4. Вариация коэффициенті

Вариаìция — бір уақыт аралығында белгілі бір жиынтықтан алынған бірліктердің әр түрлі мәндері. Бұл мәндердің пайда болуының себептері жиынтықтағы бірліктердің болуының шарттары. Вариация — массалы құбылыстардың міндетті түрде болу шарты. Вариацияны анықтау таңдамалы бақылауды ұйымдастырғанда, статистикалық модельдеу және экспертті сұрастыруды жоспарлағанда қажет. Вариация дәрежесіне қарап жиынтықтың біркелкілігін, мәндер тұрақтылығын, белгілі бір мәндер арасындағы өзара байланысты сипаттауға болады.

Вариация коэффициенті дегеніміз – орта квадраттық ауытқудың процентпен көрсетілген арифметикалық ортаға қатынасы. Бір мәннің бірнеше жиынтықта әр түрлі арифметикалық ортасы болғанда ауытқуын салыстыру үшін қолданылады.

Бұл коэффициентті мына формула бойынша анықтаймыз:

V= σ/х*100

Вариация коэффициентін тек жиынтықтағы ауытқуды салыстыру үшін ғана емес, сонымен қатар жиынтықтың біркелкілігін сипаттау үшін де қолданады.

Жиынтық біркелкі деп саналады, егер вариация коэффициенті 33% проценттен аспаса.

III. Жеке тапсырмалар

Жыл кварталы	Тауарлар тобы
	Кондитерлік өнімдер		Сусындар
	Жеткізу жоспары	Жеткізілді	Жеткізу жоспары	Жеткізілді
1 квартал	139	144	254	240
2 квартал	148	149	269	263
3 квартал	150	152	260	159
4 квартал	155	159	288	291
Барлығы	592	604	1071	953

Вариация коэффициенті және біркелкілік коэффициенті келесі формула бойынша анықталады:

К біркелкілік = 100 - V (1.3)

Мұнда, σ – орташа квадртаттық ауытқу;

х 1 – әр кварталға жоспардың реализациясының проценті;

х 0 – жоспардың орындалуының жыл бойғы проценті;

N – кварталдар саны;

V – вариация коэффициенті;

К біркелкілік – біркелкілік коэффициенті

Кондитерлік өнімдердің вариация коэффициенті мен біркелкілік коэффициентін есептеу:

Әрі қарай вариация коэффициентін есептейміз:

Сонда біркелкілік коэффициенті мынаған тең болады:

К біркелкілік = 100 - V = 100 - 1,17 = 98,83%

Жыл кварталы		Тауарлар тобы
		Кондитерлік өнімдер				Сусындар
		Жеткізу жоспары		Жеткізілді	Орындау жоспары%	Жеткізу жоспары		Жеткізілді	Орындау жоспары%
1 квартал	139		144	103,59	254		240	94,48
2 квартал	148		149	100,67	269		263	97,76
3 квартал	150		152	101,33	260		159	61,15
4 квартал	155		159	102,58	288		291	101,04
Барлығы	592		604	102,02	1071		953	88,98

Кондитерлік өнімдердің түсірілу жоспары есептік аралықтағы вариациялық коэффициенті мынаған тең болды: V = 1,17%

Осыдан келе, жоспардың орындалуы біркелкі болды деген ұйғарымға келеміз, яғни 98,83% .

Алкоголь өнімдерінің вариация коэффициенті мен біркелкілік коэффициентін есептейміз:

Әрі қарай вариация коэффициентін есептейміз:

Сонда біркелкілік коэффициенті мынаған тең:

К біркелкілік = 100 - V = 100 - 18,2 = 79,8%

Алкогольдік ішімдіктердің түсірілу жоспары есептік аралықтағы вариациялық коэффициенті мынаған тең болды: V = 18,12%

Осыдан келе, алкогольдік өнімдердің түсірілуінің біркелкілігі тек 79,8%.

Тауарлардың түсірілуі біркелкі болуын реттеу үшін түсірілу біркелкілігі сұрағын қадағалау керек.