Вывады:

1. Праблема СКБД набыла навуковую і практычную актуальнасць, атрымала грунтоўную тэарэтычную распрацоўку, практычную рэалізацыю і нарматыўную распрацоўку. Навукова абгрунтаваная мадэль СКБД была і застаецца эталонам (узорам) для бібліятэк, арганізацый і ўстаноў пры планаванні падрыхтоўкі тыпаў і відаў дапаможнікаў аб краі.

2. Мадэлі СКБД былі прапанаваны расійскімі і беларускімі бібліяграфазнаўцамі, бібліятэкамі. Некаторыя з іх маюць нарматыўнае значэнне, як мадэль, уключаная ў “Палажэнне аб краязнаўчай рабоце бібліятэк Рэспублікі Беларусь”.

3. На сучасным этапе на развіццё СКБД у канкрэтных бібліятэках уплываюць такія фактары, як устойлівы попыт карыстальнікаў на пэўную тэматыку, эканамічная мэтазгоднасць падрыхтоўкі дапаможніка, рэсурсныя магчымасці бібліятэкі. Асобныя бібліяграфічныя дапаможнікі пераўтвараюцца ў БД.

4. Усведамляючы сваё месца ў рэгіянальным краязнаўчым руху, а таксама ролю ў сістэме інфармацыйных і сацыяльна-культурных цэнтраў рэгіёнаў, абласныя і публічныя масавыя бібліятэкі вызначылі кірункі падрыхтоўкі краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў для дасягнення грамадска значных мэт. Абласныя бібліятэкі і многія ЦБС вялі бібліяграфічнае інфармаванне аб новай літаратуры, прысвечанай абласцям, раёнам і гарадам. Выйшаў шэраг рэтраспектыўных, галіновых, тэматычных і персанальных дапаможнікаў.

Ключавыя словы: “сістэма краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў”, “сістэма рэгіянальных бібліяграфічных дапаможнікаў”, “падсістэма краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў”, “звёны сістэмы”.

ЛІТАРАТУРА

Асноўная

1. Мамонтов, А.В. Краеведческая библиография : учебник / А.В.Мамонтов, Н.Н.Щерба. – М.: Кн. палата, 1989. – С.­90 – 133.

2. Краязнаўчая дзейнасць бібліятэк: метад. рэкамендацыі / НББ. – Мн., 1994. – С.88 – 89.

Дадатковая

1. Краеведческие указатели и БД // Справочник библиографа. – 2-е изд., перераб. и доп. – СПб.: Профессия, 2003. – 420 – 428.

2. Прадзеіна, А.В. Сістэма рэгіянальных бібліяграфічных дапаможнікаў абласных універсальных навуковых бібліятэк Рэспублікі Беларусь (на прыкладзе Віцебскай абласной бібліятэкі) / А.В.Прадзеіна // Сучасныя праблемы культуры і мастацтва: зб. прац аспірантаў. – Мн., 1999. – Вып. 2. – С.26 – 38.

Лекцыя 9. АСАБЛІВАСЦІ ТЭХНАЛАГІЧНЫХ ЭТАПАЎ

Падрыхтоўкі краязнаўчых бібліягра­фічных дапаможнікаў

Пытанні:

Мэта: вывучэнне студэнтамі відатыпалагічнага і жанравага складу краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў, асаблівасцей асобных тэхналагічных этапаў іх падрыхтоўкі.

1. Віды, тыпы і жанры краязнаўчых дапаможнікаў.

2. Асаблівасці працэсаў і аперацый падрыхтоўчага этапу.

3. Асаблівасці працэсаў і аперацый аналітычнага этапу.

4. Асаблівасці працэсаў і аперацый сінтэтычнага этапу.

5. Асаблівасці працэсаў і аперацый заключнага этапу.

Пытанні 1. Віды, тыпы і жанры краязнаўчых дапаможнікаў

На сучасным этапе бібліятэкі ствараюць разнастайныя краязнаўчыя бібліяграфічныя дапаможнікі. Па прымеце грамадскага прызначэння вылучаюць іх віды: навукова-дапаможныя, папулярныя, вучэбна-дапаможныя, вытворча-дапаможныя дапаможнікі. Паказальнікі, агляды і спісы з'яўляюцца найбольш распаўсюджанымі тыпамі дапаможнікаў. Жанравы склад краязнаўчай бібліяграфічнай прадукцыі прадстаўлены даведнікамі, каляндарамі знамянальных і памятных дат, гутаркамі аб кнігах, нарысамі, пуцевадзіцелямі, хронікамі, энцыклапедыямі, памяткамі, закладкамі і інш. У залежнасці ад форм існавання краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў выдзяляюцца самастойныя выданні, несамастойныя выдавецкія формы, электронныя БД, карткавыя формы.

Для выбару віду і тыпу дапаможніка можна выкарыстаць у якасці ўзору мадэлі краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў, распрацаваныя ў краязнаўчым бібліяграфазнаўстве, якія адлюстроўваюць як грамадскае прызначэнне дапаможнікаў, так і іх класіфікацыю па змесце, тыпах і жанрах. (гл. лекцыю № 8). У наш час бібліятэкі ствараюць тыпы і жанры дапаможнікаў, якія сталі класічнымі, – яны адпавядаюць задавальненню ўстойлівых патрэбнасцей у галіне краязнаўства. Гэта, напрыклад, паказальнікі новай літаратуры аб тэрыторыі, каляндары знамянальных і памятных дат, персанальныя паказальнікі. І ў той жа час выпускаюцца дапаможнікі новых жанраў, што сведчыць аб творчых пошуках складальнікаў, прыўнясенні жанрава-стылістычнага вопыту з іншых абласцей літаратурнай і навуковай дзейнасці, аб імкненні да больш глыбокай аналітыка-сінтэтычнай апрацоўкі матэрыялу. У склад найбольш распаўсюджаных навукова-дапаможных паказальнікаў уваходзяць універсальныя бягучыя і рэтраспектыўныя аб вобласці (раёне, горадзе), рэтраспектыўныя галіновыя і тэматычныя, персанальныя (біябібліяграфічныя) даведнікі і слоўнікі, паказальнікі краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў. Сярод папулярных краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў ўзрасла ўвага да падрыхтоўкі універсальных даведнікаў тыпу “Край: мінулае і сучаснасць”, “Край праз стагоддзі”, бібліяграфічных энцыклапедый, календароў знамянальных і памятных дат, бібліяграфічных хронік, нарысаў і іншых жанраў.

Праблема якаснага бібліяграфавання матэрыялу залежыць ад інтэлектуальнай і прафесійнай культуры бібліёграфа: маюць значэнне ўмелае бібліяграфічнае мысленне, граматнае прымяненне навукова-эўрыстычнага і логіка-дыялектнага метадаў пошуку інфармацыі. Пры падрыхтоўцы дапаможнікаў важна прытрымлівацца наступных прынцыпаў: гістарызму, навуковасці, мастацкай значнасці, навізны, дыферынцыраванага падыходу да аб’ектыўнай ацэнкі інфармацыі, паўнаце яе адлюстравання ў складанай структуры дапаможніка.