- •Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі Агенттігі
- •"Тіршілік қауіпсіздігі" курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған
- •Оқу құралы
- •VIII тарау. Жарақаттар жарақаттар түрі
- •Корсету
- •Естен тануга карсы шаралар
- •Буынның шыгу белгілері
- •Үзақ қысуда болудыц салдары
- •Оқига орнында квмек корсету
- •Балалар жарақатыиыц себептері
- •Бас жарақаттары
- •Алгашқы медициналык жәрдем
- •Бac жарақаты кезінде таза таңғыш қою тэртібі.
- •1 Сурет. Баска «тақия» тэріздес таңгыш орау.
- •Кеуденің жарақаты
- •7 Сурст. Ашык пневмоторакс кезінде жапсырғышпен таңғыш қою
- •Іштің төменгі жағына тазартқыш таңгыш қою
- •8 Сурет. Іштің төменгі жағына (а) жоне шап тенірегіне (б) масак,
- •12 Сурет. Білек сүйегі сынған кезде шина к.Ою.
- •14 Сурет. Иык буыны мен иык сынган кездегі келік иммобилизациясы. 13 сурет Аяк-колдың үстіне к.Ою үшін сым саты шинасын даярлау.
- •19 Сурет. Санды косалкы заттармен иммобилизациялау.
- •Омыртқаның қыскаша анатомиясы
- •20 Сурет. Омыртк.Аның кеуде және бүгана түсы зақымданган кезде аіаш к.Алқанмен акету.
- •21 Сурет. Мақта-дәкі жагасының комегімен көлік иммобилизациясы.
- •Жамбас сүйектерінің сынулары
- •23 Сурет. Жамбас сүйегі сышан сырк,атгың экету ксзіндегі жагдайы.
- •Балалар сүйектерінің сыну ерекшеліктері
- •Жаралар. Жаралар инфекциясы
- •Жаралардың жіктелуі
- •24 Сурет Түйрелген жаралар
- •Тану материалы, жеке таңу пакеті және оны пайдалану тәртібі
- •28 Сурет. Жеке таңгыш пакеті: н) орамнан пакетті алу; б) ашылған күйіндегі пакет
- •Таңгыш түрлсрі және аяқ-қол жарақаттанган кезде тазартыла гын тадғыш к.Ою ережесі
- •29 Сурет. Байламдық таңғыштар: а) басм; б) бөксеге; е) сираққа; ғ) қолды ұстау үшін
- •30 Сурет. Таңғыш кою кезінде бинтті дүрыс орау.
- •Қолга, білек пен иыққа тангыш кою тэртібі
- •31 Сурет. Тақғыштар: а) саусакка спиралды таңғыш кою; б) колдан шаиіағына крест тәрізді таңғыш кою;
- •32 Сурет. Иык. Буынындагы таңғыш.
- •Қанның ағуы
- •36 Сурет. Қаннын. Күре тамырдан ағуы.
- •37 Сурет. Қаннын кок тамырдан ағуы.
- •38 Сурет. Күре тамырды кысатын дагдылы жерлер.
- •39 Сурет. Күре тамырды саусақпен к.Ыеу: а) үйқы күре тамыры; б) шықшыт күре тамыры; в) самай күре тамыры; в) такымдық күре тамыр, г) иық күре тамыры; д) қолтық күре тамыры; е) санның күре тамыры.
- •40 Сурет. Қан ағуының уақытша токтауы: а) тақымдык, күре тамырдан; б) сан күре тамырьгнан; в) тізе асты тамырынан; г) колдын төңірегін к.Атты байлау арқылы иык
- •43 Сурет. Қан күре тамырдан акхан кезде қан тоқтататын күдіргі қойылатын жер: 1 табан; 2 сирак. Пен жіліңшік буыны; 3 қолдың шашағы; 4 білек пен шынтақ буыны; 5 иык; 6 сан.
- •44 Сурет. Күре тамырдан қанның агуын токтату: а-із) операциялардьщ кезектілігі
- •Қан қүю туралы түсінік
- •Күйік. Үсік шалу. Сол ксздердегі дәрігерге дейінгі кемек.
- •45 Сурет Өртүрлі тоитагы кандардың сойкестігі.
- •Суға бату. Электр жарақаты. Күннщ өтуі және ыстық тию.
- •Суга баткан кездегі алгашкы медициналык және дорігерге дейінгі көмек
- •50 Сурет. Зардап шегушінің тыныс жолдары мен аск.Азанынан суды шығару үшін келітірілітін қажетті жагдай.
- •51 Сурет. "Ауызға — ауыз" әдісімен жасанды демалдыру: а) жасанды тыныс алдыруга арналган арнайы ауа урлегіш.
- •53 Сурет. Шефер одісімен жанды тыныс алдыру: а) ауа жұту; б) ауа шыгару
- •52 Сурет. Сильвестр әдісімен жасанды тыныс алдыру: а) ауа жүту; б) ауа шығару.
- •55 Сурет. Жасанды тыныс алдыру жоне жүректі жанама сылау. А) ауа жүту; б) ауа шыгару
- •Жүректің қатты әлсіреуі туралы түсінік
- •Стенокардия (жүрек үстамасы)
- •Дәрігерге дейінгі көмек
- •Гипертония
- •Инсульт, мидын шайкалуы
- •Талықсу
- •Алғашқы комек
- •Жүрек кызметі мен тыныс алудын. Тоқтау белгілері
- •Клиникалык олімнін белгілері
- •Жүректі жандандыру соккысы
- •56 Сурет. Жүректі жандандыру соккысы
- •58 Сурет. Бактериялар: а-е) жібек күрты түрінде; ж-и) таякша түрінде; к) вибриондар, л) епмриллалар; м) спирохеттер
- •61 Сурет ддп-1 дезинфекциялық- жуып- шаю қондыргысы:
- •Аса қауіпті (карантиндік) жуқпалы аурулар тобы
- •Қатаң жүқпалы аурулардан сақтану режимі жагдайывдағы жүмысқа емдеу мекемелерін кошіру
- •Емдеу мекемесіндегі жүмыс тәртібі
- •Обадан қорғайтын костюмді кию және шешу тәртібі
- •XI тарау. Қазақстандағы әлеуметтік маңызды аурулар Туберкулез (қүрт ауруы)
- •Вируcmы гепатит
- •Педикулез (биттеу)
- •Терінің паразитарлы аурулары Қотыр
- •Улы санырауқүлактармен улану
- •Саңырауқүлақнен улануды емдеу
- •Саңыраукүлақпен уланудан сақтандыру
- •Өсімдік уларымен улану
- •Тамақтан улану
- •XIII тарау. Салауатты өмір салтының қалыптасуы өмір салты және денсаулық
- •Кененің кіруі
- •11.1111:11.И I an эдебиеттер ттзімі
12 Сурет. Білек сүйегі сынған кезде шина к.Ою.
Тоқпан жілік, шынтақ жілік, кәрі жілік сынгап кезде саты шинасымен немесе қолда бар қүралдырмен иммобилизация жүргізіледі. Шинаны зақымдалған қолга қоюға ыцғайлы бо- латындай ретнен қиылыстырады (13 сурет). Қолды байламға орайды (14 сурет).
14 Сурет. Иык буыны мен иык сынган кездегі келік иммобилизациясы. 13 сурет Аяк-колдың үстіне к.Ою үшін сым саты шинасын даярлау.
Бүғана сынган кезде кәрі жілік төңірегіне арқаіа немесе Дезо бипт таіцышына байланатын екі мақта-дәкі піып>іршы- гын қояды. Колды орамалга іліп кояды (15 сурет). 24
Табан сүйектері мен сирақ-табан буындары сынган кезде иммобилизация үшін саты шииасын немесе қолда бар күрал пайдаланады. Шинаны әуелі табанның өкшесі мен сирактың артқы жак үстіне қоюға ыңғайлы болатындай етіп бүгеді. Өкше сүйегі үшін үнгіме жасайды, оған екше сүйегіне қысым түспеу үшін мақта салады. Бүдан кейін шинаны аяқ-қолға салады және сирақтың төменгі түсы мен табан арқылы бинттің сегіздік тәріздес орамдарымен бекітеді, оны бинттің шеңберлі орамда- рымен сирактың үстіңгі түсында аяктайды. Табан тік бүрыш- пен сираққа мығым байлануга тиіс.
Үйецкі кесіндісімен және ағаш рейкалармен иммобилизация- лау кезіндс оларды сирактың үстіңгі түсынан бүйірлей табанның өкшесіне дейін қояды: біреуін сыртқы жағынан, екіншісін іішсі жағынан, содан соң табанды мыктап бекітіл аяк-қолга орайды. Шьнъщқы сүйек үшьша кесінділер тиетін жерге макта салады.
Сирак сүйегі сынған кезінде иммобилизацияны сирақ - табан және тізе буындарының козғалмауын қамтамасыз ете отыра, сирақ-табан буындары зақымданған кездегідей жүргізеді. Шинаны немесе қолда бар қүралды табаннан санның үстіне сәл жақындатып қояды (16 сурет).
Егер теңіректе иммобилизация үшін ыңғайлы зат кездеспесе, закымдалтан аяк-колды сау аяк-колга байлап тастауға болады.
Санды
косалқы
заттармен
иммобилизациялау
19
суретте
көрсстілген.
19 Сурет. Санды косалкы заттармен иммобилизациялау.
Омыртқаның қыскаша анатомиясы
Омыртка немесе омыртқа жотасы 33-34 қысқа сүйектен - жотадан түрады. Әрбір жотаның денесі және бірнеше сабагы бар. Жоталар бірініц артынан бірі орналасқан. Жоталардын ара- сьпща омыртқанын икемдігін қамтамасыз етстін ^еріппелі морт
сынғыш үлпаның қабықтары бар. Омыртқаның ішінде омыр- тқа қуысында жүлын орналасқан. Адам омырткасында мойын, кеуде, сегізкоз және қүйымшақ бөлімдері бар.
Кеуде клеткасы қабырғаның 12 жүбы мен төстен қүралады. Қабыргалардың жоталарымен киысуы жылжымалы, сондык- тан олардың калыбын өзгертуге тыныс алу кезінде кетеріліп - төмен түсуіне мүмкіддік береді.
Омыртқаның сынуы - қатерлі жарақаттардың біреуі. Омыр- тқа жоталары жаракаттанған кезде омыртканың өзінің зақым- дануы ерекше назар аударуды қажет етеді. Мүндай сырқаттар- даң тағдыры көп жағдайда оқиға орнында көрсетілген алғашқы көмекке байланысты. Жүлын буын сабақтары мен омыртқа денелерінен қүрылған арнайы қуыста орналасқан. Омыртқа жотасы зақымданган кезде жүлын закымдалуы мүмкіп. Бүл көбінесе ауыр жағдайға алып келеді.
Омыртканың мойын түсының жарақаттануы аса қауіпті. Жү- лын, әсіресе опың жогарғы түстары деңгейіндегі зақымданған кезде кеуденің тьшыс талшықтарының салдануы пайда болады, оның нөтижесінде тыныс алу тарылады.
Ерессктердс бір физиологаялык нүктенің екінші бір түсқа өту аймағында, яғни төменгі мойын және жоғары кеуде, теменгі кеуде және жокарғы, бүғана жоталары жиі зақымдаиады.
Жарақат кезінде жүлып мен оның қаптары сыдырылуы, кы- сылуы және үзілу мүмкін.