу
- •3.3 Сурет-Магнит ағынды өзгерту арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу эж-нің сұлбалары.
- •3.3 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реостаттық және импульстік параметрлік тәсілмен реттеу
- •3.6-Сурет. Бұрыштық жылдамдықты импульстік тәсілі арқылы ретгеу
- •3.4 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якоріне әкелінген кернеуді өзгерту тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу
- •3.5 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якорін шунттау тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.10-Сурет. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозгалтқышының якорь орамасын шунттау сұлбасы
- •3.11-Сурет. Шунттық резистор Rш тұрақты, ал тізбектегі резисторды Rк өзгертіп тұрған кездегі топтас механикалык сипаттамалары
- •3.12-Сурет. Тізбекті резистор Rк тұрақгы, ал шунттъгқ резистор Rш өзгеріп тұрған кездегі топтас механикалық сипттамалар
- •3.6 Тібектей қоздырылатын тұракты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.13-Сурет. Якорь орамасын шунттау арқылы қозғалтқыштың бұрышгық жылдамдығын реттеу
- •3.14-Сурет. Якорь орамасын шунттаған кездегі тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының сипаттамалары
- •3.15 Сурет-Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықгы реттеу сұлбасы
- •3.16 Сурет.Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу кезіндегі механикалық сипаттамалар
- •3.8 Реостаттық және импульстік реттеу
- •3.17-Сурет. Роторы қысқа тұйықталған ақ импульстік параметрлік реттеу кездегі басқару сұлбасы (а) және механикалық сипаттамалар (б)
- •3.18 Сурет-Фазалы роторы бар ақ импульстік параметрлік реттеу кезіндегі басқару сұлбасы (а) жәие механикалық сипаттамалары б)
- •3.9. Асинхронды эж-нің бұрыштық жылдамдығын полюстер санын өзгерту арқылы реттеу
- •3.19-Сурет. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгерту сұлбалары
- •3.20-Сурет. Статор орамаларын ауыстырып қосу сұлбалары
- •3.10 Асинхронды электр жетегілерінің жиіліктік реттеу әдісі
- •3.22-Сурет. Тұрақты токтың аралық көзі бар электр машиналық жиілік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.23-Сурет. Асинхронды жт-тін сұлбасы
- •3.24-Сурет. Синхронды генераторы бар вентильді – элекгр машиналық жиіліктік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.26-Сурет. Тұрақгы токтың аралық көзі бар статикалық түрлендіргіштің
- •3.27-Сурет. Жиіліктік реттеудегі ақ алмастыру сұлбасы
- •4. Электр жетігінің бұрыштық жылдамдылығын және иін күшін автоматты реттеу
- •4.1-Сурет. Ажыратылған г-қ жүйенің механикалық сипаттамалары
- •4.1. Кернеу бойынша қатаң теріс кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.2. Якорь тоғы бойынша қатаң оң кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты реттеу жүйесі
- •4.3. Қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы бойынша қатаң теріс байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.4.-Сурет. Құрылымдық сұлба (а) және қозғалтқыштың сипаттамалары (б)
- •4.4. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы асинхронды эж-дың бұрыштық жылдамдығын автоматты түрде реттеу
- •4.5-Сурет. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы жылдамдығы реттелетін асинхронды электр жетегінің құрылымдық сұлбасы
- •4.5. Түрлендіргіш-қозғалтқыш жүйеде электр жетсгінің моментін автоматты түрде реттеу
- •4.7-Сурет. Жылдамдык бойынша кері байланысы және ток кесуі бар
- •4.8-Сурет. Бұрыштық жиілік және ток кесу бойынша жүйеде істейтін қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •5. Электр жетегінің қуатын анықтау
- •5.1 Электр жетегінің жүктеме диаграммалары
- •5.1-Сурет. Кинематикалық сұлба
- •5.2-Сурет. Шахта көтергіш эж-нің жүктеме диаграммасы
- •5.2. Ұзақ жұмыс кезінде қозғалтқыштың қуатын есептеу
- •5.4-Сурет. Қозғалтқыштың білігіндегі сатылы қуат графигі және
- •5.5-Сурет. Қайталанбалы-қайту режиміндегі жұмыстың графигі
- •5.3. Қайталанбалы-қысқа уақыт және қысқа уақыт режим кезінде
- •5.26-Сурет. Қайталанбалы-қысқа уақыт режим кезіндегі көп сатылы
3.1 Сурет-Әртүрлі қаттылығы бар механикалық сипаттамалары.
Егер де қарсылас Мк момент тұрақты болса, онда якорь тізбегіне кедергі қосылған кезде 1 жылдамдықпен істеп тұрған қозғалтқыш 2 жылдамдықпен істей бастайды. Бірақ жүктеме моменті кейбір шекте (±М) өзгерсе, онда жылдамдықта кейбір шекте () өзгереді.
д) жылдамдық реттеудің бағыты, яғни негізгі жылдамдыққа қалай реттеу әдістерден тәуелді жылдамдықтың азаюы немесе үлкейуі.
Негізгі жылдамдық ЭҚ-тардың тізбектерінде сыртқы кедергілер жоқ негізгі жылдамдық, яғни нег табиғи механикалық сипаттама жатады.
е) қозғалтқыштың рұқсат етілетін жүктемесі, яғни реттеу сипаттамаларда ұзақ жұмыс істегенде қозғалтқыштың моментінің ең үлкен мәні. Бұл жүктеме қозғалтқыштың қыздырулығымен белгіленеді және әр түрлі реттеу әдістерінде әртүрлі болады.
Әртүрлі кәсіп механизмдерінің жүктеме моментінің өзгеруі жылдамдықтан тәуелділігі әртүрлі. Мысалы, көптеген механизмдер реттеу тұрақты момент кезінде болтанын қалайды. Оларға жататындар: көтеру крандар, прокат стандар және т.б. Ал көптеген механизмдер реттеуді тұрақты қуат кезінде болғанын қалайды. Оларға жатады: металл кесу станоктары.
Қозғалтқыштың рұқсат етілетін жүктемесі деп, қозғалтқыштың тоғы номиналды тоққа тең жүктемені айтады. Онда рұқсат етілетін момент, мысалы тұрақгы ток қозғалтқыштың моментіне тең
Мрук КФІном
Момент реттеу тәсіліне тәуелді.
3.2 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың екі зоналық реттеуінің сипаттамалары.
Зона 1 тұрақты момент кезіндегі реттеуте сәйкес. Шынында, қозғалтқыштың магнит ағыны номиналды кезінде реттеу негізгі тізбекте кернеу немесе кедергі өзгерту арқылы жүзеге асырылса, онда якорь тоғы номиналды болса, момент тұрақты болады:
Мрұқ КФІном Const Mном
Бұл зонада қозғалтқыш білігіндегі қуат сызықты заң бойынша өзгереді, себебі ол бұрыштық жылдамдығына пропорционалды
Р2 М
Зона II тұрақты қуатпен реттеуге сәйкес, себебі бұл реттеу магнит ағынды өзгерту арқылы орындалады. Бұл жағдайда номиналды тоққа тең тұрақты ток кезінде бұрыштық жылдамдығы өскен кезде, магнит ағынын гипербола заңы бойынша өзгерту керек.
Мрұқ КФІном Мном .
Бұдан шығады, бұл реттеу зонада қуат тұрақты болып қалады, себебі
Ррұқ Мрұқ Мном ном Рном Const.
3.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығьн магнит ағынды өзгерту арқылы реттеу
теңдеуден үш әртүрлі бұрыштық жылдамдықты реттейтін тәсілі шығады:
а) қоздыру токты (магнит ағынды) өзгерту арқылы;
б) якорь тізбегінің кедергісін өзгерту арқылы (реостаттық);
в) қозғалтқыштың якорь кернеуін өзгерту арқылы.
а) кедергі арқылы және б) кернеу реттеуіші арқылы
3.3 Сурет-Магнит ағынды өзгерту арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу эж-нің сұлбалары.
ЭҚ-тың қоздыру орамасы қозғалтқыштың 2-2,5% қуатын тұтынады, сол себептен қоздыру токты өзгерту арқылы реттеу өте үнемді.
Бұл әдісті қолданғанда жылдамдық негізгі жылдамдықтан жоғары реттеледі, ал рұқсат етілетін момент гипербола заңы бойынша өзгереді және рұқсат етілетін қуат тұрақты болып қалады. = f (І) электромеханикалық сипаттамаларға қоздыру тоғы өзгерген кезде, идеаль бос жүрістің бұрыштық жылдамдығының әртүрлі мәндері сәйкес келеді, ол мына өрнекпен анықталады
о
3.4-суретте Ф Фном кезде тәбиғи сипаттама үшін идеаль бос жүрістің бұрыштық жылдамдығы о ордината өсінде көрсетілген.
Барлық электр механикалық сипаттамалар абцисса өсінің бір нүктесінде қиылысады. Бұл мынадан шығады, = 0 кезде злектр механикалық сипаттамасының тендеу түрінен
0 = ,
ал мұнан токты белгілесек I I қт
3.4-сурет. Қоздыру токты өзгерту 3.5-сурет. Қоздыру токты өзгерту арқылы арқылы бұрыштық жылдамдықгы бұрыштық жылдамдықты реттеудің реттеудің электр механикалық механикалық сипаттамалары
сипаттамалары
Механикалық сипаттамалар ординат биікте бір нүктеде қиылысады, себебі магнит ағыны азайғанда қысқа тұйықталу моментінде азаяды
Mқ.т.=KIқ.т.
Реттеу диапазоны 5:1 ден 10:1-ге дейін болады.
Жылдамдық ырғақтылығын берілген диапазон шекте реттеу реостаттың саты санына тәуелді.
Бұрыштық жылдамдықтың тұрақтылығы жеткілікті жоғары болады.