2.4 Тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдерінің механикалық сипаттамалары

Тізбектепй қоздырылатын ЭҚ тежеудің екі режимі болады: динамикалық тежеу және қарсы қосу арқылы тежеу.

Динамикалық тежеудің сипаттамасы, қозғалтқыштық режим сипаттамаларының жалғасы ретінде теріс бұрыштық жылдамдық аймағындағы өтетін жалғасы болады. Бұл 2.13-суретте І және ІV квадранттарда өтетін сипаттамалармен көрсетілген.

Егер де жүкті қозғалту моменті электр қозғалтқыштың қысқа тұйықгалу М_қ.т. моментінен үлкен болса ғана қарсы қосу арқылы тежеу мүмкін болады.

Якорға келтірілген кернеуді қарама-қарсы өзгерту арқылы қарсы қосу режимін құруға болады. Бұл жағдайда якорь тоғын өзгеріп, қоздыру токтың бағыты өзгермеуі керек. Кернеу қарама-қарсы езгерту кезіндегі механикалық сипаттамалар 2.14-суретте келтірілген.

Динамикалық тежеу екі әдіспен жүргізіледі: өзін-өзі қоздыру және тәуелсіз қоздыру.

Өзін-өзі қоздырып тежеу кезінде (2.15 сурет) қозғалтқыштың якорі және қоздыру орамасы желіден ажыратылып кедергіге (резисторға) жалғанады.

2.13 сурст- Әртүрлі режимдегі тізбектей қоздырылатын қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары

2.14 сурет.Қарсы қосу арқылы тежеу режиміндегі тізбектей қоздырылатын қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары

2.15 сурет. Өзін-өзі қоздырып динамикалық тежеу кезіндегі тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың жалғану сұлбасы

Осындай жағдайлар үшін машинаның механикалық сипаттамалары 2.1 суреттегі II квадрантта келтірілген. Бұл тежеу әдісі кезінде ьастапқыда өте үлкен өзін-өзі қоздыру болады,ол кедергі моментініңырғақтауына апарады.Сол себептен механизмде қажетсіз соққылар туады. Осы себептен 2.16 суретте көрсетілген сұлба бойынша ЭҚ-тың тәуелсіз қоздырылатын динамикалық тежеу қолданылады.

2,16сурет. Тәуелсіз қоздырылатын динамикалық тежеу кезіндегі тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың қосылу сұлбасы

2.5 Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары

ЭҚ тәуелсіз коздырылатын генеретор ретінде жүмыс істегендіктен онын мінездемесі төуелсіз қоздырылатыи ЭҚ динамикалық тежелу мінездеме-сі сиякгы болады (2.3-сурет). Бүл мінездемелер сызыкты болады және бәрі де координат басында кийысады.

Мінездемелері 2,16сурет 2.5 Асинхронды козғалткыштын механикалық

2.17 с>рет - АҚ -тың алмастырма схемасы

S= асинхронды козғалтқыштын (АҚ) сырғанауы;

₀=; ₀= синхронды бұрыштын айналу жиілігі;

₁ - желінің жиілігі (50Гц),

р- полюстердің жүп саны.

Бүл жағдай ұшін ЭҚ механикалық мінездемелері 2.1 суретге ІІ квадратта көрсетілген.

Бүл тежелу әдісі кезінде басыада өте үлкен өзіндік коздьфылу болады, ат ол кедергі моментін едәуір ырғақгауына апарады. Сол себептен механизмде қажетсіз соққы туады. Осы себептен 2.16 суретте көрсетілген сұлба бойынша жүйелілік қоздырылатын ЭҚ тәуелсіз қоздырылатын динамикалық тежеу қолданады.

І

ілген алмастырма схема бойынша екіншілік ток үшін мынадап ға болады:

I₂^/ = (2.22)

ң айналдыру моменті тен

M = (2.23)

гендеу (2.23) теңдеуге қойып, табамыз

М = (2.24)

= 0-ге тең деп алып, қозғалтқыштың моменті максимал (критикалық) болғандағы s_к критикалық сырғанау мәнін анықтаймыз

s_к =  (2.25)

s_к мәнін (2.24) теңдеуіне қойып, М_к моменттің максимал мәні үшін өрнекті табамыз

М_макс = (2.26)

«+» - таңбасы қозғалтқыштық режимге, ал «-» таңбасы желімен параллель істейтін генераторлық режим жұмысына жатады.

2.18 суретте асинхрондық қозғалтқыштың механикалық сипаттамасын сипаттайтын нүктелер көрсетілген.

1) s = 0; М = 0 - АҚ синхронды жылдамдықта;

2) s = s_ном; М = М_ном - номинал моментпен номинал жылдамдыққа сәйкес;

3) s = s_к; M = M_мқ - қозғалтқыштық режимдегі максимал момент;

4) s = 1,0; M = M_п = - бастапқы жүргізу момент;

5) s = -s_к; М = М_к.г. - желімен параллель істейтін генераторлық режим жұмысына жататын максимальды момент.

2.18 сурет. АҚ-тың механикалық сипаттамалары

Максималды момент ротордың активтік кедергісінен R₂ тәуелсіз, ал ротордың кедергісі ұлғайған сайын, критикалық сырғанауда өседі. Осы себептен фазалы роторлы АҚ-тың ротор тізбегіне кедергі қосқан кезде М_макс қисығы да сырғанау өскен жаққа ығысады.

2.19 сурет. Фазалы роторлы асинхрондық қозғалтқыштың табиғи және реостаттық механикалық сипаттамалары