- •Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі Агенттігі
- •"Тіршілік қауіпсіздігі" курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған
- •Оқу құралы
- •VIII тарау. Жарақаттар жарақаттар түрі
- •Корсету
- •Естен тануга карсы шаралар
- •Буынның шыгу белгілері
- •Үзақ қысуда болудыц салдары
- •Оқига орнында квмек корсету
- •Балалар жарақатыиыц себептері
- •Бас жарақаттары
- •Алгашқы медициналык жәрдем
- •Бac жарақаты кезінде таза таңғыш қою тэртібі.
- •1 Сурет. Баска «тақия» тэріздес таңгыш орау.
- •Кеуденің жарақаты
- •7 Сурст. Ашык пневмоторакс кезінде жапсырғышпен таңғыш қою
- •Іштің төменгі жағына тазартқыш таңгыш қою
- •8 Сурет. Іштің төменгі жағына (а) жоне шап тенірегіне (б) масак,
- •12 Сурет. Білек сүйегі сынған кезде шина к.Ою.
- •14 Сурет. Иык буыны мен иык сынган кездегі келік иммобилизациясы. 13 сурет Аяк-колдың үстіне к.Ою үшін сым саты шинасын даярлау.
- •19 Сурет. Санды косалкы заттармен иммобилизациялау.
- •Омыртқаның қыскаша анатомиясы
- •20 Сурет. Омыртк.Аның кеуде және бүгана түсы зақымданган кезде аіаш к.Алқанмен акету.
- •21 Сурет. Мақта-дәкі жагасының комегімен көлік иммобилизациясы.
- •Жамбас сүйектерінің сынулары
- •23 Сурет. Жамбас сүйегі сышан сырк,атгың экету ксзіндегі жагдайы.
- •Балалар сүйектерінің сыну ерекшеліктері
- •Жаралар. Жаралар инфекциясы
- •Жаралардың жіктелуі
- •24 Сурет Түйрелген жаралар
- •Тану материалы, жеке таңу пакеті және оны пайдалану тәртібі
- •28 Сурет. Жеке таңгыш пакеті: н) орамнан пакетті алу; б) ашылған күйіндегі пакет
- •Таңгыш түрлсрі және аяқ-қол жарақаттанган кезде тазартыла гын тадғыш к.Ою ережесі
- •29 Сурет. Байламдық таңғыштар: а) басм; б) бөксеге; е) сираққа; ғ) қолды ұстау үшін
- •30 Сурет. Таңғыш кою кезінде бинтті дүрыс орау.
- •Қолга, білек пен иыққа тангыш кою тэртібі
- •31 Сурет. Тақғыштар: а) саусакка спиралды таңғыш кою; б) колдан шаиіағына крест тәрізді таңғыш кою;
- •32 Сурет. Иык. Буынындагы таңғыш.
- •Қанның ағуы
- •36 Сурет. Қаннын. Күре тамырдан ағуы.
- •37 Сурет. Қаннын кок тамырдан ағуы.
- •38 Сурет. Күре тамырды кысатын дагдылы жерлер.
- •39 Сурет. Күре тамырды саусақпен к.Ыеу: а) үйқы күре тамыры; б) шықшыт күре тамыры; в) самай күре тамыры; в) такымдық күре тамыр, г) иық күре тамыры; д) қолтық күре тамыры; е) санның күре тамыры.
- •40 Сурет. Қан ағуының уақытша токтауы: а) тақымдык, күре тамырдан; б) сан күре тамырьгнан; в) тізе асты тамырынан; г) колдын төңірегін к.Атты байлау арқылы иык
- •43 Сурет. Қан күре тамырдан акхан кезде қан тоқтататын күдіргі қойылатын жер: 1 табан; 2 сирак. Пен жіліңшік буыны; 3 қолдың шашағы; 4 білек пен шынтақ буыны; 5 иык; 6 сан.
- •44 Сурет. Күре тамырдан қанның агуын токтату: а-із) операциялардьщ кезектілігі
- •Қан қүю туралы түсінік
- •Күйік. Үсік шалу. Сол ксздердегі дәрігерге дейінгі кемек.
- •45 Сурет Өртүрлі тоитагы кандардың сойкестігі.
- •Суға бату. Электр жарақаты. Күннщ өтуі және ыстық тию.
- •Суга баткан кездегі алгашкы медициналык және дорігерге дейінгі көмек
- •50 Сурет. Зардап шегушінің тыныс жолдары мен аск.Азанынан суды шығару үшін келітірілітін қажетті жагдай.
- •51 Сурет. "Ауызға — ауыз" әдісімен жасанды демалдыру: а) жасанды тыныс алдыруга арналган арнайы ауа урлегіш.
- •53 Сурет. Шефер одісімен жанды тыныс алдыру: а) ауа жұту; б) ауа шыгару
- •52 Сурет. Сильвестр әдісімен жасанды тыныс алдыру: а) ауа жүту; б) ауа шығару.
- •55 Сурет. Жасанды тыныс алдыру жоне жүректі жанама сылау. А) ауа жүту; б) ауа шыгару
- •Жүректің қатты әлсіреуі туралы түсінік
- •Стенокардия (жүрек үстамасы)
- •Дәрігерге дейінгі көмек
- •Гипертония
- •Инсульт, мидын шайкалуы
- •Талықсу
- •Алғашқы комек
- •Жүрек кызметі мен тыныс алудын. Тоқтау белгілері
- •Клиникалык олімнін белгілері
- •Жүректі жандандыру соккысы
- •56 Сурет. Жүректі жандандыру соккысы
- •58 Сурет. Бактериялар: а-е) жібек күрты түрінде; ж-и) таякша түрінде; к) вибриондар, л) епмриллалар; м) спирохеттер
- •61 Сурет ддп-1 дезинфекциялық- жуып- шаю қондыргысы:
- •Аса қауіпті (карантиндік) жуқпалы аурулар тобы
- •Қатаң жүқпалы аурулардан сақтану режимі жагдайывдағы жүмысқа емдеу мекемелерін кошіру
- •Емдеу мекемесіндегі жүмыс тәртібі
- •Обадан қорғайтын костюмді кию және шешу тәртібі
- •XI тарау. Қазақстандағы әлеуметтік маңызды аурулар Туберкулез (қүрт ауруы)
- •Вируcmы гепатит
- •Педикулез (биттеу)
- •Терінің паразитарлы аурулары Қотыр
- •Улы санырауқүлактармен улану
- •Саңырауқүлақнен улануды емдеу
- •Саңыраукүлақпен уланудан сақтандыру
- •Өсімдік уларымен улану
- •Тамақтан улану
- •XIII тарау. Салауатты өмір салтының қалыптасуы өмір салты және денсаулық
- •Кененің кіруі
- •11.1111:11.И I an эдебиеттер ттзімі
Тану материалы, жеке таңу пакеті және оны пайдалану тәртібі
Жаракатка таңғыш канның ағуын тоқтату, ауруды басу, ко- сымша зақымданудан лсәне оған микроб түсуінен ескерту үшін қойылады. Таңу материалы ретінде дәкі, бинт, салфетка, мақ- та, лигнин, кіші және улкен медициналық таңғыш, жеке таң- ғыш пакеті мен орамал пайдачанылады.
Салфеткалар — киыстырылған терт бүрышты дәкі кесінділердің бірнеше қабаты. Олар үлкен (70-68см) және кіші (68-35см) болуы мүмкін.
Бинт — ені 5-20см және үзындығы 5-10м дәкі кесіндісі.
Медициналык қызметтер коймаларында ені 10,14,16 метр және үзындығы 5,7,10 метр бинттер кездеседі.
Макта гигроскопоиялык және компрсссорлык болуы мүмкін.
Гигроскопиялык макта ылғалды жаксы сіціреді, жарага
хойылатып таңгыш үшін колданады. Сары-коңыр түсті компрес- сорных макта ылғадды сідірмейді, сондыктан шина кою, таңғ- ышпен жабу кезінде жүмсак төсем даярлау үшін қолданылады.
Лигнин (агаш макта) — махта айырбастайтын материал бо- лып табылады.
Жабдыктау коймасында кіші және үлкеи медициналык та- зартылған таңғыоітар сақталады. Кіші таңғыштар мақта дәкі жастыкшасының (56-29см) және бинттен (14см х 7 м) жас- тықшадан түрады. үлкен жастықша (65x43 см), оның бүрыш- тарына бір-бірден бау тігілген (7()х10см).
Жорык жағдайында даласында комек корсету үшін жеке таңгыш пакеті (ЖТП) қолданылады.
ЖГП (екі мақта дәкі жастыкшасынан 32x17,5 см) және бинт- тен түрады (Юсм х 7м). Бір жастыкша бинттің үшына тігілген, ал екіншісі бос жатады.
ЖТП-дагы мақта дәкі жастыкшасының ішкі жағы қосымша мата емес, металлдаңцырылган материалмен жабыліан. Пакеттің сыртқы жамылғысы резиналы матадан істелінген (28 сурет).
28 Сурет. Жеке таңгыш пакеті: н) орамнан пакетті алу; б) ашылған күйіндегі пакет
Пакетті пайдалану ережесі:
♦ резиналы жамылғының шетін тілігі бойынша ашу;
алдымен бүгілген жерден түйреуішті алып кагаз тысты ашады;
таңгыш материалды жастықшаның ішкі жагына, ягни жараға койылган жоғарғы бетіне қол тигізбей жазады;
егер жара тесіп өткен болса жастыкшанын бірін аузы- на, ал екіншісін астыңгы саңлауға кояды. Будан кейін екі жастыхшаны да орап, дәкінің шетін түйреуішпен түйреді.
Жараланган кездегі алғашкы медициналык комск
Алғашкы көмек көрсету кезіндегі негізгі міндеттер мына- лар қанның кетуін тоқтату, жарапы ластану мен жүктырудан қоргау, кан кеткен кезде пайда болатын ауруларды есксртуге бағытталған шараларды жүргізу. Жараларды дәрігерлік кемек көрсету ушін хирургиялык стационарга жеткізу.
Жаракаттанудан кейінгі алгашкы сәтте қанның кетуі айы- рықша кауіпті, сондыктан да кез-келген ықтимал әдіспен қан- ды тоқтатуға тырысу керек: күйдіргі, тамырды қысу, қатты таңғыш байлау.
Болмашы жараларға алғашқы медициналык комек көрсету кезінде жараны мүмкіндігінше ыстык сумен, ал бар болса сутегі тотығымен шаяды. Бүдан кейін сыдырылған жерге йод немесе тотыяйын, яғни «зеленка» жағады, үлкен жараны йодпен шаюға болмайды, өйткені ол денені катты ауыртуы мүмкін, сондык- тан оны шет жағынан ғана жагады.
Қан кеткен кезде жарақаттанушыны мидыц анамизация- сыпан (канныц азаюы) ескерту максатында теғіс жерге жатқ- ызу кажет. Адамды талықсытатындай кан көп кеткен кезде оның екі аягын көтеріп жаткызады. Кейде «қанды өзіне өзі күю» пайдалы — жаракаттанған адамды басын жерге каратып көтереді. Осы аркылы кеудеғе, миға, бүйрекке және баска өмірлік мацызды органдарға канныц келуін уакытша колдауға мүмкіңдік туады.
Инфекцияньщ жараға өтуін токтататьш ең қарапайым әдіс — оны өз уақытында таңьш тастау. Тацғыш жараныц тазалануьша ыкпал етеді, жарага енген микробтарды сорып алады.
Жаракаттанған, сондай-ақ күйген және ү'сік шалған кезде про- филактикалык күрыспаға қарсы емдік сарысуларды ішкізеді. Ірің инфекциясы мен газ гангренасын ескертетін жақсы дәрі-дәрмек жарақаттан соц алғашқы сағаттарда енгізілген антибиотиктер бо- лып табылады. Жара инфекциясының жайъшуын ескертудың ең сенімді әдісі — жансызданған улпа мен жараға түскен бегде зат- ты алып тастап емдейтін осы заманга хируріттялық домдау.
Барлык жарақатқа тазартылған таңғыш қояды. Таңғыш ма- териал ғигроскопиялық болуға, жарадан ылғалды — қанды, ірінді жақсы сіңіргіш болуға тиіс.
Негізгі таңғыш материалдар дәкі, ак мата, бинт, байлауы- s штар болып табылады.
.Алғашкы медициналык көмек корсету кезінде кол астын- да табельдік тацғыш заттар болмаса, онда үйде бар матери- алдарды пайдалануға тиіс: мата, жайма, жейде. Тазаланған
таңгыш материал жетпеген жағдайда оны тацғыштьщ алғашкы болігіие гана пайдаланып, үнемдеген жөн, ал екінші қабатына тазаланбайтын таңғыш материалды ораған жөи. Жараны мик- робтардан зақымданудан сақтауда және жара инфекциясымен күресте антисептиктер мен асептиктер маңызды роль аткарады.
Таңғышты ораған кезде міндетті негізгі ережелерді үстану қажет. Тацған уакытта жанға қатты батпау үшін дененің зақ- ымданған бөлігін үстап түру керек. Бшггті оң қолмен жоғары қарай тарта үстап, сол қолмен таңғышты үстап, оның қырты- сын жазып отыру керек. Бинтті солдан оңға қарай жарақаттың үстінен тоқтатпай орайды. Таңғышты оньщ қан айналымын бүзбау үшін аса қатты байламау керек. Жарақаттан кейін бірінші рет қойылған таңтыш бастапқы тазартылған таңғыш деп атала- ды. Алгашкы медициналық көмекті корсеткен кезде, бастапкы таңғышты қоюдан бүрын сыркаттың жанын ауыртпай және жараны зақымдай, оның бетін ашу қажет. Сыртқы киімді ше- шеді немесе тігісі бойынніа кеседі. Ең әуелі дененің сау жағын- дагы киімді содан кейін ауырған жагындағы киімді шешеді.
Бастыц нгайқалуын болдырмау үшін жастық немесе мақта мен дәкіден істелінген жүмсақ төсем кояды. Жарақат кезінде күсықтьщ келуі түншығуға алып келу мүмкін, сол үшін сырк- атты басыммен бүйірлей жаткызу керек. Сонда аурудың хал- ахуа;шн бақылаута болады.