1. Двухбаковая

2. Аб’ядноўваецца дзве пэўныя словаформы

3. Парадак размяшчэння і інтанацыя

4. Адносіны прэдыкатыўныя

Сінтаксічныя сувязі ў сказе:

1. Суразмяшчэнне – фармальна не выражаная сувязь паміж дзейнікам і выказнікам.

2. Прыцягненне – апасродкаваная сувязь паміж дзейнікам і выказнікам. Ен адчуваў сябе шчаслівым, жнівенскія раніцы былі росныя.

3. Паўпрэдыкатыўныя сувязі

• Паясняльная. Сказ + словазлучэнне адасаблення, якія ўдакладняюць.

• Параўнальная. Розныя параўнальныя звароты

• Далучальная. Далучальныя канструкцыі.

• Інтрадуктыўная (суадносная). Уключаюцца ў сказ звароткі, пабочныя ўстаўныя канструкцыі.

• Аплікацыя. Уключэнне прыдатка.

• Дэтэрмінантная сувязь.

Тыпалогія сказаў:

• Паводле адносін зместу да рэчаіснасці

1. Сцвярджальная

2. Адмоўныя: агульнаадмоўныя і прыватнаадмоўныя.

Паводле мэты паведамлення:

1. Апавядальныя

• Уласна апавядальныя

• Апісальна апавядальныя

2. Пытальная

• Агульна пытальная (толькі да ці не)

• Часткова пытальныя

А) ўласнаапытальная

Б) пытальна сцвярджальныя

В) Пытальна рытарычныя

Г) Пытальна пабуджальныя

Д) Пытальна эмацыйныя

3. Пабуджальныя

• Уласна пабуджальныя

• Пажадальныя

Паводле інтанацыі:

1. Клічныя

2. Няклічныя:

• Асобная (клічная) інтанацыя

• Эмацыйная насычанасць.

Паводле структурнай арганізацыі:

1. Сінтаксічна непадзельныя

2. Сінтаксічна падзельныя (расчляненыя)

Па колькасці граматычных саставаў: адна і двухсастаўныя

Па колькасці прэдыкатыўных адзінак: простыя і складаныя

Па наяўнасці/адсутнасці даданых членаў: развітыя і неразвітыя

Па не/ўскладанасці структуры: ускладаненыя і неўскладаненыя

Галоўныя і даданыя члены сказа

Члены двухсастаўнага сказа

Галоўныя:

Дзейнік, выказнік

Даданыя:

Дапаўненне, азначэнне, акалічнасць.

Марфалагізаваныя і немарфалагізаваныя

Дзейнік

Галоўны член двухсастаўнага сказа, які абазначае прадмет, што з’яўляецца носьбітам прэдыкатыўнай адзнакі, выражанай выказнікам.

Марфалагізаваны (выражаны назоўнікамі і займеннікамі) і немарфалагізаваны

Намінатыўны і інфінітыўны

Ускладнены (калі адно і тое ж слова ці вельмі блізкае паўтараецца: лістапад, лістапад, лістапад асыпае рабінавы сад) і няўскладнены

Па структуры: просты, састаўны, складаны.

Выказнік

Галоўны член двухсастаўнага сказа, які выражае прэдыкатыўную адзнаку, абазначанага дзейнікам.

Марфалагізаваны і немарфалагізаваны

Па структуры:

Просты: дзеяслоўны і іменны

Састаўны (два слова і абавязкова звязка): дзеяслоўны (звязка з дзеясловам) і іменны (звязка з назоўнікам)

Складаны: дзеяслоўны, іменны, змешаны.

Праблемы!

Песень у нас багата (даданыя члены сказа абавязковыя). Прыйшло пад сто чалавек (пад сто чалавек – дзейнік). Паехаць на Поўнач – яго мара; яго мара – паехаць на Поўнач (паехаць на Поўнач – дзейнік у двух сказах, а яго мара – выказнік таксама у двух сказах). Уявіць далейшае не цяжка. Не цяжка ўявіць далейшае.

Васіль (дзейнік) пусціў (выказнік) каня пасвіцца.

Наша мара – адпачынак.

Выказнік – постпазіцыйны член; больш шырокае паняцце, чым дзейнік, выступае паясняльным да паясненага; у форме назоўнага склону можна замяніць на творны склон.