- •Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі
- •6.1. Негізгі әдебиеттер:
- •6.2. Қосымша әдебиеттер:
- •8. Оқу тәртібінің саясаты.
- •Оқу пәні бойынша глоссарий
- •Ядролық катастрофа - жаппай қырып-жоятын ядролық қаруды қолдану нәтижесінде қалыптасатын глобалды экологиялық апат.
- •Тақырып: Экология және оның қысқаша даму тарихы.
- •2. Экологияның ғылым ретінде анықтамасы, оның қалыптасуының қысқаша тарихы.
- •3 Экология бөлімдері.
- •4.Экологияның негізгі бағыттары
- •2. Жер бетінде организмдердің таралуы.
- •3. Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы.
- •5. Тіршілік орталары Тіршілік ортасы дегеніміз – кез келген организмнің өсіп-өніп, көбеюіне, ұрпақтарын жалғастыруға қолайлы табиғи, тарихи қалыптасқан орта.
- •Тірі ағзалық тіршілік ортасы
- •Тақырып: Экологиялық факторлар және олардың классификациясы.
- •2. Ортаның факторлары және ағзалардың оған адаптациясы.
- •3. Экологиялық факторлар әсеріне организмдердің жалпы заңдылықтары
- •Тақырып: Популяция экологиясы-демэкология.
- •2. Популяцияның құрылымы мен түрлері.
- •3. Популяцияның статикалық және динамикалық сипаттамалары.
- •4. Популяциялық гомеостаз – популяцияның санын реттеу.
- •Тақырып: Бірлестіктер экологиясы-синэкология.
- •1. Синэкологияның зерттеу обьектілеріне жалпы сипаттама
- •2. Қарым-қатынас типтері
- •3. Бәсекелестік арқылы жою принципі. Экологиялық қуыс
- •Тақырып: Экожүйенің құрылу заңдылықтары.
- •Тақырып: Биосфера және оның тұрақтылығы
- •1. Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде.
- •Тақырып: Тұрақты даму концепциясы.
- •Тақырып: Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері. Халықаралық экологиялық ынтымақтастық.
- •2.Ресурстардың жіктелуі.
- •3 Табиғи қорларды пайдаланудың жалпы инженерлік шаралары.
- •4. Қоршаған ортаны бағалаудың экономикалық көрсеткіштері.
- •5. Табиғатты қорғаудың теориялық негіздері
- •6.Қазақстанның қазба байлықтары
- •2. Табиғат пен қоғамның өзара әсерлесу тарихы
- •Тақырып: Қазіргі таңдағы ғаламдық экологиялық мәселелер.
- •1.Демография түсінігі.
- •2.Өткендегі, қазіргі және болашақтағы демографиялық жағдайлар.
- •3. Қала экологиясы.
- •3. Қала экологиясы.
- •Тақырыбы: Табиғатты қорғау және тұрақты даму
- •2. Ерекше қорғауға алынған териториялар
- •3. Қазақстандағы ерекше қорғауға алынған және Қызыл кітапқа енген өсімдіктер.
- •1.Қазақстан су қорларының экологиялық мәселелері
- •2. Каспий аймағының экологиялық жағдайы.
- •3. Арал теңізінің экологиялық мәселелері.
- •4. Балқаш көлінің экологиялық мәселелері.
- •5. Кіші өзендерді қорғау мәселесі.
- •6.Экологиялық мониторинг.
- •Практикалық сабақ №1 Тақырып: Экология табиғатты қорғаудың және табиғатты тиімді пайдаланудың теориялық базасы ретінде
- •Биоэкология
- •Экология
- •Адам экологиясы
- •Әлеуметтік экология
- •Қолданбалы экология
- •Практикалық сабақ №2 Тақырыбы: Особьтар экологиясы-аутэкология. Негізгі тіршілік орталары және олардың сипаттамасы.
- •1 Тапсырма
- •2 Тапсырма
- •3 Тапсырма
- •4 Тапсырма
- •Дискуссия практикалық сабағы №3.
- •2 Тапсырма
- •3 Тапсырма.
- •4 Тапсырма.
- •5.Тапсырма.
- •Практикалық сабақ №4.
- •1 Тапсырма. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер
- •2 Тапсырма.
- •3 Тапсырма.
- •4 Тапсырма.
- •Практикалық сабақ №5
- •1 Тапсырма.
- •2 Тапсырма.
- •3 Тапсырма.
- •4 Тапсырма.
- •5 Тапсырма.
- •Презентациялық сабақ №6
- •4 Тапсырма.
- •Практикалық сабақ 7
- •Практикалық сабақ 8
- •Практикалық сабақ № 9
- •1 Тапсырма:
- •Практикалық сабақ 10
- •2 Тапсырма Берілген есепті шығарып өз тұжырымдамаңызды дайындаңыз.
- •Практикалық сабақ №11
- •1 Тапсырма.
- •2 Тапсырма
- •3 Тапсырма
- •Практикалық сабақ №12
- •1 Тапсырма
- •Практикалық сабақ №13
- •Практикалық сабақ №14
- •Практикалық сабақ №15 Тақырып Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға қатысты өзекті экологиялық мәселелері.
- •2 Тапсырма
- •3 Тапсырма
- •4 Тапсырма
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №1 Сабақтың тақырыбы: Экология ғылымының қысқаша даму тарихы.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №2 Сабақтың тақырыбы: Тірі ағзалар мекендейтін басты тіршілік ету орталары.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №3 Сабақтың тақырыбы: Экологиялық факторлардың түрлері.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №4 Сабақтың тақырыбы: Популяция экологиясы – демэкология.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 5 Сабақтың тақырыбы: Бірлестіктер экологиясы – синэкология.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 6 Сабақтың тақырыбы: Экожүйенің құрылу заңдылықтары.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 7 Сабақтың тақырыбы: Биосфера және оның тұрақтылығы
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы 8 Сабақтың тақырыбы: Тұрақты даму концепциясы.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы 9 Сабақтың тақырыбы: Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 10 Сабақтың тақырыбы: Табиғи ресурстар оларды тиімді пайдалану тұрақты дамудың негізгі аспектісі ретінде
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №11 Биосфера тұрақсыздығының шығыуындағы антропогендік фактордың әсері
- •1 Тапсырма.
- •2 Тапсырма.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №12
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №13
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №14 Қоршаған ортаны қорғаудың принциптері мен әдістері.
- •1 Тапсырма Төмендегі тақырыптар бойынша Эссе жазыңыздар
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №15 Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға қатысты өзекті экологиялық мәселелері.
- •1 Тапсырма Төмендегі тақырыптар бойынша Эссе жазыңыздар.
- •1) Жыл мезгіл өгерістерінде эволюция процесінде негізгі реттеуші абиотикалық факторы:
- •13) Редуценттер немесе қайта қалпына келтірушілерге жатады:
- •25) Тұрмыста пайдалуна болған сарқынды сулар құрамында мыналар болады:
Практикалық сабақ №2 Тақырыбы: Особьтар экологиясы-аутэкология. Негізгі тіршілік орталары және олардың сипаттамасы.
Сабақ мақсаты: Студенттерді тіршіліктің пайда болу теорияларымен және негізгі тіршілік орталарымен таныстыру.
Оқыту құралдары мен әдістері: ауызша сұрау, жеке және топтық презентация, аргументтелген эссе, дискуссия және диспут, комментарийлер, портфолио және т.б.
Сабақ өткізу жоспары:
Тіршіліктің пайда болуы жайлы теорияларына тоқталу.
Тірі ағзалардың ұйымдасу деңгейлерін анықтау.
Негізгі тіршілік орталары
Су ағзаларының экологиялық жіктелуін беру. Әр топтың өкілдеріне мысал келтіру.
Топырақ және құрлық-ауа ағзаларының экологиялық жіктелуін көрсету.
Тірі организм - тіршілік ортасын сипаттау.
1 Тапсырма
Тірі жүйелердің ұйымдасу деңгейлерін талдаңыздар:
Молекулалық деңгей Жасушалық деңгей Ұлпалық деңгей Мүшелік деңгей Ағзалық деңгей Популяциялық деңгей Биоценоздық деңгей Биосфералық деңгей
2 Тапсырма
Организм және тіршілік ету шарттарын мысалдармен көрсетіңіз.
3 Тапсырма
Негізгі тіршілік орталарына байланысты организмдердің экологиялық топтарына сипаттама беріңіздер.
1. Геобионттар, геофильдер, геоксендер.
2. Гидробионттар, планктондар, нектондар, бентостар, плейстондар, нейстондар.
3. Паразитизм түрлері-пәтершілік, жыртқыштық, кездейсоқ ену.
4. Паразиттер және олардың түрлері - эндопаразиттер, эктопаразиттер
4 Тапсырма
Қоршаған орта түсінігі. Тіршілік орталарының негізгі қасиеттері мен ерекшеліктері.
Бақылау сұрақтары:
1. Аутэкология –экологияның бір бөлімі.
2. Жер бетіндегі организмдердің таралуы.
3. Тіршіліктің пайда болу теориясы.
4. Биосфера эволюциясы.
5. Организдердің негізгі тіршілік орталары:
6. Биологиялық ырғақтар. Фотопериодизм.
7. Су тіршілік ортасының экологиялық топтары.
8. Топырақ тіршілік ортасының организмдер топтары
9. Эндопаразиттер, эктопаразиттер.
10. Қоршаған орта, тіршілік ортасы, табиғи орта, жасанды орта түсініктері
Әдістемелік нұсқаулар:
Берілген материалды жақсы меңгеру үшін биологиялық организация деңгейлерінің сызбанұсқасын жақсы бейнелеу керек, себебі онда табиғат иерархия жүйелері және әр деңгейдің келесі деңгейге қарағанда күрделірек, әрі сан алуан екені белгілі.
Экологияның қарапайым ағзалардан бастап биосфераға дейін деңгейлерге бөлінетінін және жеке ағзаның қоршаған ортамен қарым-қатынаста болатынын есте сақтаған жөн. Ағзаның қоршаған ортамен қарым-қатынасын дұрыс түсіну үшін оқытушы студенттер назарын мына жайттарға назар аударту қажет: ағзалар өзін-өзі жаңғыртуға қабілеті бар, әрі тірі ағзаларға қозғалу және тұқым қуалау, қоршаған орта жағдайларына бейімделу –адаптация тән. Адаптацияны оқу кезінде студенттер ағзалардың қоршаған ортамен әрекеттесе отырып өзінің өмір сүруіне қажетті қолайлы белгілерді реттеп алатынын меңгеру қажет. Оны мысал ретінде бекіткен жөн: шалғын жерлерде көптеген ас тұқымдастар мен бұршақ тұқымдастар өседі, олардың тамыр жүйелері әр түрлі деңгейде орналасқан; орманда көлеңкеге төзімді шөптесін өсімдіктер өседі және т.б.
Дискуссия практикалық сабағы №3.
Тақырыбы: Организмдердің қоршаған ортаға экологиялық бейімделуі.
Сабақ мақсаты: Студенттерді ағзаларға әсер ететін экологиялық факторлармен таныстыру, осы факторлардың жіктелуін көрсету, минимум және толеранттылық заңдарын түсіндіру және олардың табиғаттағы әсерін көрсету.
Оқыту құралдары мен әдістері: ауызша сұрау, дискуссия және диспут, комментарийлер, портфолио және т.б.
Сабақ өткізу жоспары:
Ағзаның тіршілік ету жағдайлары.
Экологиялық факторлар. Экологиялық факторлардың жіктелуі
Антропогенді факторлар. Адамның ағзаларға және қоршаған ортаға тигізетін жағымды және жағымсыз әсерлері.
Стенобионтты және эврибионтты ағзалар
Негізгі абиотикалық факторлар: жарық, температура, ылғалдылық, тұздылықтың экологиялық маңызы
Ағзалардың жылуға, ылғалдылыққа, жарыққа қатысты экологиялық жіктелуі.
1 тапсырма. Қоршаған ортаның температурасына байланысты қанқызы санының өзгерісі берілген, сол арқылы:
а) оптимум зонасы
б) пессимум зонасы
в) екі критикалық нүктелер;
г) түрдің төзімділік шегі;
д) экологиялық валенттілік
е) қалыпты тіршілік аймағы т.б. түсіндіріңіздер.