Культура

Як ужо згадвалася, у перыяд пасля Трыццацігадовай вайны чэская культура стала падвяргацца ганенням. Ва ўмовах рэлігійных пераследаў і засілля нямецкага чынавенства. На першае месца вылучаецца барацьба за захаванне і развіццё нацыянальнай мовы. Яшчэ ў XVII ст. Таленавіты вучоны Багуслаў Бальбіне (1621-1688) напісаў кнігу «Абарона славянскага, у прыватнасці чэшскага, мовы», у якой выкладаў свае патрыятычныя ідэі. Яму ж належыць праца «Фрагменты з гісторыі каралеўства Багеміі», які змяшчае сама багатае сход чэшскіх летапісаў.

Вялікую ролю ў развіцці нацыянальнай самасвядомасці чэшскага народа згулялі шматлікія працы па айчыннай гісторыі, археалогіі, этнаграфіі. У канцы XVIII ст. у гэтых абласцях высунулася група чэшскіх інтэлігентаў: Добнер, Пельцль, Дурих, Даброўскі. Для гэтых прадстаўнікоў ранняй буржуазнай гістарыяграфіі характэрныя крытычны падыход да крыніц і барацьба з каталіцкай і феадальнай рэакцыяй. Яны імкнуліся аднавіць сапраўдную гісторыю сваёй краіны, вызваліўшы яе ад езуіцкай фальсіфікацыі.

Францішак Марцін Пельцль (1734-1801) з'яўляецца адным з заснавальнікаў чэшскай буржуазнай гістарыяграфіі. Будучы прафесарам чэшскай мовы і літаратуры ў Пражскім універсітэце, ў 1791 Пельцль г. выдаў на чэшскай мове «Новую чэшскую хроніку», якая з'явілася своеасаблівым вопытам выкладу чэшскай гісторыі. Акрамя таго, на працягу шэрагу гадоў Пельцль працаваў над складаннем біяграфічнага слоўніка чэшскіх і мараўскіх навукоўцаў і пісьменнікаў. Г. Добнер (1719-1790) праславіўся прасторным цяжкасцю, якія змяшчаюць крытычныя заўвагі на лацінскі пераклад чэшскай хронікі XVI ст. В. Гаека. Вацлаў Дурих (1735-1802) - бачны чэшскі славіст. Ён, у прыватнасці, пазнаёміў чэшскае таварыства з старажытнаславянскай азбукай - кірыліцай.

Найбуйнейшым чэшскім навукоўцам-філолагам і гісторыкам з'яўляецца «першы будзіцель чэшскага народа», сын селяніна Ёзэф Даброўскі (1753-1829). У працах Даброўскі, які ўзначальваў чэшскае нацыянальны рух, адбіліся ўсе найбольш значныя падзеі грамадскага жыцця Чэхіі XVIII - пачатку XIX ст. Ён першы стаў выдаваць у Чэхіі часопісы, трактаваць актуальныя пытанні навукі і літаратуры, хто славіў Яна Гуса, Жыжка і іншых герояў чэшскага нацыянальнага руху. Ён быў адным з заснавальнікаў сучаснага славяназнаўства ў Чэхіі. Яму належыць першы падручнік рускай мовы для чэхаў і некалькі артыкулаў пра старажытнай рускай літаратуры («Аб летапісе Нестара», «Слова пра паход Ігараў»). Даброўскі цікавіўся прыродазнаўствам, быў знаўцам батанікі і геалогіі. У яго навуковым светапоглядзе меліся элементы матэрыялізму.

Чэшскія гісторыкі XVIII ст. гулялі ролю асветнікаў і ідэолагаў малады чэшскай буржуазіі. Але дзейнасць іх была класава абмежаванай. Галоўнай задачай нацыянальна-вызвольнага руху яны лічылі культурнае адраджэнне.

У другой палове XVIII ст. у Чэхіі ўзнікае шэраг нацыянальных асветніцкіх арганізацый. З пачатку 70-х гадоў функцыянуе прыватнае навуковае таварыства «», якое стала ў 1784 афіцыйным «Чэшскім грамадствам навук», у 1790 г. - «Каралеўскім чэшскім грамадствам навук». Грамадства аб'ядноўвала найбуйнейшых вучоных, у яго ўваходзілі Пельцль, Даброўскі, Дурих. У 1789 г. паўстала «патрыятычных-эканамічнае грамадства», у 1792 г. ў Пражскім універсітэце («Клементинуме») была адкрыта кафедра чэшскай мовы.

У сувязі з барацьбой за выкладанне ў школах на роднай мове з'яўляецца вялікая колькасць граматык чэшскай мовы. За апошнюю чвэрць XVIII і першую чвэрць XIX ст. выйшла 28 назваў такіх дапаможнікаў. З 1782 пачынае выдавацца «Пражская паштовая газета», арганізуецца публікацыя шматлікіх старочешских гісторыка-літаратурных і моўных помнікаў, наладжваецца масавае выданне асветніцкай літаратуры.

У канцы XVIII ст. з'явілася цэлая плеяда таленавітых паэтаў. У 1785 выйшаў зборнік вершаў Вацлава Тама (1765-1816), апяваў патрыятычныя памкненні чэшскага народа.