Сборник лекций и упражнений по карельскому языку (ливвиковское наречие)

	(kägöi-)	kägöi-h	kägöi-
			lpäi
toi-/töi-loppujat	kaččomatoi	kaččomat-	kaččomat-
ttoma-/ttömä-	(kaččomat-	tomu-a	toma-n
vardalohizet	toma-)	kaččomat-	kaččomat-
nominat		toma-h	toma-t
	kiändämä-	kiändämät-	kiändämät-
	töi	tömi-ä	tömä-n
	(kiändämät-	kiändämät-	kiändämät-
	tömä-)	tömä-h	tömä-t
Monitavuhizet	värtin	värtini-ä	värtinä-n
l-, r-, n-,	(värtinä-)	värtinä-h	värtinä-t
m-loppuhizet
la-/lä-, ra-/rä-,	kačker	kačkeru-a	kačkera-n
na-/nä-,	(kačkera-)	kačkera-h	kačkera-t
ma-/mä-var-
dalohizet no-	atkal	atkalu-a	atkala-n
minat	(atkala-)	atkala-h	atkala-t
	muamin-	muaminda-	muaminda-
	dam	mu-a	ma-le
	(muamin-	muamin-	muaminda-
	27

	dama-)	dama-h	ma-t

Kaksivardalohizih nominoih kuulutah:

Kaksivardalohi-		Nominoin	Yks.	Toizien
zien	nominoin	vardalot	part. da	yks. sijoin
lajit			illat.	muvvot
			muvvot
lyhyöh e:h lop-		hete (het-	hetet-ty	hettie-n
pujat nominat		tie-; hetet-)	hettie-h	hettie-t
VV: ie-
CV: t-		kierre	kierret-ty	kierdie-n
		(kierdie-;	kierdie-h	kierdie-t
		kierret-)
h- l-, n-, r-lop-		puuteh	puuteh-tu	puuttehe-t
pujat nominat		(puuttehe-;	puutte-	puuttehe-s
VV:	he-; le-;	puuteh-)	he-h
ne-; re-
CV: h-; l-; n-; r-		sammal	sammal-	sammale-t
		(sammale-	du	samma-
		sammal-)	sammale-h	le-s
		kämmen	kämmen-	kämme-
		(kämmene-;	dy	ne-t
		28

		kämmen-)		kämme-	kämme-
				ne-h	ne-s
		tytär		tytär-dy	tyttäre-t
		(tyttäre-;		tyttäre-h	tyttäre-s
		tytär-)
hi-, li-, ni-, ri-,		riihi	(riihe-;	riih-ty	riihe-t
mi-, ksi-, psi-		riih-)		riihe-h	riihe-s
loppuhizet
nominat		hiili (hiile-;		hiil-dy	hiile-t
VV: e-		hiil-)		hiile-h	hiile-s
CV: h-(hi-lopp.);
l-	(li-lopp.);	suoni		suon-du	suone-t
n-(ni-, mi -lopp.);		(suone-;		suone-h	suone-s
r-(ri-lopp.);		suon-)
s-(ksi-, psi-lopp.)
		hiiri	(hii-	hiir-dy	hiire-t
		re-; hiir-)		hiire-h	hiire-s
		liemi		lien-dy	lieme-t
		(lieme-;		lieme-h	lieme-s
		lien-)
		uksi	(uk-	us-tu	ukse-t
		se-; us-)		ukse-h	ukse-s
			29

		lapsi	(lap-	las-tu	lapse-t
		se-; las-)		lapse-h	lapse-s
		Huom!
		yksi	(yhte-;	yh-ty	yhte-t
		yh-)		yhte-h	yhte-s
		kaksi		kah-tu	kahte-t
		(kahte-;		kahte-h	kahte-s
		kah-)
Huom!	Sanat	nimi	(ni-	nimi-e	nime-t
nimi,	Suomi,	me-)		nime-h	nime-s
nurmi,	ripsi,
sormi, kezi ollah		kezi	(ke-	kezi-e	keze-t
yksivard-zet		ze-)		keze-h	keze-s
zi-loppuhizet		tozi	(tove-;	tot-tu	tove-n
nominat		tot-)		tode-h	tove-t
VV: (v)e-; (vv)e-;
(j)e-; diftongu äi-, ie-
Huom!	yksikön	kuuzi		kuut-tu	kuvve-n
illatiivas	VV:	(kuvve-;		kuude-h	kuvve-t
(d)e-		kuut-)
			30

CV: t-

	mezi (mie-; met-ty		mie-n;
	meje-;	mede-h	meje-n
	met-)		mie-t;
			meje-t
	käzi (käi-; kät-ty		käi-n
	kät-)	käde-h	käi-t
	vezi (vie-; vet-ty		vie-n
	vet-)	vede-h	vie-t
ine-loppuhizet	keldaine	keldas-tu	keldaze-s
nominat	(keldaze-;	keldaze-h	keldaze-
VV: ze-	keldas-)		späi
CV: s-
	tyttöine	tyttös-ty	tyttöze-le
	(tyttöze-;	tyttöze-h	tyttöze-t
	tyttös-)
	Huom!
	moine	mos-tu	moize-t
	(moize-;	moize-h	moize-le
	31

	mos-)
	toine (toi-	tos-tu	toize-t
	ze-; tos-)	toize-h	toize-le
	naine	nais-tu	naize-t
	(naize-;	naize-h	naize-le
	nais-)
as/äs-loppujat	varvas	varvas-tu	varbaha-n
nominat	(varbaha-;	varbaha-h	varbaha-t
VV: aha/ähä-	varvas-)
CV: s-
	sarvikas	sarvikas-	sarvikka-
	(sarvikka-	tu	ha-n
	ha-;	sarvik-	sarvikka-
	sarvikas-)	kaha-h	ha-t
isda erähät es-	nagris	nagris-tu	nagrehe-s
loppujat nominat	(nagrehe-;	nagre-	nagrehe-t
VV: ehe-	nagris-)	he-h
CV: s-
	huovis	huovis-tu	huogehe-s
	(huogehe-;	huoge-	huogehe-t
	huovis-)	he-h
	kirves	kirves-ty	kirvehe-l
	(kirvehe-;	kirve-	kirve-
	kirves-)	he-h	he-nke
	32

es-;	os-/ös-;	harjaites	harjaites-	harjaite-
us-/ys-loppujat		(harjaite-	tu	kse-n
nominat		kse-;
VV: kse-		harjaites-)	harjaite-	harjaite-
CV: s-			kse-h	kse-t
		katos	katos-tu	katokse-n
		(katokse-;	katokse-h	katokse-t
		katos-)
		kibevys	kibevys-	kibevyk-
		(kibevyk-	ty	se-n
		se-;	kibe-	kibevyk-
		kibevys-)	vykse-h	se-t
vus-/vys-;		ahnahus	ahnahut-	ahnahuo-s
hus-/hys-		(ahnahuo-;	tu	ahnahuo-t
loppujat nominat		ahnahut-)	ahnahuo-h
VV: uo-/yö-
CV: t-		vähys	vähyt-ty	vähyö-s
		(vähyö-;	vähyö-h	vähyö-t
		vähyt-)

Huom!
vastavus	vastavusvastavuk-
33

	(vastavu-	tu	se-s
	kse-;	vasta-	vastavuk-
	vastavus-)	vukse-h	se-t
	leikkavus	leikka-	leikkavu-
	(leikkavu-	vus-tu	kse-s
	kse-;	leikka-	leikkavu-
	leikkavus-)	vukse-h	kse-t
ut-/yt-loppujat	lyhyt	lyhyt-ty	lyhyö-n
nominat	(lyhyö-;	lyhyö-h	lyhyö-t
VV: uo-/yö-	lyhyt-)
CV: t-
in-loppujat	painin	painin-du	painime-n
nominat	(painime-;	painime-h	painime-t
VV: ime-	painin-)
CV: in-

Harjoitus 1. Eroita yksida kaksivardalohizet nominat, kirjuta niilöin vardalot yksikös.

muru, taba, kyzymys, tačmu, öhkeh, ambui, alango, kagrahine, kajei, paidu, pakiččii, palates, vessel, suoni, vemmel, upotes, urai, uuhi, vago, maltamatoi, mauroi, kaihte, ečos, kerähmö, ketter, poigu, sieni, sagei, sarvi, syväin.

Harjoitus 2. Luaji mallin mugah.

Malli: kirju – škuappu → kirju on škuapas.

34

pudro – pada; kala – jogi; hebo – tahnut; lapsi – kodi; kukkaro – šalgu; koivu – lehtimeččy; muamo – bol’ničču; kormani – šušši; kuuzi – korbi; tuatto – ruado.

Harjoitus 3. Täytä taulukko: lövvä sanan algumuodo da merkiče yksida kaksivardalohizet nominat.

Sana	Algumuodo	Yksivardalohine
		nominu (I)
		kaksivardalohine
		nominu (II)
mättähät
kerähmölöis
ahnahuol
pahuttu
hernehii
kuččumattomil
pyvvöt
pärielöi
todeh
sulaindu
lohtu
kaglukset
kylylöi
	35

ozua

liäviä

kätkyzii

havvat

havvit

n’äretty

koskie

rahvahile

kindahis

raudoi

huavuo

höryö

Harjoitus 4. Luve da kiännä kerdomus. Ozuta yksida kaksivardalohizet nominat. Lövvä niilöin algumuvvot.

Unet da leivän kannikko

Kolme ristikanzua lähti matkah. Dorogal hyö tuttavuttih lähembä da muga yhtyttih, ga kai omat evähät pandih yhteh komšah.

Tuli moine päivy, konzu komšan evähis jäi vaigu yksi leivän kannikko da yksi vien ryyppävys. Rahvas riidavuttih, kenen kannikko jäi komšah. Niken heis ei tahtonuh andua toizele kannikkuo. Hyö kiistettih yössäh. Lopukse yksi kehitti:

36