- •Спецыфіка краязнаўчага фонду бібліятэк
- •1. Вызначэнне паняццяў "краязнаўчы дакумент", "мясцовы дакумент", "краязнаўчы фонд", "фонд мясцовых дакументаў", "падфонд краязнаўчых дакументаў" і іншыя.
- •2. Структура, асаблівасці, уласцівасці краязнаўчага фонда бібліятэкі.
- •3. Спецыфіка краязнаўчых фондаў бібліятэк розных тыпаў і відаў.
- •4. Сукупны краязнаўчы фонд краю. Умовы фарміравання.
- •Такім чынам, існуе пэўная спецыфіка фарміравання краязнаўчых фондаў бібліятэк розных тыпаў і відаў, што з’яўляецца ўмовай стварэння сукупнага краязнаўчага фонду дакладнага рэгіёна.
2. Структура, асаблівасці, уласцівасці краязнаўчага фонда бібліятэкі.
Краязнаўчыя дакументы захоўваюцца ў розных установах дакументных камунікацый краязнаўства: бібліятэках, архівах, музеях, органах НТІ, кніжных магазінах і г.д. Асаблівасці КФ бібліятэк у тым, што:
— у іх збіраюцца краязнаўчыя дакументы рознай тэматыкі, тыпаў, відаў, храналагічнай глыбіні, якія карыстаюцца шырокім грамадскім попытам;
— фарміраванне складу КФ бібліятэк ажжыццяўляецца з улікам гістарычных, эканамічных, прыродных, культурных і сацыяльных асаблівасцей края, тыпа, віда і задач бібліятэкі па задавальненню краязнаўчых патрэб абанентаў;
— састаў і структура КФ бібліятэк розных тыпаў і відаў адрозніваюцца. Гэта ўмова каардыніраванага фарміравання сукупнага КФ бібліятэк края і яго ўзаемакарыстання.
Улік гэтых агульнафондавых палажэнняў дазваляе кожнай бібліятэкі рэгіянальнага ўзроўня сфарміраваць у структуры свайго фонда профільную, або мясцовую частку фонда.
Спецыфічныя адрознення ў саставе і структуры краязнаўчых фондаў бібліятэк розных тыпаў і відаў ствараюць умовы для задавальнення разнастайных краязнаўчых патрэб абанентаў, забяспечваюць умовы для каардзініраванага фарміравання сукупнага КФ бібліятэк края і яго ўзаемавыкарыстання. КФ асобнай бібліятэкі прадстаўляе сабой самастойную сістэму, у тый жа час КФ з’яўляецца падсістэмай агульнага бібліятэчнага фонда бібліятэкі, кампанентам КФ бібліятэк района, вобласці, рэспублікі.
У краязнаўчым фонде, як цэласным утварэнні, умоўна выдзяляюцца 4 асноўныя групы дакументаў, якія абумоўліваюць яго спецыфіку:
1. Падфонд краязнаўчых дакументаў, якія па зместу звязаны з краем.
2. Падфонд мясцовых дакументаў, якія звязаны з краем сваім паходжаннем.
3. Падфонд дакументаў, прысвечаных вядомым дзеячам края і ўраджэнцам.
4. Падфонд дакументаў, якія прысвечаны тэорыі, методыке і арганізацыі краязнаўства, як вобласці навуковай і практычнай дзейнасці.
Спецыфікай краязнаўчага фонда (або яго ўласцівасцямі) з’яўляецца тое, што:
— Тэматычны, тыпалагічны, відавы, храналагічны і моўны састаў КФ супадае з гэтымі параметрамі бібліятэчнага фонда наогул;
— Краязнаўчыя дакументы маюць пастаянную высокую каштоўнасць — інтарэс да іх стабільны;
— Абнаўленне КФ адбываецца больш паволе, чым усяго фонда, бо краязнаўчых дакументаў не вельмі многа выдаецца, захоўваюцца яны пастаянна (іх не спісваюць як устарэлыя па зместу!);
— Для КФ характэрна стабільнасць саставу;
— Галоўнай характарыстыкай КФ з’яўляецца яго паўната, а не велічыня;
— Велічыня КФ залежыць ад аб’ема выходзячых дакументаў, ад абанентаў залежыць экземплярнасць набываемых выданняў;
— У самастойны КФ не ўваходзяць матэрыялы аб крае, якія змешчаны у відзе асобных глаў, абзацаў і г.д., акрамя тых выпадкаў, калі гэтыя выпіскі (у відзе тэматычных папак, копій артыкулаў) афармляюцца ў самастоўныя адзінкі захавання.
Пералічаныя уласцівасці сведчаць аб тым, што краязнаўчы фонд мае ўсе прыкметы ядзернай часткі бібліятэчнага фонда, адначасова ў ім можна выдзеліць ядро — гэта найбольш каштоўныя краязнаўчыя дакументы.
Па складу КФ дзеляцца на:
а) універсальныя КФ (універсальныя абласныя бібліятэкі; публічныя масавыя бібліятэкі для дарослых і дзяцей; бібліятэкі краязнаўчых музеяў);
б) шматгаліновыя (бібліятэкі ўніверсітэтаў; сістэмы Нацыянальнай акадэміі навук РБ);
в) галіновыя (НТБ прадпрыямстваў; бібліятэкі медыцынскія; сельскагаспадарчыя бібліятэкі і г.д.).
Па тэматыцы ў КФ збіраюцца дакументы, якія комплексна характэрызуюць край або асвятляюць асобныя праблемы яго развіцця. Шырок відавы, тыпалагічны, моўны, храналагічны склад КФ бібліятэк.