9.9. Вадагаспадарчае раянаванне Беларусі па выкарыстанню мясцовага сцеку.

Для тэрыторыі Беларусі у розныя часы было распрацавана некалькі івідаў раянавання, якія у рознай ступені адлюстроўваюці прыродня умовы тэрыторыі і, адпаведна, умовы фармірвання сцеку. З улікам гэтых галіновых распрацовак у аснову воднагаспадарчага раянвання пакладзены наступныя паказчыкі: удзельная вадазабяспечанасць, зарэгуляванасць мясцовага сцеку, сярэдняяшчыльнасць сажалак, іхсучаснае выкарыстанне, іх месца у гідраграфічнай сетцы. Акрамя гэтага улічвалісь гістарычныя асаблівасці дынамікі колькасці сажалак па басейнах і перспектывы іх будаўніцтва.

На падставе гэтага было правеждзена воднагаспадарчае раяніраванне тэрыторыі Беларусі з прмяненнем наступнай сістэмы таксанамічных адзінак: воднагаспадарчы район — воднагаспадарчы падрайон. У аснове выдзялення воднагаспадарчых раенаў быў пакладзены басейнавы прынцып — раены і падраены выдзяляюцца у межах басейн ці басейны рэк.

Раен басейна р. Зах. Дзвіна. Раен адрозніваецца найбольшай удзедьнай забяспечаннасцю сцеку (211 тыс. м³/км²). Емістасць сажалак невялікая – 0,66 %. Сярэдняя шчыльнасць сажалак – 0,1 адзінкі на 100 км² тэрыторыі. Сажалкі выкарыстоўваюцца ў асноўным для гаспадарча-бытавых мэт і адносяцца да катэгорыі малых. Пераважае рачны тып. Есць значныя магчымасці для будаўніцтва сажалак, але вялікай патрэбы гаспадаркі ў іх няма, таму што раен забяспечаны прыроднымі воднымі рэсурсамі.

Раен басейна р. Неман. Удзельная вадазабяспечанасць раена складае 201 тыс. м³/км². Адносная емістасць сажалак – 1,1 %. Сярэдняя шчыльнасць найбольшая – 9 адзінак на 100 км². Агульная зарэгуляванасць мясцовага сцеку сажалкамі і водасховішчамі не больш 5%. Раен падзяляецца на тры падраены : Вілінскі, Верхненеманскі, Ніжненеманскі. Вілейскі падраен уключае басейн Віліі і налічвае 97 невялікіх сажалак рачнога тыпу, якія выкарыстоўваюцца ў гаспадарча-бытавых мэтах і для арашэння. Верхненеманскі падраен уключае басейны Бярэзіня і Немана. Агульная колькасць сажалак – 202, выкарыстоўваюцца яны для рыбаразвядзення, у бытавых мэтах і для арашэння. У асноўным гэта малыя сажалкі рэчышчавага тыпу і кар’ерныя. Ніжненеманскі падраен налічвае 106 сярэдніх па плошчы сажалак рэчышчавага тыпу, якія выкарыстоўваюцца на арашэнне і гаспадарча-бытавыя мэты.

Раен басецна р. Зах. Буг. Удзедьная водазабяспечанасць невялікая – 130 тыс. м³/км². Адносная емістасць дасягае 1,9 %. Сярэдняя шчыльнасць сажалак не перавышае 0,5 адзінкі на 100 км² тэррыторыі. асноўны від выкарыстання – рыбаразвядзенне і бытавыя мэты. Большасць малых сажалак рачнога тыпу. Патрэба ў сажалках невялікая, што тлумачыцца забалочаннасцю тэрыторыі і значнай колькасцю азер.

Раен басейна р. Днепр. Удзельная забяспечанасць сцекам невялікая – 182 тыс. м³/км². Адносная емістасць тэрыторыі – 1,16 %. Сярэдняя шчыльнасць – 0,5 адзінкі на 100 км². Басейн даволі перспектыўны для будаўніцтва сажалак. Можна выкарыстоўваць кінутыя землі – балкі, яры, западзіны, блюдцы. Пры агульнай зарэгуляванасці тэрыторыі штучнымі вадаемамі на 3,91 % магчыма павялічыць яго на 25 %. У межах раена выдзяляецца тры падраены. У Бярэзінскім падраене (басейн р. Бярэзіна) ў асноўным былі пабудаваны сярэднія і вялікія сажалкі рэчышчавага тыпу (68 адзінак) для арашэння. Малыя сажалкі ярава-лагчыннага тыпу характэрны для Верхнедняпроўскага падраену, выкарыстоўваюцца для арашэння і рэкрэацыі. Ніжнедняпроўскі падраен (басейны рэк Сож і ніжняе цячэнне Дняпра) мае малыя па плошчы сажалкі ярава-лагчыннага тыпу (137 адзінак) для арашэння і гаспадарча-бытавых мэт.

Раен басейна р. Прыпяць. Удзельная забяспечанасць сцёкам – 132 тыс. м³/км². Адносная емістасць – 9,43 %. Сярэдняя шчыльнасць сажалак не перавышае 0,5 адзінак на 100 км² тэрыторыі. Сажалкі будавалісь разам з меліярацыяй для забяспечэння рэгулявання воднага рэжыму глебаў, а таксама для гаспадарча-бытавых мэт. Раен падзяляецца на тры падраены. Ясельдзінскі падраен мае малыя сажалкі пераважна наліўнога і рачнога тыпаў (87 адзінак) для арашэння. Для Сярэднепрыпяцкага падраена (басейн р. Случ) характэрны малыя вадасховішчы рэчышчавага тыпу (66 адзінак). галоўны напрамак іх выкарыстання – арашэнне і бытавыя патрэбы. У Ніжнепрыпяцкім падраене каля 38 сажалак з 84 размешчаны на Мозырскім узвышшы. Гэта пераважна сярэднія па велічыні сажалкі ярава-лагчыннага і наліўнога тыпу.

175