Аса қауіпті (карантиндік) жуқпалы аурулар тобы

Оба

Оба - өте кауілті жүкпалы ауру, қатты уланумен, ыстык- тың кетерілуімен, сөл түйіндері мен екпенің кабынуымеи си- патталады. Карантиндік жүкпалыларға жатады.

Этиология (аурудың себебі). Қоздырғышы- оба таякшасы, козғалмайды, организмнен тыскары жағдайда түраксыз, 55 гра- дус С температура кезінде адам қайтыс болады.

Эпидемиология. Жупалы аурудың негізгі таратушылары кеміргіштер (егеукүйрықтар, саршүнақтар, тышқан тәріздес, тарбагандар- барлык түрі 200- ден асады) болып табылады. Жүкпалы ауруды таратушы- бүрге. Адамды шағып, зақымдай- ды, онымен байланыс жасаган адамдарга ауа мен шашыранды тамшы аркылы тарайды (зақымдалған малдың терісін түсірген және етін бүзган кезде).

Адам обаныц ыкпалына жылдам түседі, оған шалдыккандар төціректегілер үпіін оте қауіпті. Обаньщ өкпелік түрі аса қатерлі.

Патогенез. Адам организміне оба қоздырғышы тері, тыныс жолдары, асказан- ішек жолдары арқылы өтеді. Бүл аурудыц клиникалық түрін аскындырады.

Тері аркылы откен кезде кейде түскен дак аркылы білінеді. Оның орнына ойык жара мен шикан шығады.

Оба қоздыргыщы кобінесе тері аркылы отіп сол түйіндерінс жстеді, сонда жетіледі, канталап ісінеді (бубон).

Микробтардың таралуы аркылы эндотоксиндер босап, ула-

нуга жол ашады. Булан орі коздырғыш канға түсіп, букіл орга- низма тарайды, ауруды ц іріңді түрлсрін туты зады, бул белгілер ішкі органдардың жашіай тукымдануымен сипатталады.

Мунда микробтар күрт көбейеді, қатты улану журеді.

Окпелік түрі кезіндс жүқтырғыштар тамшылар мен ауа ар- кылы өтеді. Өкпе улпасында сіңірлі - қанаіатталган ісіну пай- да болып, оліеттену бслгілері анық корінеді. Әкпе үясы эрит- роциттен, лейкоциттен жәие оба таяқшасынан орасан зор са- нынан түратын сүйык экссудатпен толтырылады.

Клиника. Инкубациялық кезең әдетте 2-3 күнге созылады, окпелік түрі кезінде ол кысқарады. Егілгендерде 8-10 тоулікке дейің үзаруы мүмкін.

Оба мынандай түрлсрге болінеді: терілік, бубондық, тері- бубондық, окпелік. Обаныц бубондык түрі жиірек (79%), сеп- тикалық (14%) және өкпелік (5%) турлері сирек байқалады.

Барлық нүскалар кезіпде қатты улану, жогары температура, жүйкелік қозу, сандырактау, козге елестету төн. Алгашқы сағаттардан-ақ сырқаттар мастарды еске түсіреді - қисаландап журу, түсініксіз сойлеу. Беттің келбеті озгереді, көздің төцірегінде кара шецбердер пайда болады, бет көгсреді, азаптык күйге енеді, козден қоркыныш лебі білінеді. Тіл қүргақ, «бор жагылған сияқты» домбыққан. Тахикардия, жүрек согысыныц әлсіздігі аскынып, куре тамыр кысымы күрт томендейді. Тері кұрғак, ыстык, қанды дақ білінеді, қан көбірек кетуі мүмкін.

Терілік турі кезінде дақ пайда болады, олар күлдіреуі және ірінді безеу сатысы арқылы ойық жарага айналады, ол үзақ уакыт бойы байкалады, баяу жазылады, тесіктер пайда болады. Обалык бубонның озіне тән белгісі оның катты сыркыратушылығы болып табылады. Бубон төнірегіндегі үлпалар кабынады, үлкейген сол түйіндері біртүтас қатты сыркырататын конгломератқа айланады. Бубонның үстіндегі тері әуелі де озгермейді, бүдан кызыл түске енеді. Бубондар антибиотикгермен емдеген кезде сирек ашылады, олар кобінесе сорылады немесе қатаяды. Емделмеген жагдайда олімге үшырау деңгейі 40-90 % аралыгыпда ауыткиды.

Обаның алгашқы септикалық турі сирек кездеседі. Тері мен сөл түйіндеріндсрінде озгеріс жоқ. Лурудың басталуы қатты: қалтырау, бастың қатты сырқырауы, температураныц күрт көтерілуі.

Аурудын жағдайы күрт нашарлайды, козу, сандырактау пайда болады, бірнеше сагаттан ксйін талыксу дамиды. Ауру бар - жоғы 1-3 күнге созылады, айығү жағдайы оте сирек.

Обаның қайталама септикалық түрі буОондық асқыну болып табылады, өте ауыр күймен сипатталады.

Обаның өкпелік турі уланумен сипатталады, жүрек тамыр кызметі әлсірейді, кеудеде қатты шаншу пайда болады, кан аралас сүйық көбікті кақырық бөлінетін жөтел дендейді, ентікпе дамиды. Өлім өкпе кызметінің қатты әлсіреуінен, оның қабынуынан 3-5 күн аралънъгнда болады.

Емдеу. Обаны емдеудің негізгі қүралы антибиотиктер болып табылады. Емдеуді бубондық, сондай - ак өкпелік түрі кезінде тиімді болтан тетрациклинмен өткізеді. Оны алғашқы 48 сағат бойында үлкен молшерде тағайындайды (4-6 г/ тәулік) бүдан кейін мелшерді төмендетеді.

Ауыр түрлері кезінде алғашқы 24 сағат кезінде көк тамыр ііпіне тетрациклин енгізеді, тозбейтін жағдайда оның орнына 2 тәуліктің бойына әрбір 4 сағат сайын 0,5 г стрептомицин тагайындайды, кейіннен 6 сағат сайын тагайындайды.

Жергілікті емдеу үшін күкіртті сынап майынан істелген май таңғыштарын колданады, оларды күн сайын ауыстырады және 5-6 күннен соң (сынаптың жанама әрекетінен) оны вазелиндік немесе ихтиолдық (5%) таңғышпен айырбастайды.

Сақтандыру. Ауруларды жүқпалылыктыц барлык мерзімінде катаң түрде окшаулайды. Аурумен байланыста болтан барлык адамдарды обсервациялай отьтрып 9 күнте карантин белгілейді. Обамен ауырғандарды обаға шалдықканына күдік тугызғандардан бөлек орналастырады. Өкпелік түрмен ауырғандарды жеке палатада немесе бокста үстайды. Ауруларға кызмет көрсететін барлық медициналык қызметші обадан корғайтын костюммен жүмыс істейді, жүмыс аяқталғаннан кейін толык санитарлық тазалықтан отеді. Қызметшілерге мүкият медициналык бақылау жүрғізіледі.

Аурулар орналастырылған болмелерге ағымды дезинфекция жүргізіледі.

Тырысқақ

Тырысқақ- тез жүғатын ауру, іштің отуімен, қүсыктың келуімен, су — электролит алмасуының бүзылуымен, гиповолемикалық әлсіреудің дамуымен, жіңішке ішектің улануымен сипатталады. Карағітиндік жүкпалыларға жатады. Қоздырғышы - тырыскақ вибрионы.

Эпидемиология. Жүктыру көзі тек адам болып табылады (тырыскақпен ауырған адам немесе вибрион сіңіруші).

төмендейді, тері үстаган кезде салқын, дсмікпе пайда болады. Емделмеген жағдайда ее жоғалады, талма мен түншыкпа жайлайды.

Емдеу. Тырысқакка шалдыққандарды емдеу су электролит алмасуын қалпына келтіру болып табылады, және ол кешенді болуға тиіс. Тырыскақ ауруларының терапиясы емдеу басталганга дейін жоғалған суйық пен түз шыгынын толтыруды көздейді.

Өкпелік түрі кезінде ішке, ал ауыр турі кезінде 3-5 күн бойында көктамырдың ішіне антибиотикотерапия жүргізеді (0,3- 0,5 г тетрациклин, 6 сагагган соң сигмамицин) және 5 күннің бойында 6 сағат сайын 0,5 г левомицетин енгізеді. Антибиотиктерді ішкс қүсык токтағаннан кейін береді. Дезинтоксикациялық, симптоматикалык оңалту тсрапиясы.

Ерітінделірдің мөлшерін ауру тер шыгарганда, күсканда, кіші дәрет шығарғанда жоғалтқан деңгейде енгізу қажет және сонымен қатар ересек адамның тыныс алумен жоғалткандары және тері аркылы шыккан 1- 1,5 л сүйық есептеледі. Бүл үшін барлық болінетін сүйыктың жиыны мен өлшенуін үйымдастырады. Бір тәуліктің бойында 10-15 л ерітінді егізуге тура келеді.

Диета: сүтті тағамдар, қырналган және бүркегіш татамдар, сусынды көбірек ішу, витаминдер.

Сақтандыру. Тырысқақпен ауыргандарды ертерек жөне белсенді аныктау, окшаулау және емханаға жаткызу, вибрионның бар жогын аныктау және оны оқшаулау. Санитарлық- карантиндік шараларды үйымдастыру. Ошақтағы дезинфекция мен дезинсекция, тамақтануга сумен жабдыктауға медициналық бақылауды күшейту. Арнайы сактандыру үшін тырысқақ вакцинасы колданылады.

Түйнеме

Түйнеме — аса қатерлі жукпалы ауру, негізінен тері арқьшы отеді, окпелік және ішектік түрі сирек кездеседі.

Эпидемиология. Жүқлалының көзі ірі кара мал, кой-ешкі, түйе, доңыз болып табылады. Ауру мал жайгаганда, касаптаганда және ет бүзганда, сондай-ак мал шаруашылык онімдерін үстаганда (тері, былгары онімдері, жүн) жүгуы мүмкін. Жүгу алиментарлык (жем- шоп аркылы және аспирациялык (сүйык сору) жолымеи отуі мүмкін, кейде жүқпалы ауру қан соргыш жәндіктср - сона, кок шыбын аркылы отуі де ықтимаз.

Тырыскақтың апык көрінгеи клиникалық аясына ушыраган ауру тәулік бойыпда сыртқы ортаға 10 - 30 литр сұйык зат боледі, олардың 1 миллиметрінде 10 жуық вибрион болады.

Тырысқактың негізгі берілу жолы су болып табылады. Зақымдану тырыскак жүқтырушы суды інгу кезінде, оны көкөніс йен жемісті жуу үшін пайдалантан уакытта, шомылған кезде өтеді. Тырыскақтык тамақтан асқынуы әдетте жуктырғыш тағамдарды ішкен адамдардыц шектеулі шенбері арасында пайда болады. Қоздыргыштардың тырыскакқа үшыраган аурудан бөлінетін сүйыктар арқылы оның колымен берілуінің мәні шамалы. Сыртқы ортада атап айтканда тамак өнімдерінде вибриондар 2-5 күн өмір сүреді, күн сәулесі түскен қызганақтар мен қарбыздарда вибриондар 8 сағаттан соң оледі. Вибриоидар канализация суы ағызылатын ашык суатта үзақ омір сүреді. Тырысқақтың таралуына гаыбындар да ыкпал етуі мүмкін.

Патогенез. Жүкпалылар қақпасы ас корыту жолы болып табылады. Тырыскақ вибриондары асқазанда түз қыщқылының болуы салдарынан жиі өледі. Ауру олар асказан коригауынан өтіп, жіцішке ішекке барған кезде дамиды. Сол жерде тез кобейіп, экзотоксин боледі.

Клиника. Инкубациялық мерзім бірнеиіе сагаттан 5 тәулікке дейін (орташа 2-3 күн).

Іш өту аурудың бастапқы, сипаттамалы белгісі болып табылады. Кенеттен пайда болады, әуелі де ағыл - тсгіл, жиі болінген кара тер қорытылмаған ас бөлшектері бар нәжістік сипатга болады, бүдан кейін балықтьщ немесе шикі кырылған картопың иісі шыгап, сүйық, мақта тәрізді кобік жүретін күйге енеді (күріш кайнатпасының түріндей). Сыркаттыц тәбеті нашарлайды, шел мен бүлшық еттің әлсіздігі деңдейді. Дененің температурасы одетте қалыпты деңгейде қалады. Тамыр согысы жиілейді, тіл қүрғайды, іш тартылганмен ауырмайды.

Сыркырама тәулігіне 10 және одан асатын есеге жиілейді, ағыл- тегіл тер шығады, жүрек айнымайды, іш ауырады, күсык жиі кследі. Іштің қатты отуімен қүсыктың қатты келуі тез (бірнеше сағаттың бойында) қатты шөлікпеге алып келеді. Бүлшық ет катты әлсірейді, шөлдетеді, ауыз қүрғайды, қүрысу пайда болады, кіші дәреттің бөлінуі азаяды, тері мен кілегейлі кабық күрғак, тамыр соғысы жиілейді, күре тамыр кысымы темендейді.

Тырыскактың ауыр жағдайында курт күргаушылык 12 сағаттың бойында дамуы мүмкін, жағдай күрт нашарлайды, коздің алмасы тітіркенеді, дене температурасы 35 градука дейін

Емдеу. Емдеу үшін антибиотиктср, сондай-ақ арнайы туйнемедең кортайтын иммунноглобулин қолданылады, көбінесе 2- 4 тәулік/ бірлігі молшерінде. Ішектік және өкпелік түрі кезінде 16-20 тәулік/ бірлігі мөлшерінде пенициллин тагайындайды. Сондай - ақ тетрациклин, левомицетин, гентамицин пайдаланылады. Жүқпалы ауру ошағын анықтау мен жоюды ветеринарлық кызмет жүргізеді. Түйнеменің жүгу каупіне үшырауы мүмкін адамдар (тері шикізаты мен жүнді үксату кәсіпорындарының, ет комбинаттарының қызмсткерлері, ветеринарлар) "СТИ" вацинасымен алдын-ала егіледі. Бір рет терілік әдіспен қолданылады, қайта вакциналау бір жылдан кейін. Ауруларды жеке палаталарға немесе боксқа жатқызады, оларга арнайы жеке тесек-орын, ыдыс-аяк, киім-кешек беріледі. Ағымдық дезинфекция жүргізеді, какырық, тері, сілекей зарарсыздандырылады, тацгыш материалды өрттсйді.

Түйнеменің екпелік туріне шалдыккандарға қызмет көрсету кезінде респираторлар пайдаланылады. Ауруларды толык клиникалык айыкканнан кейін шығарады. Ауру жаітуарлармен жақындасқан адамдарға екі апта бойында медициналык бақылау белгіленеді.